Fréttablaðið - 10.12.2016, Síða 49

Lífræn ræktun snýst
um að vinna í sátt við
náttúruna, þar sem
jarðvegurinn er lifandi
og næringarríkur. Það
má ekki nota kemískan
tilbúinn áburð. Þegar
slíkur áburður er not-
aður rýkur gróðurinn
upp á kostnað örveru- og
skordýralífs sem er
forsenda frjósamrar
gróðurmoldar.
Rannveig Guðleifsdóttir
Lífrænt vottað
10. desember 2016
KynningarbLað Móðir Jörð | Sóley Organics | Himneskt | Nesbúegg | Villimey
rannveig guðleifsdóttir, verkefnastjóri hjá Vottunarstofunni Túni. MynD/gVa
Vottunarstofan Tún veitir fram­
leiðendum í landbúnaði, sjávarút­
vegi og vinnslu náttúrulegra af­
urða gæðaþjónustu. Fyrirtækið
starfar í samræmi við alþjóðlega
staðla varðandi lífríki og náttúru.
Rannveig Guðleifsdóttir er verk­
efnastjóri hjá Vottunarstofunni
Túni. Hún segir að fyrirtækið sé
rekið án allra ríkisstyrkja.
„Við störfum aðallega á tveim­
ur sviðum, lífrænni vottun og vott­
un og eftirliti með sjálfbærum
sjávar nytjum samkvæmt viðmið­
unarreglum Marine Stewardship
Council eða MSC. Tún er eina
fyrirtæki sinnar tegundar hér á
landi,“ útskýrir hún.
„Bundið er í lög að landbún­
aðarafurðir sem markaðssettar
eru með tilvísun í lífrænar fram­
leiðsluaðferðir hafi vottun. Þeir
sem vilja kynna vörur sínar sem
lífrænt vottaðar þurfa að leita
eftir slíkri vottun til okkar,“ segir
Rannveig. „Vottunarstofan Tún
framkvæmir ítarlega úttekt á við­
komandi framleiðslu í upphafi og
árlega eftir það. Þeir sem eru vott­
aðir eru undir reglubundnu eftir­
liti. Einnig gerum við fyrirvara­
lausar úttektir samkvæmt handa­
hófskenndu úrtaki. Menn geta því
alltaf átt von á okkur,“ útskýrir
Rannveig.
Sextíu vottuð fyrirtæki
Um sextíu fyrir tæki eru vottuð í
dag. Þau eru í landbúnaði, jarð­
yrkju, matjurtarækt, búfjárrækt,
fiskeldi og söfnun villtra plantna.
Þá eru vinnslustöðvar sem vinna
úr lífrænum hráefnum, pakka,
endurpakka, endurmerkja og
flytja inn lífrænar vörur. „Þetta er
mjög fjölbreytt starfsemi, mjólk­
urvinnsla, sláturhús, bakarí, bjór­
gerð, kaffibrennsla og margt
fleira. Öll fyrir tæki sem eru með
vottun frá Túni hafa leyfi til að
nota vottunarmerkið okkar á vott­
aðar vörur. Vottunarmerkið er því
staðfesting til neytenda á því að
umrædd vara hafi lífræna vottun.
Við fáum öðru hvoru ábending­
ar frá fólki um tilvísanir í lífræn­
ar framleiðsluaðferðir án þess að
vottun liggi þar að baki, en þá er
ekkert vottunarmerki á umbúðun­
um. Við komum slíkum ábending­
um til eftirlits aðila.“
Langur aðlögunartími
Vottunarstofan Tún var stofn­
uð 1994 og fyrstu vottorðin gefin
út við hátíðlegar athafnir haustið
1996. „Undanfarin ár hefur verið
mestur vöxtur hjá vinnslufyrir­
tækjum,“ segir Rannveig. „Það eru
erfið skref fyrir bónda að skipta
yfir í lífræna framleiðslu því að­
lögunartíminn er langur, tvö ár.
Á þeim tíma þarf viðkomandi að
uppfylla kröfur um lífræna fram­
leiðslu og greiða eftirlitsgjöld,
en getur ekki markaðssett vörur
sínar sem lífrænar. Það getur því
verið átak að taka slíkt skref. Í
sumum tilvikum þarf að gera tölu­
vert kostnaðarsamar breytingar,
t.d. fækka í búfjárstofninum til að
standast rýmiskröfur, gera breyt­
ingar á gripahúsum eða jafnvel
byggja nýtt hús, en eins og stað­
an er núna fá bændur ekki aðlög­
unarstyrki til að fjármagna svona
breytingar. Það hefur haldið aftur
af nýliðun í þessari stétt. Ég býst
við að aðlögunar styrkir sem tíðk­
ast í öðrum Evrópu löndum, gætu
liðkað fyrir bændum að fara út í
lífræna framleiðslu. Við finnum
fyrir áhuga, en margir bændur
sjá ekki að dæmið geti gengið upp
fjárhagslega. Aftur á móti þarf
vinnslufyrir tæki ekki aðlögunar­
tíma, þótt oft þurfi að breyta
vinnsluferlum, uppfæra gæðakerfi
og afla nýrra birgja. Vinnslan er
tekin út og síðan er hægt að byrja,
sem gerir ferlið allt einfaldara,“
segir Rannveig.
Áhugi á lífrænum vörum
Mikill og vaxandi áhugi er meðal
neytenda að kaupa vörur með líf­
ræna vottun. Rannveig segir að
þau sjái það mjög vel með t.d.
mjólkurvörur þar sem eftirspurn
hefur verið meiri en framboð í
nokkur ár.
„Lífræn ræktun snýst um að
vinna í sátt við náttúruna, þar
sem jarðvegurinn er lifandi og
næringarríkur. Það má ekki nota
kemískan tilbúinn áburð. Þegar
slíkur áburður er notaður rýkur
gróðurinn upp á kostnað örveru­
og skordýralífs sem er forsenda
frjósamrar gróðurmoldar. Þegar
fólk hættir að nota tilbúinn áburð
tekur mörg ár að fá líf í jarðveg­
inn. Einnig má nefna að tilbúinn
áburður nýtist oft illa, talsverður
hluti hans getur skolast út í ár og
þaðan út í sjó, en mengun af þeim
völdum er nú stórt umhverfis­
vandamál í öllum heiminum. Í líf­
rænni ræktun eru notuð áburðar­
efni af lífrænum uppruna, en þó
eru takmarkanir á árlegri köfn­
unarefnisnotkun. Eins eru mikl­
ar takmarkanir á notkun varnar­
efna, og kemísk eiturefni sem
notuð eru í hefðbundnum land­
búnaði eru bönnuð. Það skilar sér
í hreinni afurðum, en rannsóknir
hafa sýnt að eiturefni sem mælast
í þvagi snarminnka þegar skipt er
yfir í lífrænt mataræði. Einnig eru
mjög strangar reglur um aðbúnað
dýra og að þau geti sinnt sínum
eðlislægu þörfum. Í matvæla­
framleiðslu er notkun aukefna
mjög takmörkuð. Þess vegna er
vara með lífræna vottun almennt
með mun styttri innihaldslýsingu
en aðrar vörur.“ segir Rannveig.
Góð fyrirmynd
Vottunarstofan Tún gefur út regl­
ur um lífrænar aðferðir í fram­
leiðslu landbúnaðar­ og náttúru­
afurða. Reglur Túns miðast við ís­
lenskar og evrópskar lagareglur
um sama efni. Þar sem alþjóðleg­
um reglum sleppir og enn skortir
viðmið hefur Tún þróað eigin regl­
ur, til dæmis um lagargróður og
þörunga, ylræktun matjurta og um
matreiðslu lífrænna veitinga.
Á sviðum lagargróðurs og yl­
ræktar hafa reglur Túns orðið
fyrir mynd í fjölþjóðastarfi við
mótun sameiginlegra viðmiða
fyrir lönd Evrópusambandsins og
EES.
nánar má kynna sér Vottunarstof-
una Tún á www.tun.is.
byggir upp lífræna vottun og þróun
Vottunarstofan Tún er einkarekin faggild eftirlits- og vottunarstofa fyrir lífræna og sjálfbæra framleiðslu. Fyrirtækið sem var stofnað árið
1994 hefur átt ríkan þátt í lífrænni þróun hér á landi. Tún hefur einnig mikilvægu hlutverki að gegna í vottun sjálfbærra sjávarnytja.
Vottunar-
stofan Tún
merkir vottuð
fyrirtæki með
þessu merki.
1
0
-1
2
-2
0
1
6
0
4
:3
4
F
B
1
5
2
s
_
P
1
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
5
2
s
_
P
1
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
5
2
s
_
P
0
4
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
5
2
s
_
P
0
5
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
B
A
1
-B
2
6
4
1
B
A
1
-B
1
2
8
1
B
A
1
-A
F
E
C
1
B
A
1
-A
E
B
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
9
A

F
B
1
5
2
s
_
9
_
1
2
_
2
0
1
6
C
M
Y
K