Morgunblaðið - 08.10.2016, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. OKTÓBER 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Miklarbreyt-ingar eiga
sér stað á norður-
slóðum um þessar
mundir. Heil ráð-
stefna, Hringborð
norðurslóða, er
helguð þessum heimshluta og
fer fram í Hörpu um helgina.
Ólafur Ragnar Grímsson, fyrr-
verandi forseti Íslands, átti
frumkvæði að þessari ráð-
stefnu árið 2013 og nú er hún
haldin í fjórða sinn. Það er til
marks um þann sess sem ráð-
stefnan hefur að Ban Ki-moon,
framkvæmdastjóri Sameinuðu
þjóðanna, kemur til Íslands til
að vera viðstaddur hana.
Í tilefni af ráðstefnunni
fylgdi Morgunblaðinu í fyrra-
dag líkt og undanfarin ár sér-
stakur blaðauki um norður-
slóðir undir yfirskriftinni
Blikur á lofti.
Myndirnar í blaðinu tók
Ragnar Axelsson á norður-
slóðum í Rússlandi. Rax er
ljósmyndari í fremstu röð og
myndir hans frá harðbýlum
slóðum eru sér á parti. Hann
hefur verið meðal veiðimanna
á Grænlandi og myndað það
samfélag sem þar er að hverfa.
Nú birtast myndir hans frá
Jakútíu, sem að stórum hluta
liggur fyrir ofan heimskauts-
baug. Þar hefur þjóðflokkur
Neneta lifað öldum saman á
túndrunni. Með hækkandi
hitastigi er hins vegar ógern-
ingur að segja til um framtíð
þeirra.
Nenetar lifa sínu daglega lífi
við aðstæður sem erfitt er að
ímynda sér. Þarna getur frost-
ið farið yfir 60 gráður. Myndir
Rax gefa innsýn í þennan
harða heim og fylgir hrollurinn
nánast með. Hann hefur
greinilega áunnið sér traust
þeirra sem hann myndar,
þannig að það er eins og fólkið
viti ekki af honum. Hann
myndar það við störf, en einnig
að loknum vinnudegi. Þótt nú-
tíminn virðist víðs fjarri er það
auðvitað ekki svo og á einni
myndinni slakar fjölskylda á í
tjaldi sínu og eiginkonan situr
með fartölvu í kjöltunni og
teflir á netinu. Meðalhitinn á
túndrunni í september hefur
undanfarin ár verið um fimm
gráðum hærri en venjulega.
Sífrerinn bráðnar hraðar en
búist var við. Við það myndast
allt að 70 metra djúpar og 600
metra breiðar holur í jörðina.
Þegar sífrerinn hverfur úr
jörðinni leysist ýmislegt úr
læðingi. Fyrir 75 árum voru
hræ dýra, sem sýkt voru af
miltisbrandi, grafin í freðna
jörð. Nú er miltisbrandurinn
kominn á kreik á ný. Í grein
Ragnars í blaðinu kemur fram
að í sumar hafi tvö þúsund
hreindýr sýkst af miltisbrandi
og drepist. Fjöldi
manns hefur veikst
og gömul kona og
barnabarn hennar
létu lífið.
Vísindamenn
óttast að fleiri vír-
usar geti blossað
upp. Í fyrra fannst vírus sem
legið hafði frosinn í 30 þúsund
ár.
Greinar Ragnars í blaðinu
sýna hvernig hægt er að opna
nýja heima fyrir lesendum með
myndavél og penna að vopni.
Breytingar á norðurslóðum
eru síður en svo einskorðaðar
við túndruna í Rússlandi. Í við-
tali Orra Páls Ormarssonar við
Odd Sigurðsson, sérfræðing á
sviði jöklarannsókna hjá Veð-
urstofu Íslands, kemur fram
að óhjákvæmilegt er að við-
fangsefni hans hér á landi
hverfi fyrir fullt og allt. Oddur
segir að því sé spáð með nokk-
urri vissu að allir jöklar á Ís-
landi verði horfnir eftir 200 ár
og margir muni hverfa mun
fyrr. Torfajökull verði horfinn
um 2040, Snæfellsjökull um
2070 og Vatnajökull um 2200.
Í blaðinu er einnig rætt við
loftslags- og jarðeðlisfræðing-
inn Michael E. Mann, sem seg-
ir að norðurslóðir séu eins og
tilraunastofa þegar rannsaka
eigi áhrif loftslagsbreytinga
því að spár geri ráð fyrir meiri
hlýnun þar en annars staðar.
Þýski haf- og loftslagsfræð-
ingurinn Stefan Rahmstorf
segir að hlýnað hafi þrisvar
sinnum meira á norðurslóðum
en annars staðar á hnettinum
undanfarna áratugi. Hann lýs-
ir fyrirbrigði sem hann kallar
mögnun norðurslóða og kemur
fram í því að þegar snjó- og ís-
breiður hverfa drekkur yfir-
borðið í sig meira sólarljós og
hlýnun verður hraðari.
Hringborð norðurslóða er
vettvangur til þess að ræða
þessa hluti og hann getur
greinilega komið ýmsu til leið-
ar. Í gær var greint frá því að
bandarískt fyrirtæki með að-
setur í Alaska hefði gert samn-
ing um kaup á öllum hlutabréf-
um fjarskiptafyrirtækisins
Nova. Fyrirtækið nefnist Pt
Capital Advisors, leggur
áherslu á fjárfestingar á norð-
urslóðum og er Nova fyrsta
fjárfesting, að því er kom fram
í yfirlýsingu frá því.
Meginviðfangsefnið er
hvernig eigi að bregðast við
breyttum aðstæðum í norðri.
Hvernig á að gæta öryggis
þegar skemmtiferðaskip leita í
vaxandi mæli á þessar slóðir?
Hvaða þýðingu hefur bráðn-
unin fyrir flutninga? Hvernig á
að bregðast við þegar hægt
verður að komast að auðlind-
um sem áður voru óaðgengi-
legar? Hvaða áhrif hefur hún á
lífsskilyrði?
Með greinum sínum
og ljósmyndum opn-
ar Ragnar Axelsson
fyrir lesendum heim
sem er að hverfa}
Staða norðurslóða
S
kálholt í Biskupstungum er annar
helgasti staður landsins á eftir
Þingvöllum. Þar sat fyrsti biskup
landsins og þar stendur móð-
urkirkja allra annarra kirkna sem
reistar hafa verið í landinu. Margir merk-
isatburðir hafa þar átt sér stað og saga stað-
arins er í raun samtvinnuð allri sögu þjóð-
arinnar. Þangað er merkilegt að koma enn í
dag þótt ekki sé staða Skálholts eins miðlæg í
stjórnsýslulegu, menntalegu og menning-
arlegu tilliti og áður var. Fyrir þá sem þekkja
sögu staðarins er mikil upplifun að koma
þangað og fyrir þá sem hafa áhuga á fallegum
byggingum er Skálholtskirkja einstakt guðs-
hús á margan hátt. Þar er einnig að finna
marga dýrgripi sem tengjast kristnisögunni.
Má þar nefna maríualtari úr Brynjólfskirkju,
prédikunarstól úr sömu byggingu og fleiri kirkjugripi
sem vekja mikla eftirtekt. Þá teljast altaristaflan eftir
Nínu Tryggvadóttur og steindu gluggarnir eftir Gerði
Helgadóttur til þjóðardýrgripa. Steinkista Páls biskups
Jónssonar, sem lést í Skálholti 1211 er einhver allra
merkilegasti forngripur landsins og er hún varðveitt í
kjallara kirkjunnar. Sagan sem henni tengist er einnig
merkileg og hún vekur athygli allra þeirra sem hana
heyra.
Allt þetta veldur því að gríðarlegur fjöldi fólks hefur
mikinn áhuga á því að sækja Skálholt heim á hverju ári
og þangað sækja hundruð þúsunda manna ár hvert. Það
hefur einnig áhrif að staðurinn er í alfaraleið
– eins og á fyrri öldum – og þeir sem leggja á
sig ferðalagið um Gullna hringinn, sem svo er
kallaður, eiga þess kost að koma við í Skál-
holti án þess að leggja mikla lykkju á leið
sína. Og það er gott að fólk vilji sækja Skál-
holt heim því þá gefst tækifæri til að kynna
fyrir fólki sögu staðarins og íslenskrar
kristni. Skálholt er heilagur staður vegna
þess að þangað hefur fólk streymt í aldanna
rás til að komast í tæri við helgi staðarins og
þá sögu sem honum er samtvinnuð.
Kirkjan hefur gríðarlegt tækifæri til að
byggja upp aðstöðu í Skálholti til að miðla
fróðleik og styðja við boðunarstarf sitt. En
tækifærið felst einnig í því að afla staðnum
tekna. Það er enda mjög mikilvægt þar sem
nú þarf mikla fjármuni til að halda við þeim
gersemum sem þar eru varðveittar. Til dæmis þarf að
kosta til gríðarlegum fjármunum til að gera upp og
vernda steindu gluggana í dómkirkjunni.
Nú þarf Þjóðkirkjan að finna þessar leiðir og það verð-
ur aðeins gert með myndarlegri uppbyggingu á staðnum
sem gerir henni betur kleift að taka á móti þeim sem
sækja staðinn heim, Íslendingum og erlendum gestum.
Þar getur kirkjan slegist í hóp með fjölmörgum aðilum
sem nú vinna að því að styrkja innviði ferðaþjónustunnar
í landinu. Hún hefur enga afsökun fyrir því að gera það
ekki. Skálholt er helgur staður því þar hafa menn hugsað
stórt á flestum tímum. Nú er það nauðsynlegt. ses@mbl.is
Stefán Einar
Stefánsson
Pistill
Ónýtt tækifæri í Skálholti
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
VIÐTAL
Sigtryggur Sigtryggsson
sisi@mbl.is
Síðustu skemmtiferðaskipsumarsins koma tilReykjavíkur eftir helgina.Ocean Dream, 35 þúsund
tonn, og Marco Polo, 22 þúsund
tonn, eru væntanleg til hafnar á
þriðjudaginn. Komum skemmti-
ferðaskipa til Íslands hefur fjölgað
mikið. Ný met hafa verið slegin á
hverju ári og nú þegar liggur fyrir
að enn eitt metið verður slegið á
næsta ári, 2017.
130 skipakomur hafa verið
skráðar í Reykjavík næsta sumar
og með þessum skipum er farþega-
rými fyrir 133 þúsund farþega en
nýting á farþegarými 2016 er um
96%. Til samanburðar verða skipa-
komur á þessu ári 113 og farþegar
um 99 þúsund. Árið 2015 voru
skipakomur 108 og farþegar 100
þúsund.
„Við vitum í rauninni ekki hve-
nær við náum hápunktinum, því við
þurfum í rauninni að meta stöðuna
frá ári til árs,“ segir Erna Krist-
jánsdóttir, markaðs- og gæðastjóri
Faxaflóahafna, aðspurð hvort því sé
spáð að þessi fjölgun skipakoma
muni halda áfram með sama hætti
og verið hefur. „Í ár var metár í
skipakomum en við sáum fljótlega
þegar líða tók á þetta ár að árið
2017 myndi vera mun stærra en
2016. Það kemur svo í ljós um mitt
næsta ár hvernig málin þróast fyrir
árið 2018,“ segir Erna.
Mest sex skip í einu
Faxaflóahafnir hafa mest tekið
á móti sex skemmtiferðaskipum í
einu, þ.e. í Sundahöfn og Gömlu
höfninni. „Við reynum að passa upp
á að farþegafjöldinn fari aldrei yfir
5.000-6.000, það eru okkar viðmið,“
segir Erna. Það er orðið mun al-
gengara að skipin sem leggja leið
sína til Íslands komi við í fleiri höfn-
um en bara Reykjavík. Því reynum
við eftir fremsta megni að haga
málum þannig að farþegafjöldi
verði þannig að við sem og ferða-
þjónustuaðilar ráðum við það. Að
sjálfsögðu geta komið dagar sem
mjög mikið er að gera, en við reyn-
um öll að gera okkar besta til að
leysa úr því.
„Segjum sem svo að farþega-
skip ætli að koma til Reykjavíkur,
Ísafjarðar og Akureyrar. Þegar það
bókar hér í Reykjavík á ákveðnum
degi sjáum við hvort farþegafjöld-
inn er kominn upp í þau viðmið sem
við setjum okkur. Reynist það fara
yfir þau viðmið, þá byrjum við á því
að athuga hvort skipið geti breytt
áætlun sinni og byrjað á Akureyri,
farið síðan til Ísafjarðar og svo end-
að hjá okkur í Reykjavík. Farþegar
fá sömu upplifun en í annarri röð. Á
þennan hátt getum við passað upp á
að farþegafjöldinn fari ekki mikið
umfram okkar viðmið og að þjón-
ustufyrirtækin geti sinnt skipunum
á viðeigandi hátt.“
Nú þegar hafa Faxaflóahafnir
skráð 52 skipakomur fyrir árið 2018
með farþegarými fyrir 93.000 far-
þega, eina skipakomu fyrir árið
2019 og fjórar skipakomur fyrir ár-
ið 2026. Þær tengjast eins og fram
hefur komið almyrkva á sólu í ágúst
2026, sem mun sjást mjög vel á Ís-
landi.
„Ísland er gríðarlega vin-
sælt þessa stundina og verður
eflaust
næstu 3-5 árin,“ segir
Erna. Hún bendir á að af þeim
heildarfjölda ferðamanna sem
koma til landsins séu farþegar
skemmtiferðaskipa í
kringum 7-10%. Það sé
ekki mikið miðað við all-
an þann fjölda sem
kemur með flugvélum.
Enn eitt metið verð-
ur slegið á næsta ári
Morgunblaðið/RAX
Glæsiskip Í sumar kom hingað í fyrsta sinn skemmtiferðaskipið Europa
2, sem valið hefur verið besta skemmtiferðaskip heims af fagtímaritum.
„Þetta byrjaði árið 2010 þegar
Eyjafjallajökull gaus. Þá var
mikið fjallað um Ísland í erlend-
um fjölmiðlum og því varð mikil
vitundarvakning um þessa litlu
kröftugu eyju í Norður-
Atlantshafi,“ segir Erna, spurð
um ástæður vinsælda Íslands.
„Annað sem er mikilvægt er
að á Íslandi er öryggi, gott lofts-
lag og mikil náttúrufegurð.
Þetta er einstakt, því það eru
ekki allar þjóðir jafn heppnar og
við. Skipin hafa verið að færa
sig að þeim stöðum þar
sem öryggi ríkir.“ Þá
bendir Erna á að okkar
flotta íþróttafólk hafi
vakið athygli um allan
heim. „Fólk er for-
vitið að fá að vita
meira og koma til
þessa lands sem get-
ur af sér svo vinnu-
samt og dug-
legt fólk,“
segir Erna.
Fólk sækir í
öryggið hér
ÁHUGI FARÞEGA
Erna
Kristjánsdóttir