Félagsbréf - 01.12.1960, Page 67

!■' £ L A G S B R É F
65
'irðist benda til þess, að liver maður,
Jiversu vel sem hann er gerður, eigi sér
s'n þolmörk, að allir geti orðið hugsýki
«ða öðrum huglægum sjúkdómum að
hráð. ef nógu mikið reynir á þá. Að
þessu virðist höfundur einnig hallast, eins
og fram kemur í köflunum um kynlíf á
fullorðinsaldri og starf og stöðu, þó að
niesta áherzlu leggi hann á hernsku-
reynslu.
I rræði þau, sem hugsýkissjúklingar
þeita, aðallega dulvitað, til að verjast
''þolandi hugarþjáningum, geta verið
•erið margvísleg og leitt til margs konar
nátternisfyrirbæra eða hátternismynda.
A margt er drepið í bókinni, en sér-
^takir kaflar eru um réttlætingu ng
sJa]fsblekkingu, ofvirkni, innhverfingu,
hælingu (í dróma) og einangrun. Höf-
undur sýnir fram á, „hve viðtæku hlut-
verki réttlætingin gegnir í tilfinninga- og
athafnalífi hvers einstaklings og i at-
hurðarás hvers þjóðfélags“ og hve hættu-
leg hún getur orðið, þegar réttlætingar-
þörfin er vakin og nærð af sjúklegum
°flum. Hann tekur frarn, að undirbún-
tugur réttlætingar fari „vafalítið.... að
tuiklu leyti fram í dulvitund okkar þótt
framkvæmd hennar — skýringin, sem
gefin er — sé fullkomlega vituð." Með
því, að höfundur ræðir um réttlætingu
almennt, en ekki einvörðungu sem fyrir-
hæri í hugsýki, hefði ég kosið, að hann
hefði gert nokkur skil hinum vitaða þætíi
hennar, þegar verknaður er réttlættur með
'’isvitandi ósannindum eða falsrökum og
ef til vill lagzt djúpt til að finna skyn-
^amlega skýringu, sem líklegt sé,' að aðrir
fallist á. Jafnvel menn með vel þroskað
' ffrsjálf, þ.e. á almennu máli næma sam-
v*aku, kjósa stundum að beita slíkum
hfögðum og þola nokkurt samvizkubit,
fremur en ininnka í áliti annarra og eiga
hreina samvizku. Þar sem að mestu er
gengið fram hjá þessum þætti, virðist mér
nokkur hætta á, að lesendur ætli dul-
vituðu hugarstarfi meiri þátt í réttlæt-
ingunni en höfundur mun ætlast til og
kunni því að líta svo á, að menn séu raun-
verulega undanþegnir ábyrgð verka sinna.
Þær tvær hátternismyndir, sem höfundur
nefnir ofvirkni og innhverft viðnám og
hik, svara í aðalatriðum til skiptingar
Jungs í úthverfa og innhverfa manngerð,
en þau hugtök sniðgengur höfundur vilj-
andi. Af næmum skilningi og eftirminni-
lega er lýst viðbrögðum ofvirkjans, sem
er á sífelldum flótta undan hugraun sinni
og finnur sér helzt björg i látlausri at-
hafnasemi, ýmist starfi eða skemmtunum,
en er jafneinmana eftir sem áður, og
sama máli gegnir um vörn innhverfings-
ins, sem lokar sig inn i sjálfan sig og heyr
þar einkum vitsmunalega baráttu.
I tveimur köflum er rætt um kynlíf
bæði á barnsaldri og fullorðinsaldri, hið
mikilvæga hlutverk þess og víðtæk áhrif
á geðheilsu hvers manns. Hér miðlar höf-
undur málum milli þeirra, sem „rekja
orsakir alÞa huglægra kvilla til kynlífs-
ins,“ og hinna, sem „neita slíkum orsök-
um“, og þykir honum hið síðar nefnda
enn fráleitara, vafalaust með réttu. Ekk-
ert er látið uppi um, hvers eðlis séu vara-
nautnir barnsins né samband sonar við
móður og föður við dóttur. Þessi atriði 5
kenningum Freuds liafa verið og eru
mjög umdeild, og með þvi að hvorki
Freud-sinnar né andstæðingar þeirra munu
hafa hér við að styðjast rannsóknir, sem
metnar verði vísindalega gildar, finnst
mér liöfundi farast viturlega í túlkun á
viðkvæmu efni.
f kaflanum um starf og stöðu er sýnt
fram á gildi starfs fyrir líf manna, sjálfs-
mat og geðheilsu, hvert vandamál bíður