Félagsbréf - 01.10.1964, Blaðsíða 37

rækja hlutverk gagnrýnandans með
sæmilegum árangri. Mér hefur aldrei
flogið í hug, að ég væri að fella endan-
legan dóm, sem ekki yrði hrundið,
um neitt það verk sem ég hef tekið
fyrir, og aldrei hefur það lieldur
flökrað að mér, að ég væri lærimeist-
ari eða leiðbeinandi þeirra höfunda
sem ég hef skrifað um. Sumir virðast
ætla, að gagnrýnandinn hljóti að telja
sig geta samið betri verk en þau sem
hann tekur óblítt á. Fátt er fjær sanni.
Neikvæð viðbrögð mín við tilteknu
verki stafa ekki af því, að ég liefði að
eigin áliti getað gert betur, heldur af
því að höfundurinn hefði að minni
hyggju getað gert betur og átt að gera
það. En vitanlega er slíkt oftast einskær
óskhyggja.
Væntanlega þarf ekki að fara um
'það mörgum orðum, að gagnrýnendur
eru upptil hópa mjög svo mennskir í
viðbrögðum sínum engu síður en aðrir
Adams niðjar, og oft skilur }>að eftir
spor í skrifum þeirra. Búksorgir, skatla-
mál, veðurfar, bilað öryggi eða sprung-
ln ljósapera, brotin rúða eða stíflaður
vaskur — allt getur þetta hal't sín
áhrif á skap gagnrýnandans daginn
sem hann les þessa ákveðnu bók, en
svo getur allt leikið í lyndi daginn sein
hann les næstu bók, og })essi geðbrigði
koma með einhverjum hætli fram í
dómum hans. Af þessum sökum og ótal-
morgum öðrum er gagnrýni ákaflega
afstætt fyrirbrigði — en hún er því
miður bráðnauðsynleg, og engir mundu
harnia það meir en listamennirnir, sem
sífellt er verið að dæma, ef hún legðist
af.
Um leikgagnrýni gegnir í stórum
dráttum svipuðu máli og um bók-
menntagagnrýni, nema hvað hún krefst
meiri sérþekkingar á tilteknum tækni-
legum atriðum í sambandi við leiksýn-
ingar. Hlutverk leikgagnrýni er að
skapa tengsl milli leikhússins og vænt-
anlegra leikhúsgesta. Þetta hlutverk
verður ekki rækt að gagni nema bæði
sé reynt að kryfja sjálft leikritið og
fjalla um túlkun þess á sviðinu, og er
í því sambandi höfuðatriði að gera
sér Ijóst, hvað fyrir leikstjóranum vak-
ir og hvernig hann skilur verkið.
Gagnrýnandinn telur það ekki hlut-
verk sitt að veita leikstjóra eða leik-
endum tilsögn, þó hann fetti fingur útí
eilt og annað á sýningu. Fullunnin leik-
sýning er hliðstæð við fullgerða bók,
og hlutverk gagnrýnandans er fyrst og
fremst að lýsa viðbrögðum sínum við
hinu skapaða listaverki, reyna að
kryfja það til mergjar bæði fræðilega
og tæknilega.
Það segir sig sjálft að hver leik-
gagnrýnandi hefur -—■ eða ætti að hafa
— ákveðnar skoðanir á því hvernig
leiklist eigi að vera. Það er nokkurs-
konar kjölfesta hans. En hann verður
mjög að gæta þess að loka sig ekki
inni í heimatilbúnu fangelsi. Einn
mesti vandi hvers gagnrýnanda er ugg-
laust sá að halda öllum gluggum á
gátt, vera opinn gagnvart hverju sem
að höndum ber, en beita síðan dóm-
greind sinni, eðlisávísun og þekkingu
FÉLAGSBRÉF 33