Félagsbréf - 01.12.1960, Blaðsíða 65

félagsbréf
63
unglinga er rakinn og inn i ]>á frásögn
°fiS kenningum um aðdraganda og or-
sakir hugsýki. Lýst er úrræðum og hátt-
nrnismvndum hugsýkissjúklinga, rætt um
Rynlif, starf og afstöSu, stuttlega skýrt
frá hefShundinni flokkun hugsýkisfyrir-
f'æra, og loks er gerS grein fyrir helztu
aðferðum, sem heitt er við sállækningar.
Höfundur ritar tiltölulega rækilega um
nokkur sálfræðileg hugtök, sem runnin
nru frá Freud og fylgjendur hans beita
nijög í geðfræði, einkum vitundarsviðin
'brjú, dulvitund, forvitund og meðvitund,
°g jafnmarga persónuleikaþætti, frum-
sjálf, sjálf og yfirsjálf. Að skoðun höfundav
fer mikill hluti hugarstarfsins fram í
fylgsni dulvitundarinnar, er með öðrum
orðum dulvitað eða óvitað, gleymt (unbe-
'vust). Dulvitaðar tilfinningar og hugs-
anavenjur, sem smám sarnan hafa orðið
til fyrir áhrif umhverfis í víðustu merk-
'ngu þess orðs, ráða miklu meira um við'-
horf og skoðanir, samúð og andúð, at-
hafnir og hátterni en flesta grunar, oft
þvert ofan i heilbrigða skynsemi. Um
þetta segir höfundur meðal annars svo:
>,Hversu mikið, sem hver einstaklingur
kann að vita um tilfinningalíf sitt, er
hitt þó langtum meira, sem honum er
hulið og grafið er djúpt í dulvitund hans,
en er eigi að síður starfandi, sívakandi
lind nýrra afstaðna og athafna.“ Ekki
er ólíklegt, að þessi boðskapur konti
ntörgum hér á óvart, enda munu flestir
trúa því um sjálfa sig, að skynsemin
raði miklu meira um skoðanir þeirra og
athafnir en tilfinningar. Langt er síðan
vitrir menn töldu sig vita, að dulvitað
hugarstarf færi fram, en Freud varS fyrst-
nr til að kanna það skipulega og móta um
það kenningar, og nú mun enginn fræði-
tuaður afneita þessum þætti hugarstarf-
seminnar. Hins vegar ætla ýmsir að Freud-
sinnar geri manninn að meiri leiksoppi
dulvitaðra afla en réttmætt sé, og benda á,
að skynsemi og innsýn geti orkað til baka
á hið dulvitaða.
í köflunum um andlegan þroskaferil
barna og unglinga sýnir höfundur fram
á, hvernig umhverfiS tekur þegar að orka
á barn og aðlaga það kröfum foreldra og
þess samfélags, sem það vex upp í. —
Við fæðingu hefst nú barátta, sem ekki
linnir síðan, milli frumstæðra hvata, til-
finninga og óska, sem krefjast fullnæg-
ingar, — og umhverfisins, sem heimtar
tiltekin hegðunarform, viðhorf og siða-
skoðanir. Undir því, hvernig málamiðlun
tekst milli þessara andstæðu afla, er
komin geðheilsa einstaklings um ævina,
'þó að vitanlega komi þar einnig til með-
fa’ddir ágallar, sjúkdómar og slys, sem
heft geta heilbrigða þróun. Þegar barn
verður fyrir endurtekinni sárri reynslu
vegna tilgerða uppalenda eða annarra,
sem það á mikið undir, eru hinar sárs-
aukafullu minningar bældar, þ.e. reknar
niður í dulvitundina, og þessu bæling-
arstarfi er haldið áfram alla ævi, af sams
konar tilefni. En þótt minningar um
sára reynslu séu geymdar í dulvitund-
inni, lifa þær eftir sem áður góðu lifi,
verða að tilfinningahnút, sem höfundur
kallar svo, virku afli í sálarlífinu, sem
gctur orðið sífelld uppspretta þenslu og
kvíðni og brotizt út í margvíslegum hug-
sýkisviðbrögðum, ýmist aðallega með and-
legum einkennum eða aðallega likamleg-
um.
l’reud-sinnar rekja upptök hugsýki til
bernskureynslu. Aðrir telja, að langvinnt
hugarstríð síðar á ævi, vakið af aðstæð-
um, sem mönnum er um megn að breyta,
geti valdið sams konar sjúklegum við-
brögðum, þótt geðheilsa hafi fram til
þess verið góð. Reynsla, t.d. í styrjöldum,