Náttúrufræðingurinn - 2013, Side 47

155
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
0
50
100
150
200
250
300
350
Ja
nú
ar
Fe
brú
ar
Ma
rs
Ap
ríl Ma
í
Jú
ní Jú
lí
Ág
ús
t
Se
pte
mb
er
Ok
tób
er
Nó
ve
mb
er
De
se
mb
er
K
lu
kk
us
tu
nd
ir
–
H
ou
rs

1
da
gu
r
1
da
gu
r
>1
0
>5
0
>5
0
(2
4
kl
st
.)verður lítil lóðrétt blöndun á lofti
og mengun getur safnast fyrir og
náð háum styrk. Athugasemdir
íbúa höfuðborgarsvæðisins renna
stoðum undir þessar skýringar
þar sem þeir hafa tekið eftir því að
lykt af H2S finnst frekar í frosti og
hægum vindi.1,35
Gögn frá tveimur föstum mæli-
stöðvum utan virkjanasvæða sem
mæla styrk H2S í andrúmslofti
á suðvestur horni landsins voru
notuð; við Grensásveg í Reykjavík36
og á Hvaleyrarholti í Hafnarfirði37.
Mælistöðin við Grensásveg hefur
mælt styrk H2S síðan 20061 og er
rekin af Umhverfisstofnun36. Mæli-
stöðin á Hvaleyrarholti er rekin
af Álverinu í Straumsvík og Um-
hverfisstofnun38 og hefur mælt styrk
H2S síðan 200737. Í flestum tilfellum
var um óyfirfarin mæligögn að ræða
og því verður að taka niðurstöðum
með þeim fyrirvara. Til dæmis voru
vandamál við kvörðun á mælitækinu
við Grensásveg á tímabilinu júní og
fram í október 201039, en þeir mán-
uðir skera sig þó ekki sérstaklega úr
og eru því hafðir með. Á 3. mynd
sést hvar mælistöðvar og virkjanir
eru staðsettar.
Reiknaðar voru klukkustundir
á mánuði þar sem meðaltalsstyrkur
H2S er yfir 10 µg/m3, 50 µg/m3 og
klukkustundir þegar hlaupandi
24 klukkustunda meðaltal er yfir
50 µg/m3 á mælistöðvunum við
Grensásveg og á Hvaleyrarholti á
árunum 2010–2012. Við Grensás-
veg var styrkur yfir heilsuverndar-
mörkum í samtals 19 klukkustundir
sem náðu yfir tvo daga árið 2010 (4.
mynd A). Styrkur H2S fór aldrei yfir
mörkin á Hvaleyrarholti á árunum
2010–2012 (4. mynd B).
Niðurstöður
Samanburður á heilsuverndar-
mörkum/viðmiðum sýnir að ís-
lensku mörkin skera sig ekki úr
varðandi að vera strangari en víða
annars staðar (2. mynd). Raunar má
segja að íslensku mörkin séu ekki
svo ströng þar sem hæsta mögulega
klukkustundar gildi á H2S, ef
öll önnur gildi eru 0 og viðmiðið
50 µg/m3 er 1200 µg/m3 fyrir 24
klukkustunda meðaltal, 400 µg/m3
ef um er að ræða 8 klukkustunda
meðaltal og 50 µg/m3 nái meðaltalið
yfir eina klukkustund.
Mengunarmörkin eru tekin beint
frá Evrópusambandinu14 og athygli
vekur að þau liggja mjög nærri
þeim styrk sem dugar til að valda
skemmdum á vefjum líkamans (1.
mynd).
Styrkur H2S er lægri á báðum
mælistöðvunum (GRE og HEH) sem
skoðaðar voru yfir sumarmánuðina
en á veturna og klukkustundirnar
yfir 10 µg/m3 og 50 µg/m3 eru
fæstar á bilinu maí til júlí (4. mynd).
Skýringin á þessu er sennilega að
meiri líkur eru á hitahvörfum, sem
geta valdið því að mengun safnast
fyrir og nær háum styrk, að vetri
en sumri. Sambærilegt mynstur
kemur fram hér og í athugun Þrastar
Þorsteinssonar o.fl. frá 2013 á styrk
H2S á sömu mælistöðum fyrir árin
2007–2009.1
Almennt eru færri klukkustundir
þar sem styrkur er yfir 10 µg/m3
0
50
100
150
200
250
300
350
Ja
nú
ar
Fe
brú
ar
Ma
rs
Ap
ríl Ma
í
Jú
ní Jú
lí
Ág
ús
t
Se
pte
mb
er
Ok
tób
er
Nó
ve
mb
er
De
se
mb
er
K
lu
kk
us
tu
nd
ir
–
H
ou
rs

>1
0
>5
0
4. mynd. Klukkustundir á mánuði þar sem meðalstyrkur H2S er yfir 10 µg/m3 (fyrsta
súla), 50 µg/m3 (önnur súla) og klukkustundir þar sem hlaupandi 24 klukkustunda meðal-
tal er yfir 50 µg/m3 (þriðja súla) á mælistöðinni við (A) Grensásveg og á (B) Hvaleyrarholti
á tímabilinu 2010–2012. Einnig eru sýndir dagar þar sem styrkur fór yfir 24 klukku-
stunda hlaupandi meðaltalið, einn í janúar 2010 og einn í febrúar 2010 (A). – Hours above
10 µg/m3 (first column), 50 µg/m3 (second column) and hours when the running 24 hour
mean is above 50 µg/m3 (third column) at the (A) Grensásvegur and (B) Hvaleyrarholt
measurement station in 2010–2012. Also shown are the days above the running 24 hour
mean, one in January 2010 and one in February 2010 (A).
A
B
2012
2011
2010
2012
2011
2010