RM: Ritlist og myndlist - 01.03.1948, Blaðsíða 40

Málverk eða „frænka“
Eftir Jóhannes Jóhannesson.
Þar sem tilgangur listajer að tjá,
er þar um einskonar mál að ræða,
og þó öllu lieldur mörg mál eða
mállýzkur.
Þörf hins daglega lífs hefur gef-
ið okkur sérstaklega þægilega og
nauðsynlega aðferð til sambands
hvert við annað: liið talaða orð.
Þessi staðreynd hefur því miður
valdið því, að fólk lieldur að tján-
ing, túlkuð í byggingalist, högg-
myndalist, málaralist og tónlist,
verði auðveldlega endursögð í orð-
um. Hvert áðurgreindra listforma
talar sinni eigin mállýzku og verð-
ur alls ekki tjáð á öðru máli.
Tungumál lifir (exists) einungis
ef hlustað er á það eða það talað.
Hlustandi er óhjákvæmilegur.
Listaverk er fyrst fullgert, þegar
það hefur lifað sem reynsla ann-
ars en þess, er skapaði það.
„Þegar málverki er lokið, er það
eins og nýfætt barn. Listamaður-
inn sjálfur verður að fá tíma til
að skilja það“, er haft eftir Matisse.
Listamaðurinn opinberar sjálf-
um sér og áliorfendum það, sem
liann hefur fundið, án þess að hann
hafi verið að leita. Listamaður
túlkar það, sem liann hefur fund-
ið, en alls ekki hitt, sem hann
var að leita að. Mörg dæmi eru til
þess, að listamenn segjast stefna að
fyrirfram ákveðnu marki (full-
komnun), og hafi sett sjálfum sér
formúlur til að ná því. Slíkt er
hörmuleg sjálfsblekking. Formúl-
ur eru alltaf blekking, sem leiða
til ósamræmis þess listamanns, er
setur sér þær, við sjálfan sig. Það
er aðeins hægt að taka tillit til
þess, sem einhver hefur fram-
kvæmt, en ekki hins, sem einhver
ætlar að framkvæma.
„1 heimi listarinnar er engin
fortíð eða framtíð — aðeins það,
sem er. List Grikkja, Egypta og
liinna mörgu málara, er lifðu á
liðnum öldum, er ekki list fortíð-
arinnar. Ef til vill eru þau lista-
verk betur lifandi í dag en þau
liafa nokkurn tíma verið. Listin
breytist ekkert í sjálfri sér, aðeins
hugarfar fólksins“, segir Picasso.
Nöfn á listaverkum eru svo að
segja þjóðfélagsatriði. Þau auð-
velda fólki að vita livað um er að
38