Orð og tunga - 01.06.2002, Qupperneq 41

Guðrún Kvaran: Úr fórum Bjöms M. Ólsens
31
sjávarháttum Lúðvíks Kristjánssonar, bæði um heiti á þorski og merkt Strandasýslu
(III: 395, IV: 155), hið þriðja var fengið úr Strandapóstinum (1984: 103): „Ælingi var
svo lítill [þ.e. hákarl] að hann var á mörkum þess að vera talinn hirðandi.“ Dæmin í Tm
voru átta. Öll voru þau vestfirsk. Tvö voru úr Strandasýslu um hákarl, merkingin ‘lítill
fiskur’ þekkist bæði í Vestur-Barðastrandarsýslu og Norður-Isafjarðarsýslu og benda
því allar heimildir um sjávardýramerkinguna vestur.
BMÓ hefur skráð á fyrrgreindum blaðsíðum hjá sér nokkur gælunöfn í Arnarfirði.
Þau eru þessi:
Addi = Árni
Agga = Ranka
Dagga = Dagbjört
Dói = stytt af Þórólfur
Dóri = Halldór og Þórður
Gugga = Gudda (Guðbjörg)
Guja = Gunna
Gummi (+Df.) = Gvendur
Jónsi = Nonni (einnig á orðalista Brynjólfs Oddssonar (sjá domikur) BA XXX-
IX: 156).
Kitta (+Df.) = Stína
Kitti = Stjáni (einnig á orðalista Brynjólfs Oddssonar (sjá dornikur) BA XXX-
IX: 157).
Niki = Nikolás
3 Samantekt
í kaflanum um „amfirsku" orðin hefur Björn M. Ólsen skrifað hjá sér rétt rúmlega
hundrað orð. í því sem fram hefur komið sést að í um þrjátíu tilvikum er nokkuð ljóst
að notkunin er ekki staðbundin og að í um tuttugu tilvikuin er ekki hægt að segja til
um útbreiðslu vegna dæmafæðar. Rétt um fjömtíu orð, eða ákveðnar merkingar orða,
virðast bundin norðanverðu Vesturlandi eða gætu verið vestfirsk. Sigfús Blöndal hefur
í langflestum tilvikum merkt orðin í bók sinni sem staðbundin af fyrrgreindri ástæðu og
er rétt að benda énn einu sinni á að taka slíkar merkingar með varúð.
Orðsiijabók Ásgeirs Blöndals Magnússonar er ekki skrifuð með mállýskur í huga
heldur einungis uppmna og er því yfirleitt ekki hægt að nota hans bók ef aðeins ákveðin
merking orðs er staðbundin. Það kemur þó fyrir en ekki innan þeirra orða sem hér vom
athuguð. Hún nýtist því takmarkað við athuganir á útbreiðslu orða.
RitmálssafnOrðabókarinnarnýtist allþokkalega við útbreiðslurannsóknir.en mestar
heimildir er að sjálfsögðu að finna í talmálssafni. Þegar verkefni, af því tagi sem hér er
gerð grein fyrir, er tekið fyrir kemur þó vel í ljós hve miklu enn þarf að safna til þess
að safnið getið nýst við gerð sögulegrar orðabókar. Víða eru göt sem stoppa þarf í.
Orðabókarhandrit Jóns Ólafssonar úr Grunnavík kemur oft að góðu gagni, einkum
hvað aldur snertir. Hann er fæddur á Ströndum en alinn upp í Víðidalstungu frá unga