Morgunblaðið - 31.10.2015, Side 34

34 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 2015
Evonia eykur hárvöxt með því að
veita hárrótinni næringu og styrk.
Evonia er hlaðin bætiefnum sem
næra hárið og gera það gróskumeira.
Bætiefni ársins í Finnlandi 2012.
Evonia
www.birkiaska.is
Til sölu
Víðimelur 32 - Reykjavík - Heildareignin
Um er að ræða alls ca 300 fm íbúðarhúsnæði sem skiptist í par-
hús, bakhús og bílskúr. Í húsnæðinu eru fjórar íbúðir. Í parhúsinu
er þriggja herbergja íbúð í kjallara, þriggja herbergja íbúð á fyrstu
hæð og þriggja herbergja íbúð á annarri hæð. Í bakhúsi er tveggja
herbergja íbúð á jarðhæð. Allar íbúðirnar eru í útleigu. Bílskúrinn
er notaður sem geymsla. Verðhugmynd 110 milljónir kr.
Allar nánari upplýsingar veitir Brynjólfur Jónsson
hagfræðingur og lögg. fasteignasali
í síma 511-1555 og 898-9791.
Norðurlanda-
samstarfið byggist á
bjargföstum lýðræð-
islegum gildum og er
kjölfesta utanrík-
isstefnu okkar. Þótt
Norðurlöndin fimm
séu ekki samfellt
svæði er ímynd þeirra
gjarnan sú að um
heild sé að ræða. Þau
eru mynd innan ann-
arrar stærri sem nær til norð-
ursvæðisins alls; mynd í myndinni.
Þegar Norðurlandaráð kom saman
í Reykjavík í sl. viku mátti vissu-
lega fagna þróun í starfsemi ráðs-
ins og þar með í nánari sam-
skiptum landanna. Nú hafa
utanríkis- og varnarmál verið tekin
fyrir í umræðum Norðurlandaráðs
sem er til marks um vaxandi við-
sjár og það stórvandamál sem
flóttamannastraumurinn er. Áður
var brotið blað í varnarsamvinnu
Norðurlandanna þegar öll fjögur
félagsríkja okkar ákváðu að taka
þátt í loftrýmisgæslu NATO á Ís-
landi. Og Eystrasaltsríkin þrjú
hafa þegið það boð að taka þátt í
þessari samvinnu svo sem við á. Ef
það hentar Skotum, megi þeir vera
velkomnir
Á síðast liðnum 10 árum eða svo,
hefur orðið stigvaxandi neikvæð
þróun í samskiptunum við Rúss-
land að því hámarki sem var inn-
rásin í Úkraínu. Eftirmálin hafa
verið ógnandi aðgerðir við grann-
ríkin, einkum Eystrasaltsríkin og
Norðurlöndin. Efst ber hinsvegar
átökin um ríkjaskipun í Aust-
urlöndum nær. Framtíð Íraks,
Sýrlands, Líbíu og Jemen virðist í
óvissu og ekki verður séð hvort
þau eða Íran velja leið samstarfs
eða átaka. Deilum Ísraels og Pal-
estínumanna linnir ekki.
Okkar svæði heims,
norðurslóðir, má líta á
sem sérstaka, ólíka
mynd öðrum heims-
hlutum. Loftslags-
breytingar, aðallega af
mannavöldum, valda
bráðnun íshellunnar
miklu sem kollvarpar
umhverfinu. Verði
ekkert að gert og
meðalheimshitinn
hækki enn um 2-3
gráður, eru uppi hinar
verstu langtímaspár
um byggð eða óbyggð jarðarinnar.
Hins vegar er til skemmri tíma sú
tálsýn fyrir strandríki norð-
urskautsins, að nýta fljótandi elds-
neyti og jarðgas í miklu magni. Sá
fylgir hins vegar böggull skamm-
rifi að slíkri nýtingu, við aðstæður
eins og á íslenska Drekasvæðinu
fylgir mikil mengunarhætta vegna
losunar koltvísýrings. Það eykur í
senn hlýnunina og skapar stór-
hættu fyrir fiskistofna. Þess er að
vænta að ríkisstjórn Íslands styðji
bann við olíuborunum í Íshafinu á
loftslagsráðstefnunni í París í des-
ember
Annað mál er, að nú eru að opn-
ast nýjar siglingaleiðir um norð-
urskautið, sem felur í sér bæði
hættur og tækifæri fyrir Ísland. Á
þingi Norðurlandaráðs var kvartað
yfir því að umræður í Norð-
urskautsráðinu væru takmarkaðar
við fimm landa hóp upphaflegu
stofnaðilanna. Ísland er sennilega
besti valkosturinn fyrir risaaðstöðu
vöruflutninga og dreifingar („hub“)
og væntanlega áhugamál Kínverja.
Frá okkar bæjardyrum séð myndi
risastærð mannvirkja kollvarpa
brothættu þjóðlegu jafnvægi okkar
og ber að útiloka. Norður-
Þingeyingar mega gera sig
ánægða með kínverska athug-
unarstöð á Norðurljósum en leggja
á hilluna stuðning við fyrirætlanir
um risahöfn í Finnafirði. Mikið er
rætt um hinn menningarlega þátt
Norðurlandasamvinnunnar og í
sömu andrá hve langt þau eru frá
sameiginlegri tungu. Íslendingar
þurfa hins vegar ekki lengur að
bjarga sér á sinni íslensku dönsku
í ræðustól. Við hefur tekið nútíma-
leg túlkun þannig að nú hljómar
tunga Snorra í fundarsölum og
hefði það jafnrétti við dönsku ein-
hvern tíma þótt saga til næsta
bæjar. Við eigum sérlega góða
liðsmenn í Norðmönnum um varð-
veislu sameiginlegrar fornmenn-
ingar og erum sem bræðraþjóðir
mynd innan myndar.
Ekki skal gert lítið úr menning-
arverðlaunum Norðurlandaráðs.
Þau eru vafalaust mikill hvati fyrir
rithöfunda og kvikmyndagerðar-
menn. En Norðurlandaráð hefur
þróast í annað og meira að verða
vettvangur samráðs í utanríkis-
pólitík, svo sem í Úkraínumálinu.
Þar gildir sama stefnan og ein-
hugur varðandi viðskiptaþvingan-
irnar gagnvart Rússlandi.
Það var ánægjulegt að tekið
skyldi á móti David Cameron á Ís-
landi. Hvert sú samræða kann að
leiða er óráðið mál að öðru leyti en
því að Bretland stendur nær
Norðurlöndunum en meginlands-
ríkin í ESB. Þá eru þeir traustur
hlekkur í varnarsamstarfi við
Bandaríkin, sem er og verður
meginforsenda öryggis á norður-
slóðum.
Mynd í myndinni
Eftir Einar
Benediktsson » Frá okkar bæjar-
dyrum séð myndi
risastærð mannvirkja
kollvarpa brothættu
þjóðlegu jafnvægi okkar
og ber að útiloka.
Einar Benediktsson
Höfundur er fyrrverandi sendiherra.
Orð eru til alls fyrst
og stundum síðast.
Veikburða, burðarlítill,
afmenni, óefnilegur,
manntápslítill, vanfær,
vanburða, vesæll, aum-
ur, örvasa, bæklaður,
krepptur, visinn, mein-
lætafullur, spítelskur,
örviti, hálfviti, vitlítill,
ómenni, ölmusumaður.
Allt eru þetta orð yfir
heilsufar eða réttara sagt heilsubrest
Íslendinga sem koma fram í fyrsta
heildarmanntalinu á Íslandi árið 1703
sem var framkvæmt af þeim Árna
Magnússyni og Páli Vídalín en í því
átti m.a. að taka fram stöðu ein-
staklingsins í þjóðfélaginu. Sam-
kvæmt þessu manntali fengu þeir sem
átt við heilsubrest að stríða ekki góða
einkunn sem góðir og gegnir þjóð-
félagsþegnar. Orðin segja allt. Og orð
hafa yfir sér áru, kalla fram myndir.
Hafa orð og heiti áhrif
á kjarabaráttu?
Um þessar myndir gegnir orðið ör-
yrki hlutverki orðanna í manntalinu
frá 1703. Það á að lýsa ástandi fólks
með heilsubrest. Það er reyndar rúm-
lega aldargamalt orð og kemur fyrst
fram í tímaritinu Skírni árið 1907. En
hvaða áru hefur orðið öryrki? Hvað
mynd kallar það fram í hugann? Er
hún eitthvað ósvipuð þeim sem koma
fram í manntalinu 1703? Hvaða
ímynd hafa öryrkjar í samfélaginu ár-
ið 2015? Getur verið að hún hafi áhrif
á kjarabaráttu þeirra?
Hér er dæmi úr ritmálsskrá Orða-
bókar Háskóla Íslands sem lýsir vel
viðhorfi til öryrkja. „Öryrki á að
merkja mann, sem er úr yrkju, líkt og
„öreigi“ merkir fjelausan mann.“
Þetta dæmi er síðan 1907. Á það við
enn þann dag í dag?
Í almennu tali er rætt um ör-
orkubætur, jafnvel þótt
fína orðið sé örorkulíf-
eyrir. Hvað er verið að
bæta, má ég spyrja?
Jafnvel þótt ég eigi við
heilsubrest að stríða
þarf ég engar bætur og
mér finnst þetta af-
skaplega niðurlægjandi
orð – sérstaklega þegar
því er skeytt við að
sögnina „að þiggja“.
Velferðarborgarar
eiga sér hugsjónir
Ég er ekki að þiggja eitt né neitt.
Við höfum skapað hér saman velferð-
arkerfi þar sem við megum hvergi
slaka á kröfunum því það er okkar ör-
yggisnet og gjarnan kennt við jöfnuð.
Ég vil því frekar fá velferðarlaun en
örorkubætur. Við getum einnig bætt
við orðum eins og heilsuvelferð, elli-
velferð og barnavelferð. Ég sting
einnig upp á orðinu velferðarborgari í
staðinn fyrir öryrkja. Og vitaskuld á
velferð að standa undir eðlilegum
framfærsluviðmiðum, það þarf ekk-
ert að ræða það. Ríkið veitir fjöl-
mörgum vinnu, ég lít á sjálfan mig
sem launþega hjá ríkinu og lífeyr-
isjóðunum – ekki bótaþega. Síðan er
ekki ráð nema í tíma sé tekið til að
koma í veg fyrir fjölgun velferðar-
borgara með forvörnum og endur-
hæfingu. Við getum nefnilega gert
ýmislegt á þeim vettvangi, t.d. fækk-
að vinnustundum en oft vinnur fólk
sér til óbóta og örorku vegna lágra
launa, við getum lækkað mat-
vöruverð, dregið úr lífsgæðakapp-
hlaupinu og síðast en ekki síst boðið
fólki upp á íbúðarhúsnæði á viðráð-
anlegu verði.
Og að lokum, Bjarni Benediktsson,
fjármálaráðherra sem og lífeyris-
sjóðir í landinu, ég vil fá launahækk-
anirnar, sem samið var um hjá ríkinu
og á almenna markaðinum, í launa-
umslagið mitt ekki seinna en í gær.
Annað er ekki sanngjarnt. Það má
einnig lækka frítekjumörk Trygg-
ingastofnunar ríkisins allverulega,
slíkt gæti komið í sama stað. En eitt
er víst, það þarf að stokka verulega
upp í þessu tryggingakerfi. Ég er leið
á því að vera látið með eins og
hreppsómaga, ég er velferðarborgari
og hafið þið það!
Eftir Unni H.
Jóhannsdóttur
» Bjarni Benedikts-
son, sem og lífeyr-
issjóðir, ég vil fá launa-
hækkanirnar, sem
samið hefur verið um, í
launaumslagið mitt ekki
seinna en í gær.
Unnur H. Jóhannsdóttir
Höfundur er kennari, blaðamaður og
með diplóma í fötlunarfræði.
Örorkubætur eða
velferðarlaun?
Ég ávarpa borgar-
yfirvöld, ríkisstjórn,
þing og þjóð.
Hugarfimi þjóðar
skal aldrei af girða og
engum skal úthýst frá
þeim möguleika að
mennta sig. Þetta er
sérhverjum vitiborn-
um manni ljóst og
yfirleitt ætti þetta
ekki að vera þrætu-
epli. Því miður er það samt sem áð-
ur tilfellið í málefnum tónlistar-
skóla, á höfuðborgarsvæðinu
sérstaklega. Enn og aftur slugsa
yfirvöld og neita að borga fyrir
ákveðin stig menntunar. Þetta hef-
ur orsakað það að við skólum blasir
nú gjaldþrot. Þessar menntastofn-
anir eru einhverjar þær ódýrustu á
höfuðborgarsvæðinu.
Þær hvatir sem orsaka þessa
hegðun eru mér framandi. Ekki
eru það sparnaðarhvatirnar sem
stjórnsýslukerfisuppalningar Ís-
lendinga hafa löngum dýrkað og til-
beðið sér til dægrastyttingar og
töluföndurs. Nei, ekki eru það þær
hvatir, það er enginn sparnaður í
því fólginn að loka
dyrum og læsa skatt-
borgara úti í kuld-
anum til þess eins að
fara á hreppinn,
hvorki kennurum né
menntaþyrstum ung-
dómnum. Og ekki er
hægt að notast við hin
ofurafsakandi hugtök
„uppstokkun“ eða
„skipulagsbreytingar“
í þessu tilfelli. Það
sem þessu veldur er
hjákátlegt og sorglegt
rifrildi milli borgar og ríkis. Ein-
söngvarar og kórar borgar og ráðu-
neytis mennta og menningarmála
hafa undanfarið sungið hver ofan í
annan. En í stað þess að sest sé
niður og málin rædd og jafnvel
leyst láta embættismenn eins og
verstu umskiptingar.
Með þessum gjaldþrotum glatast
áratuga vinna dugmikils fólks, og
hér verður ekki stokkið á næstu
kennitölu. Þeir eru til sem taka
fjármál alvarlega og lifa ekki í
endalausum útlátum, kennitölu-
flakki og almennu fjárklámi. Sú
dyggð er á miklu undanhaldi.
Þessi gjaldþrot munu kosta þjóð-
ina meira en verður í krónum talið,
reyndir starfandi tónlistarmenn
hætta kennslu og nemendur verða
slegnir af vegi sínum til framhalds-
menntunar og starfsframa.
Sem bjartsýnismaður hef ég
furðumikla trú á mannkyninu, þar
á meðal tel ég borgar- og menning-
armálayfirvöld. Það er tími sóknar í
íslenskri tónlistarmenntun og tón-
listarlífi. Við ættum að ræða um
eflingu tónlistarnáms, ekki björgun!
Tíminn er að renna út.
Ég ákalla borgaryfirvöld og
ríkisstjórn:
Kyndið ofna menningarinnar, hit-
inn kemur ekki af sjálfu sér. Kjós-
um eld í stað frosts, yl í stað frera!
Jafnið deilur ykkar og dynti við
bálsins glóðir og sameinist um það
sem þið eruð nú þegar sammála
um; mikilvægi menntunar. Bjargið
þessum skólum í eitt skipti fyrir öll.
Eftir Svein Dúa
Hjörleifsson »Kyndið ofna menn-
ingarinnar, hitinn
kemur ekki af sjálfu sér.
Kjósum eld í stað frosts,
yl í stað frera!
Sveinn Dúa Hjörleifsson
Höfundur er óperusöngvari.
Mun söngur þeirra þagna?
—með morgunkaffinu