Félagsbréf - 01.10.1965, Blaðsíða 27

sem átti sjálfsfræðslunni að þakka
verndun þjóðernis síns á liðnum nauð-
öldum og þann vökula skilning á starfi
sinna beztu manna á 19. öldinni, sem
færði henni undra hraða og furðu
glæsilega menningarlega hlómgun,
setti nú svo mjög traust sitt á skólana,
að hún taldi þá fullnægja í fjölbýl-
inu skilyrðum þorra manna til víð-
tækrar þekkingar og viðhlítandi |)roska.
I þorpum og bæjum var ýmist ekki
eða lítið liirt um að koma upp al-
nienningsbókasöfnum eða efla þau,
sem til voru, og er svo að sjá <cm
menn hafi ekki einu sinni gert sér
grein fyrir því, jafnvel þótt atvinna
almennings væri í þann tíð mun árs-
tíðabundnari en nú, hver nauðsvn bar
til að þorri manna fengi notið bók-
lesturs sér til afþreyingar í tómstund-
"m sínum. Sem dæmi þess, hve tóin-
lútir menn voru um þessi mál, sam-
tímis því sem skólaskylda var lengd,
föstum harnaskólum fjölgað og síðan
framhaldsskólum af ýmsu tæi, má
benda á þá staðreynd, að Ræjarhóka-
safn Reykjavíkur var ekki stofnað fvrr
en árið 1923 — og að fyrstu hóka-
verðirnir utan Reykjavíkur, sem liiifðu
bókavörzlu að aðalstarfi, voru þeir
Davíð skáld Stefánsson, sem var ráð-
mn amtsbókavörður á Akurevri árið
1925, og Guðinundur Gislason Haga-
sem varð árið 1929 bókavörður við
Hæjarbókasafn Isafjarðar. I snmum
Idnna bæjanna voru lengi vel engin
ahnenningsbókasöfn, en í öðrum lílil
nherzla lögð á vöxt og viðgang þeirra
safna, sem stofnuð höfðu verið. Af
tveimur amtsbókasöfnunum er það að
segja, að ólíkt minni rækt var lögð
við viðgang þeirra en áður fyrrum,
og sýsluhókasöfnin, sem víða liöfðu
gegnt mikilvægu hlutverki, voru nú
yfirleitt að engu metin. Sum þau
lielztu voru árum saman undir lási
og slá, og bókasafnarar léku þann
leik að kaupa fyrir lítið fé merkar
hækur úr slíkum söfnum, jafnvel láta
í skiptum fyrir ófáanleg rit nokkur
bindi af ómerkilegustu reyfurum. Og
einn af sýslumönnum landsins fékk því
til vegar komið, að bókasafn sýslunn-
ar var selt á uppboði. Ýmis af sýslu-
bókasöfnunum nutu lítilfjörlegs styrks
úr ríkissjóði, án þess að nokkurt eftir-
lit væri haft með því, hvernig þeim
styrk var varið — og smn nutu slíks
styrks um árabil, þótt engin viðleitni
væri sýnd til að starfra kja þau.
Orlög lestrarfélaganaa urðu mun
skárri. Víða í sveituri landsins voru
þau starfrækt, en bjuggu við mjög
þröngan kost, og vaið því erfiðara að
lialda þeim í horfi sem fólki fækkaði
í sveitunum. En viðast, þar sem slík
félög hættu að staría, var bókakostur
þeirra varðveittur. Þó urðu slík söfn
fyrir allillvígri ágengni bókasafnara,
sem ýmist fengu að gjöf í krafti ís-
Ienzkrar gestrisni lítt fáanlegar bækur
eða keyptu þær fyrir lítið verð. I
mörgum af kauptúnunum voru starf-
rækt lestra rfelög, en flest við lítinn
skilning opinberra aðila.
FÉLAGSBRÉF 19