Félagsbréf - 01.08.1959, Blaðsíða 20

18
FÉLAGSB RÉF
í viðfangsefnið. Þær spanna allt frá landnámi (Fóstbrœður) og
þjóðfélagsstofnun (Jörð) og síðan valdir ýmsir áfangar að efni,
svo sem kristnitakan (Hvíti-Kristur), Sturlungaöld (Grámaður)
og siðaskiptin (Jón Arason), allt fram undir fyrrnefndar samtíma-
sögur. Veigamest þeirra allra — og eitt af ágætustu verkum Gunnars
— finnst mér Svartfugl, sem gerður er út af morðmáli frá fyrra
hluta 19. aldar, Sjöundármálunum, saga um glæp og refsingu,
undirrótina að þeim og viðbrögðin við þeim.
í Vikivaka seiðir höfundur á kátlegan og listilegan hátt svip
hinna látnu fram á sjónarsviðið í skoplegri samsteypumynd liðins
tíma og nútíðar, hann er horfinn til fortíðarinnar, fortíðin horfin
til hans.
Síðan Gunnar fluttist heim, hefur hann samið sögur sínar á
íslenzku, Heiðaharm og framhald hans Sálumessu og svo Brim-
hendu. Hann er nú horfinn aftur til upphafs síns eða uppruna-
stöðva, lýsir náttúrunni og samskiptum manna og dýra við hana
af fágætri nærfærni í fyrri sögunum og af dirfsku í síðustu sög-
unni. Þar eru sízt nein ellimörk, — þvert á móti, maður sem orðinn
er ungur í annað sinn.
i
IV
//eiðaharmur — fírimhenda. í bernsku og æsku ólst Gunnai'
hér einmitt fyrst upp í innsveit — þó fremur við heiða-yndi —
og síðan í útsveit, en þá oftar við harm í hafsins grennd. Af bænd-
um var hann kominn, og sem bóndi flyzt hann aftur heim til
fæðingarsveitar sinnar. Og það er sama, hvort hann hefur átt heima
í Vopnafirði eða Fljótsdal, Kaupmannahöfn eða Reykjavík, "
þá hefur hann alltaf inn við beinið verið íslenzkur bóndi, — eða
réttara sagt: hann var og er og verður alltaf íslenzkur rithöfundur,
vaxinn upp úr austfirzkum sveitajarðvegi, íslenzkri bændamenn-
ingu, sem hann hefur þanið út og hafið í æðra veldi með kynnum
sínum af umheimi og heimsmenningu, — hann hefur í andlegum
skilningi staðið á íslenzkri grund, en séð vítt yfir veröld og skyggnzt