Félagsbréf - 01.10.1960, Qupperneq 53

félagsbréf
51
Þá er það still bókarinnar. Kiljan er
bér að líkja eftir nítjándu aldar stíl, í
aðra röndina Iærðum en að hinu leytinu
alþýðlegum, en stendur frammi fyrir þeim
vanda að apa ekki eftir stíl Eiríks frá
Brúnum, sem gæddur er einstæðum ein-
faldleik og hispursleysi. — Eiríkur var
nefnilega einn af þessum sérstæðu og
eftirminnilegu mönnum úr íslenzkri al-
þýðustétt, sem auk annarra gáfna hafði
hlotið þessa náttúrlegu og tæru stilgáfu
i náðargjöf. Hann er hér i flokki með
tnönnum eins og Brynjúlfi frá Minna-Núpi
og Eyjólfi á Hvoli. Það hlýtur að vera
orfitt fyrir jafn stilnæman höfund og
Kiljan að verða ekki fyrir áhrifum frá
slikum mönnum, þegar verið er að nokkru
leyti að vinna upp úr verkum þeirra.
Stíllinn á Paradisarheimt verður því all-
hreytilegur og hoppandi, og hýr sjaldan
yfir þeirri dýpt látleysisins, sem einkennir
skrif Eiríks á Brúnum. Á stöku stað her
þetta þó við, og hefur réttilega verið
hent á þetta í kaflanum, sem fjallar um
viðureign stúlkunnar og Björns á Leirum
"við jökulána. Þar rís list skáldsins hátt.
Auk þess er hók þessi hlessunarlega laus
'ið upptalningu ýmissa fágætra orða, sem
höfundur hefur safnað saman i kompur
sinar, eins og stundum hefur viljað við
hrenna í verkum hans.
Ég læt ógert að ræða hér þær sann-
sógulegu persónur og aðra vtri staðhætli,
sem Kiljan notar í hók sinni, og hvernig
hann fer með þá. Það verða vist nógir
‘il hess að fjalla um þá hlið málsins, eins
°g endranær, og kannski á einhver eftir
að skrifa um það doktorsritgerð áður en
lýkur.
Það þykist ég fullviss um, að Halldór
Éiljan hefur ekki skrifað þes sa bók fyrir
aðra en sjálfan sig. Hann skrifar hana al
innri ástríðu, af kvöð, sem hann getur
ekki komizt hjá að uppfylla sjálfs sín
vegna, og ég get ekki hugsað mér betri
ástæðu fyrir góðan höfund að semja nýja
hók.
ÞórSur Einarsson.
RitgerSir Þórbergs.
Þórhergur Þórðarson:
Ritgerðir I II xxxl+318+339 hls.
Heimskringla, Reykjavík 1960.
Margir kvarta undan þvi hve erfitt sé
að „flokka'1 Þórherg Þórðarson inn-
an um aðra rithöfunda íslenzka. Á að
kalla hann fagurfræðilegt skáld á óbundið
mál? Eða húmorista? eða kannski óþreyt-
andi sjálfsævisöguritara af því hann skrif-
ar alltaf um sjálfan sig? Flestir láta sér
þó nægja að „flokka" hann eftir skýrasta
drættinum í ritverkum hans, stílnum. —
Þórbergur Þórðarson er fyrst og fremst
stílisti. Hann er orðsins maður fremur en
hvass hugsuður eða rökfastur heimspek-
ingur. Ánægjan við lestur á verkum Þór-
bergs liggur ekki fyrst og fremst í því
hvað hann hefur að segja heldur hinu,
hvernig hann segir það.
í stuttum ritdómi sem þessum er þess
enginn kostur að gera nær sjö hundruð
hlaðsíðna verki nein viðunandi skil. Hér
verður að láta nægja að drepa á nokkur
atriði. Enda her að hafa það í huga að
hér er ekki um að ræða ný frumsmíð
heldur eru þessar ritgerðir gamlir kunn-
ingjar sem flestir hafa lesið að einhverju
leyti ef þeir á annað borð hafa gefið ís-
lenzkum bókmenntum og Þórhergi ein-
hvern gaum.
Mikill hluti þessara ritgerða fjallar um
stjórnmál. Þórbergur er öfgamaður i póli-
tik. Hann er einn þeirra manna sem sjá
ekkert vont i þeirri stjórnmálastefnu sem