Stjórnartíðindi fyrir Ísland: C-deild - 01.12.1893, Qupperneq 46

42
1. Tölu fjölskyldna1, karla, kvenna og karla og kvenna, samtals í hverri sókn.
2. Upplýsingar um aldur, kynferði og hjúsknparstjett fyrir hverja sýslu og amt.
3. Upplýsingar um atvinnuvegina, þannig, að greinarmunur er gjör á húsráðend-
um, öðrum sjálfstæðum mönnum, hjúum og þeim, er framfæri er veitt utan hjúastjettar —
fyrir hverja sýslu og amt.
I öllum þessum töflum eru sjerstakar upplýsingar gefnar um Beykjavik. Urá 1855,
að manntalinu þá meðtöldu, er greinarmunur gjör eptir kynferði í atvinnutöflunum, nema
1870. |>að er því í öllu verulegu auðið aö bera saman fólkstölu aptur að 1801, þótt ýmis-
leg atvik sjeu, er hindra það, að samanburðurinn geti orðið fyllilega rjettur. Af því at-
riði, að fólkstölin hafa farið fram á ýmsurn tímum árs, leiðir þannig, að millibilið milli
þriggja fólkstala, sem eptir ártölunum að dæma virðast vera haldin með jöfnu millibili,
er í raun og veru misjafnt, svo að reikna verður með broti úr ári. jpannig er millibilið
milli fólkstalsins 1850 og 1855 ekki 5 ár heldur 5f úr ári, með því að hið fyrnefnda er
haldið 1. febrúar, en hið síðartalda 1. október. Aptur á móti eru rjett 5 ár milli mann-
talanna 1855 og 1860, því að þau eru bæði tekin sama dag á áriuu. — Miklu þýðingar-
meira mun þó það atriði vera, að öll líkindi eru til, að mismunuriun á árstímauum,
þegar manntölin hafa verið tekin, hafi ruglað rjett tal í sýslum og hreppum sín á milli,
eptir því, hve margir hafa verið utan heimilis, t. d. við sjóróðra eða menn hafa verið
aðkomnir úr öðrum hjeruðum, t. d. til kaupavinnu. Talan í höfuðlistunum er þannig
allmjög undir því komin, hvenær á órinu manntalið er tekið. þegar manntalið er tekið
á þeim tíma, þegar margir eru að heiman, verða tiltölulega mjög margir á viðaukaskránum;
en með því að þær vegna ýmislegs misskilnings eru allóáreiðanlegar, aukast mjög við
það líkindin til að skekkjur geti orðið. j>etta á einkum við þau fólkstöl, sem tekin eru
1. október, þ. e. árin 1855, 1860, 1870 og 1880, en við síðustu talniug, 1. nóv. 1890
verður að álíta, að minni brögð hafi verið að þessu. Að því er snertir fólkstölin á þess-
ari öld er að öðru leyti, að því er menn vita, ekki ueiu sjerstök ástæða til að efast um,
að þau sjeu áreiðanleg, nema fólkstalið 1850, sem tekið var í ágúst þannig, að það átti
að greina fólkstöluna 1. febrúar næst á uudan.
Um áreiðanleika hins siðasta fólkstals skal það fram tekið, er nú skal greina:
Eptir að hafa yfirfarið listana, gat hagfræðisstofan ekki verið í vafa um, að ýmsar
misfellur væru á sóknartöflum prestanna. 1 brjefi landshöfðingja, þegar haun sendi list-
ana, er og þessi sarna skoðun í ljósi látin. jpar stendur svo: »Eramangreiudar tölur eru
engan vegirm uákvæmar, því að margir prestar hafa í sóknartöílunum sumpart sleppt
þeim, sem teknir eru upp í viðaukaskrá A og í stað þess tekið þá, sem tilfærðir eru á við-
aukaskrá E.; sumir hafa talið með báðar viðaukaskrárnar og sumir jafnvel sleppt báðum«.
Hagfræðisstofan hefir nú eptir því sem föng voru á endurskoðað listana, og verður að álíta
að tölur þær, sem þannig eru fundnar, sjeu nærri sanni. Tala sú, sem út kemur eptir
sókuartöflunum eins og þær liggja fyrir, er 70240, en tala sú, sem út lcernur eptir endur-
skoðunina er 70927, það er 687 eða c. 1 ”/> meira.
Loks skal það fram tekið, að manntölin eru byggð á auuari grundvallarreglu eptir
1870 heldur en áður. Fyrir þauu tíma var leitað upplýsingar um þann fjölda, er heima
átti á hverjum stað, þannig að þeir, sem um stundarsakir voru fjarverandi, voru taldir
þar, sem þeir áttu fast beimili. En við fólkstalið 1870 og síðan hefur verið talinn sá
1) 1845 vantar ()ó upplýsingar um tölu f]ölskyldna og sjerstakan dálk fyrir menn skilda frá
konum og konur skildar frá mönuum.