Orð og tunga - 01.06.2002, Blaðsíða 64

54
Orð og tunga
lengra sem dró frá sýslumörkum (Jón Aðalsteinn Jónsson, 147). Það sem í ljós kom við
samantekt þessa pistils er mjög í samræmi við þá niðurstöðu.
Eitt er rétt að taka fram áður en lengra er haldið: Örnefnaskrám úr Austur-
Skaftafellssýslu er víða mjög áfátt hvað varðar lýsingu og staðsetningu örnefna og
aðrar upplýsingar um þau. An efa hafa líka örnefni orðið eftir óskráð þegar söfnun fór
þar fram í fyrstu, slfkt er regla fremur en undantekning í ömefnasöfnun. Er það mjög
til baga þegar kemur að umfjöllun um þau, þó ekki sé stærri í sniðum en hér er. Það
er heldur ekki nóg að halda nöfnunum til haga einum og sér, það þarf að vita hvar þau
er að finna, hvernig staðurinn er, sem nafnið ber, og vita um annað sem getur varpað
ljósi á nöfnin og þekkja sögur og sagnir þeim tengdar. Er enn geysimikið verk óunnið
við endurbætur örnefnalýsinganna. Ömefnaskráning er betur á veg komin í Vestur-
Skaftafellssýslu. Þar hafa gamlar skrár verið endurskoðaðar, en þó er þar ýmislegt eftir
sem þörf er að taka til athugunar.
Verður nú vikið að einstökum orðum sem finna má í skaftfellskum ömefnum og
hugað að merkingu þeirra og útbreiðslu.1
Sker í sjó er alþekkt. Önnur merking orðsins sker er ‘grjóthrúga, grasi vaxin sand-
þúfa; stakur klettur inni í landi’ (OM). í þeirri merkingu er orðið notað í Skaftafellssýsl-
um og fjöldi örnefna myndaður af því. Þegar örnefnaskrár eru skoðaðar kemur raunar
í ljós að merking þessa orðs er afar víð og breytileg. Sker virðast geta verið allt frá
smáklettum til stórra svæða. í athugasemdum við ömefnaskrá Núpsstaðar segir: „Sker
eru yfirleitt eggjagrjót og klettar með sléttlendi á milli“ (Öm.). I svömm við spurningum
um örnefni Borgarhafnar og Vagnsstaða í Suðursveit segir um mun á hrauni og skeri:
„Sker eru ekkert frekar ógróin. Á fyrst og fremst við um lögun og stærð“ (Örn.). Skal
nú litið á nokkur sker og lýsingar þeirra:
í Bæjarhreppi verða fyrir ýmis sker: í Þórisdal em smáklettar beggja megin við Dímu
kallaðir Sker (Öm.). Móasker era „hraunnibbur í miðjum Móum“ í landi Hvamms og
þar er Sker, „klettasker með berjalyngi". Sker heita þar einnig heiðalöndin uppi yfir
Galtatungum einu nafni og „liggja allt vestur að vatnaskilum Laxárdals í Nesjum"
(Öm.). í íandi Hóla í Nesjahreppi er fjallsegg kölluð Grjóthólasker og þar er einnig að
finna Vatnssker (ft.) og Giljadalasker til fjalla (Örn.). I Borgarhafnarlandi er „smásker,
kallað Hœnsnasker eftir hænsnakofa“ og ,Mosasker, flatt og mosavaxið" (Örn.). í túni
Hofs í Öræfum var Sker, hæð sem nú er búið að slétta (Örn.). Dæmi um sker af ólíkum
gerðum má finna í landi Svínafells í Öræfum: Þar em „smáir hólar með steinum upp
úr, er nefnast Folaldasker“, og þar er Hálsasker, „stórt svæði... efri hluti þess er kjarri
vaxinn, en vestri hluti þess neðan vegar er tún. í Hálsaskeri ofan vegar em útisamkomur
oft haldnar" (Örn.).
Þegar kemur í Vestur-Skaftafellssýslu virðist skerjum fjö'ga í örnefnaskrám. Ekki
er gott að sjá hvort það stafar af því að meira sé þar talað um sker en austar eða skrárnar
1 Það skal tekið fram að hreppanöfn, sem notuð eru í greininni, eru þau nöfn sem giltu áður en skriða
sameiningar sveitarfélaga með tilheyrandi nafnabreytingum rann af stað. f safni Ömefnastofnunar fslands er
raðað í hirslur eftir sýslum og hreppum eftir „gamla kerfinu" sem hefur dugað til þeirra hluta bæði lengi og
vel.