Morgunblaðið - 20.10.2015, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. OKTÓBER 2015
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Grafalvarleg staða er á vinnumark-
aði vegna kjaradeilna og svokallaðs
höfrungahlaups launahækkana ein-
stakra hópa en fyrir liggur að laun
hafa hækkað meira á opinbera mark-
aðnum en á almenna markaðinum
frá 2013.
Gylfi Dalmann
Aðalsteinsson,
dósent í við-
skiptafræði við
Háskóla Íslands
og sérfræðingur í
vinnumarkaðs-
fræðum, gagn-
rýnir sífelldan
samanburð á milli
vinnumarkaða
hér á landi og
segir umræðuna á villigötum. Sam-
anburðurinn sé ósanngjarn því mjög
ólíku sé saman að jafna þegar al-
menni og opinberi vinnumarkaður-
inn eru bornir saman að sögn hans.
Í opinberu samningunum sé t.d.
reynt að meta menntun til launa,
samið sé um breytingar á vinnutíma
og menn alltaf að reyna að gera ein-
hverjar breytingar innan kjara-
samningsins. Á almenna vinnumark-
aðinum hafi hins vegar verið samið
um beinar launahækkanir án þess að
hrófla við t.d. vinnutímanum.
Miklar umræður eru um nauðsyn
þess að búa til nýtt kjarasamninga-
módel að skandinavískri fyrirmynd
en Gylfi segir því ósvarað hvernig
það eigi að líta út og hvort þörf sé á
því á almenna vinnumarkaðinum.
„Er þetta módel ekki bara að
virka ágætlega á almenna vinnu-
markaðinum?“ segir hann og bendir
á að verkföll hafi verið mjög fátíð um
langt árabil á almenna markaðinum.
Vandamálið snúi hins vegar að op-
inbera vinnumarkaðinum. Gerðar-
dómur hafi sl. sumar verið að fjalla
um málefni háskólamenntaðra
starfsmanna ríkisins, hjúkrunar-
fræðinga og félaga innan BHM, og
reynt að leggja mat á launahækkanir
með tilliti til menntunar og breyt-
inga á stofnanasamningum. Í fram-
haldinu hafi svo komið fram stétt-
arfélög sem vilji fá sömu hækkanir
fyrir ófaglærða starfsmenn sína.
Gylfi segir að þótt Samtök at-
vinnulífsins og fleiri hafi haldið því
fram að samið hafi verið um mun
meiri hækkanir í opinbera geiranum
en á almenna vinnumarkaðinum, þá
verði ekki framhjá því litið að í t.d.
kennarasamningunum hafi verið
samið um breytingar á vinnutíma og
læknar haldi því fram að þeirra
samningar séu mjög framleiðniauk-
andi. „En um hvað var samið á al-
menna vinnumarkaðinum? Var sam-
ið um breytingar á vinnutíma hjá t.d.
verslunarmönnum? Nei, þar var
bara samið um beina kauphækkun.“
Semja um persónubundin laun
Gylfi segir að sjá megi launamun-
inn á almenna og opinbera vinnu-
markaðinum þegar skoðuð er launa-
könnun sem gerð var samhliða
meðal félagsmanna í VR, SFR og
Starfsmannafélagi Reykjavíkur-
borgar. „Launaskriðið er miklu sjá-
anlegra á almenna vinnumarkaðin-
um,“ segir Gylfi og minnir á að
svokallað markaðslaunahugtak um
persónubundin laun VR-félaga hafi
verið í samningum VR allt frá árinu
2000. Hver félagsmaður í VR geti
gengið inn til síns yfirmanns einu
sinni á ári og óskað eftir launahækk-
un. „Þetta er ekki hjá ríkisstarfs-
mönnum. Þegar þú ert ráðinn til
starfa hjá ríkinu er þér raðað inn í
einhvern launaflokk en ef þú ræður
þig til starfa á almenna vinnumark-
aðinum þá semur þú um launin þín.
Það ræðst af lögmálinu um framboð
og eftirspurn,“ segir hann.
„Mér finnst því þessi endalausi
samanburður ósanngjarn vegna þess
að þetta eru tveir ólíkir vinnumark-
aðir í gjörólíku umhverfi, þar sem
reglur og form kjarasamninga eru
mjög ólík,“ segir Gylfi ,,Það er bara
verið að bera saman epli og appel-
sínur.“
Villandi og ósanngjarn samanburður
 ,,Það er bara verið að bera saman epli og appelsínur,“ segir Gylfi Dalmann Aðalsteinsson dósent
 Gylfi gagnrýnir sífelldan samanburð launahækkana milli opinbera og almenna vinnumarkaðarins
Morgunblaðið/Eggert
Kaup og kjör Almenni og opinberi vinnumarkaðurinn eru í gjörólíku umhverfi, að sögn Gylfa Dalmanns.
Gylfi Dalmann
Aðalsteinsson
Þing Landssambands íslenskra
verslunarmanna um nýliðna helgi
kallar eftir nýjum vinnubrögðum
við gerð kjarasamninga. Í ályktun
segir að margir hópar hafi farið
fram síðustu misseri og reynt að
rétta sinn hlut, óháð því hvaða
áhrif það hafi á aðra hópa eða
hagkerfið.
„29. þing LÍV telur mikilvægt
að vinnumarkaðurinn í heild sinni
tileinki sér sömu vinnubrögð og
liggja að baki hinu norræna
vinnumarkaðsmódeli. Fyrsta
skrefið í þá átt er að tryggja sem
best jafnræði milli hópa í
launaþróun á komandi misserum,
þar sem litið verði til allra þátta,
þ.m.t. lífeyrisréttinda. Til þess að
það gangi eftir verða allir hópar
að axla ábyrgð á breyttum vinnu-
brögðum.“
Ríkið á ósamið við um 60%
starfsmanna sinna og samn-
ingum er ólokið við sveitarfélögin.
Þá á fjöldi launamanna í ASÍ-
félögum eftir að semja við ríki og
sveitarfélög. „Enginn vilji er hjá
ríkinu að semja við einstaka hópa
um kjarabætur sem valda því að
forsenduákvæði kjarasamninga á
almennum markaði opnist í febr-
úar,“ segir í umfjöllun um stöð-
una á vef Samiðnar.
Vilja jafnræði
milli hópa
KALLA EFTIR NÝJUM
VINNUBRÖGÐUM
Benedikt Bóas
benedikt@mbl.is
„Svona eru hræðilegir staðir. Virki-
lega ógeðslegir,“ segir Gunnar Rún-
ar Pétursson, bóndi í Vogum 2 í Mý-
vatnssveit, en hann var við leit að fé í
Búrfellshrauni um helgina þegar
hann rakst á það sem heimamenn
kalla sveltistamp.
Þangað flýja kindur undan veðri
og varg en lenda í sjálfheldu, komast
ekki aftur upp úr og svelta til bana.
„Þetta er stampur sem er búinn
að vera þarna frá örófi alda og er í
landslaginu. Þegar vargur er leita
þær að svona stöðum en gera sér
ekki grein fyrir því að þær komast
ekki upp úr aftur og drepast hægum
dauðdaga,“ segir Gunnar. Hann tel-
ur þó að þetta séu ekki leifar af kind-
um síðan í óveðrinu 2012 þegar 3.540
kindur drápust í Þingeyjarsýslu og
Eyjafirði í óveðrinu í september það
ár. Enn er þó fé að finnast upp á
fjöllum og á heiðum sveitarinnar því
það vantaði um 3.000 kindur af fjalli.
Bein af tugum kinda
Gunnar telur að þarna séu bein af
nokkrum tugum fjár og jafnvel gæti
talan náð hundrað.
„Það var algjör tilviljun að þessi
stampur fannst. Við vorum að leita
að fé og römbuðum á hann fyrir al-
gjöra tilviljun,“ segir Gunnar sem
hefur oft séð svona grafhýsi í hraun-
inu en hann hefur alla tíð verið bóndi
í Mývatnssveit.
„Ég hef oft séð svona í Búrfells-
hrauni. Yfirleitt eru ekki mjög stór
op á þessum stömpum þar sem kind-
urnar geta komist inn en þær þurfa
að hoppa niður en eiga lítinn séns að
komast aftur upp.“
Ekki hægt að fylla upp í
Gunnar Rúnar segir að í gamla
daga hafi svona stampar verið fyllt-
ir upp með grjóti þannig að féð
komist aftur upp. Þessi stampur sé
þó svo djúpur að það verði hægara
sagt en gert að hlaða í hann grjóti.
„Það hefur verið hægt að hlaða
þannig að skepnurnar geti komist
upp úr þeim, það var það sem
menn gerðu hér áður fyrr. En með
þennan verður að gera eitthvað
annað því hann er svo djúpur. Ætli
verði ekki að sprengja hann í loft
upp.“
Bein af tugum fjár fundust í Búrfellshrauni fyrir tilviljun
Sveltistampur sem þarf
að sprengja í loft upp
Ljót aðkoma Gunnar Rúnar og sonur hans fundu stampinn.
 Ófögur sjón blasti við fjárleitarfeðgum í Búrfellshrauni
Ljósmyndir/Ari Rúnar Gunnarsson
Beinahrúga Trúlega liggja þarna nokkrir tugir af dauðum kindum.