Félagsbréf - 01.10.1965, Blaðsíða 22

GUÐMUNDUR GÍSLASON HAGALÍN
Um alrnenmnosbókasöfn
I.
Almenn alþýðufrœósla.
Saga almennrar alþýðufræðsLi hefst
ekki fyrr en með frelsishreyfingum 19.
aldar, þó að raunar hefði upplýsii.gi:-
stefna 18. aldarinnar undirbúið jav'V-
veginn. f fyrstu var markið ekki sett
hærra en að kenna leslur, skrift og
einföldustu atriði reiknings, auk hinn-
ar sjálfsögðu uppfræðslu í kristnum
dómi. En samfara þvi, að lýðræðið
jókst í flestum vestrænum ríkjum
Evrópu og kjörgengi og kosningar-
réttur náði til fleiri þjóðfélagsborgara,
varð ráðandi mönnum æ ljósari nauð-
syn þess, að fræðslan yrði víðtækari.
Undir þetta ýtti síaukin og margþætt
tækni og stórum aukin fjölbreytni í
atvinnuvegum þjóðanna og einnig hin
liraðvaxandi verkalýðshreyfing, sem
þegar fram í sótti lét sig ekki aðeins
máli skipta launakjör, styttingu vinnu-
tíma, aukningu mannréttinda og sam-
tök til lækkunar lífsnauðsynja, heldur
einnig bætta aðstöðu alls þ.jrra verka-
inanna til víðtækrar þekkingar.
Hin almenna barnafræðsla var því
smátt og smátt aukin, námsgreinum
fjölgað, kennsluaðferðir bættar og
skólatími lengdur, en lengi vel áttu
aðeins fáir kost frekari fi æðslu. Vegun
þarfa atvinnulífsins þótti þó brátt
nauðsynlegt að stofna sk'da í ýmsam
sérgreinum, og ekki leið a löngu, unz
komið var upp í bæjum og borgum
framhaldsskólum, sem veittu almenna
fræðslu. án jjess að J)ar væri stefnt að
langskólanámi, og voru skólarnir a
Möðruvöllum og í Flensborg greinar a
stofni þeirrar almenningsfræðslu. Hja
frændj)jóðum okkar á Norðurlöndum
voru stofnaðir í sveitum framhalds-
skólar með sérstöku sniði, hinir svo-
kölluðu lýðháskólar. Svo sem flestum
er kunnugt, var upphafsmaður þeirra
danski presturinn og skáldið N- S.
Grundtvig. Strax og brydda tók á lý®
frelsi í Danmörku, sá hann nauðs} n
þess, að almenningur fengi framhalds
14 FÉLAt.'-iURÉF