Félagsbréf - 01.10.1965, Síða 61

ÓLAFUR HAUKUR ÁRNASON
Tvœr bœkur — tuttugu ár
„Þetta var nú einusinni saungur
tímans — og einginn neitar heims-
sögugMdi þess saungs.“
Halldór Kiljan Laxness í
Skáldatíma.
Árið 1943 kom út 235 blaðsíðna
kver eftir Guðmund Gíslason Hagalín.
Utgefandi var Víkingsútgáfan í Reykja-
vík, og bókin nefndist Gróður og sand-
fok. Utkoma bókar þessarar þótti ekki
miklum tíðindum sæta. Hennar var
tæpast getið í dagblöðum, og ritdóm-
arar héldu flestir að sér höndum. Þó
gat einn kunnasti gagnrýnandi þeirra
tima, þekkt og dáð skáld, þess um bók-
tna, að það liti út fyrir, að hún væri
ntuð eftir misheppnaðar bæjarstjórn-
arkosningar á Isafirði og þá líklega af
einskæru fúllyndi og mannhatri.
Tuttugu árum síðar, á því herrans ári
1963, birtist svo söguþjóðinni önnur
tók. Það var mikil bók, 319 blaðsíður,
°g útgefandi var Helgafell. Þar var
kominn Skáldatími Nóbelsskáldsins,
uPPgjör Haldórs Kiljans Laxness við
fortíðina og væntanlega einnig tilraun
að ná áttum í gerningaþokum atóm-
aldar. Og nú héldu ritdómarar ekki
að sér höndum. Og kvað nú við ann-
an og viðkunnanlegri tón en um kver
Hagalíns tuttugu árum fyrr. Bókin var
skemmtileg og lofið um hana ekki
skorið við nögl.
Hér átti líka Nóbelsskáld í hlut, —
enda bókinni tekið með meiri viðhöfn
en til dæmis öndvegisverkinu Sjálf-
stæðu fólki forðum daga. En Sjálf-
stætt fólk var ekki ritað af Nóbels-
skáldi, heldur umkomulitlu og alls
ófrægu íslenzku skáldmenni. Þó kvað
við ein hjáróma rödd. Þórbergur Þórð
arson, fyrrum svarabróðir Nóbels-
skáldsins í trúnni á „Sumarlönd“ og
„þúsundáraríki“, „einsog hvur vildi
hafa,“ brá skildi fyrir minningu
Stalíns. Og sem skjöld notaði hann
minninguna um „son Guðmundar heit-
ins í apótekinu.“
En hvers vegna að geta þessara
tveggja rita í sömu andránni, hvers
vegna að minnast hinnar lofuðu bók-
ar Nóbelsskáldsins, um leið og minn-
ingin um hið smáða kver Hagalíns leit-
ar á hugann? Já, hvers vegna?
Bækurnar eru að sjálfsögðu ólíkar,
bók Hagalíns skeleggar ritgerðir um
íslenzk menningarmál, bók Laxness
minningaþættir, tíðum snjallar leiftur-
FÉLAGSBRÉF 49