Félagsbréf - 01.10.1962, Blaðsíða 37

FÉLAGSBKÉF
33
sem er dæmdur til 'að dást að spegil-
mynd sjálfs sín, verður honum, sem
svo mörgum skáldum öðrum hugstæð-
ur: hjá skáldinu vakna spurningar
um sjálfið. Sjálfið er sem fangeLsi:
Má dá hellre kroppen sprángas, án jag
i den skal innestángas, segiv (jullherg.
Skáldið Erik Rlornberg hafði sagt:
Betta er ekki ég, þetta er einhver annar,
en Gullberg horfist í augu við sjálfan
sig og segir: þetta er ég og enginn,
enginn annar, og þá er það listin ein
sem getur leyst hann úr fjötrunum.
Bókmenntafræðingar vilja leiða rök að
því að sú staðreynd að Gullberg var
fósturharn, hafi beint hug hans svo
mjög að spurningunni, hver er ég, og
vel má það vera, hún tekur að minnsta
kosti á sig ýmsar myndir hjá skáldinu,
guðir hans hafa hamskipti eða leyna
Uppruna sínum, skáldið felur sig nafn-
laust hak við ljóð sitt. Hins vegar
var þessi spurning á allra vörum, ekki
sízt skáldanna, í þeirri endurskoðun
Verðmæta, sem fyrri heimsstyrjöldin
hafði í för með sér.
Önnur goðsaga er skáldinu einnig
hugstæð, sagan um Orfeus. í fyrsta
Ijóðinu í einni af síðustu bókum sín-
urn, Helgríma og lystigarður, sem út
kom árið 1952, lýsir hann höfðinu
sem flýtur á hafinu:
Löst fran lemmamas tyngd, frán buken
och dess
hihang kommer hiir den slutlige Orfeus:
stympad, blind, en havsmelodi för másar
—• bara en spelmans
tvattade ansikte, bara en mun i sin na-
turliga infattning....
Það er hinn svokallaði hreini skáld-
skapur, sem hér vakir fyrir Gullberg,
skáldskapur, sem er ekki boðskapur
boðskaparins vegna. En nú var orðið
boðskapur enginn þyrnir í augum
Gullbergs, og það væri einhliða og
röng lýsing sem gæfi hugmynd um
skáldið sem lokar sig frá umheimin-
um og tekur ekki afstöðu til lífsins
í kringum sig.
Víst er Hjalmar Gullberg hugsjóna-
maður, og víst berst hann fyrir sínum
hugsjónum ekki síður en aðrir. Hann
er staddur í Berlín 1933 við die
Machtiibernahme. Þá verður mikill
bókahruni, verk Stefans Zweig, Karls
Marx, Sigmunds Freud, Erichs Maria
Remarque, Heinrichs Míann, Bertolts
Brecht og annarra eru borin á hál.
Gullberg yrkir þá kvæði um höfuð-
skepnurnar fjórar:
Uppstapla böcker, hall bensin ur flaskan,
bránn oss pá bálet, gör autodafé!
Som fágel Fenix uppstár vi ur askan.
Mán brinner, inte mánniskans idé.
Og í kvæðinu Cloaca maxima um
skolpræsin miklu í Rómaborg leynist
ekki svo lítið af gagnrýni á fyrirhurði
samtíðarinnar:
Striðsblvs flökta yfir rauðri rein,
rykið jryrlast við hofaskrið.
Leggirðu eyrað um stund við stein
stræta, er þrammaði snúðugt lið,
heyrir þú holgangsins mikla eilifa orgelnið.