Morgunblaðið - 08.10.2016, Síða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. OKTÓBER 2016
Rigningin er góð Það er ekkert að veðrinu, það er bara misjafnlega gott. Aðaltriðið er að klæða sig eftir aðstæðum hverju sinni og þá skiptir tískan engu máli.
Eggert
Myndin af handtaki
Ronald Reagan Banda-
ríkjaforseta og Mikhail
Gorbachev, aðalritara
sovéska komm-
únistaflokksins, á tröpp-
um Höfða er greypt í
huga margra Íslend-
inga, þótt heil 30 ár séu
nú liðin frá sögulegum
fundi þeirra í Reykja-
vík.
Til fundarins var boðað með aðeins
11 daga fyrirvara, sem þó dugði starfs-
fólki borgarinnar og stjórnsýslunnar
til að undirbúa og halda stórveldafund
með glæsibrag! Skyndilega beindist
kastljós alþjóðafjölmiðla að eyjunni í
norðri og hingað flykktust blaðamenn í
tuga- eða hundruðatali.
Íslensk stjórnvöld sinntu gestgjafa-
hlutverkinu af stakri prýði og þjóðin
fylgdist stolt með diplómatískum
dansi frú Vigdísar Finnbogadóttur
forseta Íslands við valdamestu menn
veraldar. Markmið gestanna voru há-
leit, því stefna skyldi að markvissri
fækkun kjarnavopna í útbólgnum
vopnabúrum stórveldanna og leggja
grunn að þíðu í samskiptum ríkjanna
eftir hart kuldakast í
köldu stríði.
Samtal leiðtoganna
kveikti von í brjósti
heimsbyggðarinar, en
þegar dyrnar á Höfða
lukust upp að fundi
loknum urðu margir
fyrir vonbrigðum.
Hvorki samningar né
yfirlýsingar voru und-
irritaðar og Reagan og
Gorbachev virtust
daprir yfir niðurstöð-
unni. Fljótlega kom þó í
ljós að í Höfða sáðu þeir fræjum, sem
urðu til þess að kalda stríðinu lauk um
fimmtán árum síðar. Þannig hafði
Höfðafundurinn áhrif á veraldarsög-
una og í dag minnumst við þessara at-
burða í Hátíðarsal Háskóla Íslands.
Þar býðst gestum að hlýða á umræð-
ur og ávörp frú Vigdísar Finn-
bogadóttur og Ban Ki-moon, aðal-
framkvæmdastjóra Sameinuðu
þjóðanna, á meðan húsrúm leyfir.
Snemma á áttunda áratugnum
versnuðu samskipti austurs og vest-
urs til muna. Sovéski herinn var enn í
Afganistan, engar afvopnunarvið-
ræður áttu sér stað og mikil spenna
myndaðist eftir að flugher Sovétríkj-
anna grandaði kóreskri farþegaþotu,
sem hann sakaði um njósnir. Sam-
skiptin bötnuðu mikið þegar Gorbac-
hev komst til valda árið 1985 og strax
sama ár hittust leiðtogar stórveldanna
til viðræðna í Genf. Fundurinn var
sannarlega ágætisbyrjun, en hitt var
ljóst að meira þurfti til og með leið-
togafundinum í Höfða var ætlunin að
blása lífi í afvopnunarviðræður á ný.
Ýmsum kom á óvart að fundinum
væri fundinn staður á Íslandi. Síðar
kom í ljós að valið stóð á milli Reykja-
víkur og Lundúna, en að tillögu Gor-
bachev hefði Reykjavík orðið ofan á.
Ástæðan var ekki síst sú, að Ísland er
landfræðilega miðja vegu á milli
Bandaríkjanna og Rússlands – mitt á
milli Moskvu og Washington – og var
því ásættanlegur kostur á þessum
spennutímum.
Skoðanir um ágæti Höfðafundarins
voru í upphafi mjög skiptar. Richard
Nixon, fyrrverandi Bandaríkjaforseti,
sagði til dæmis að enginn leiðtoga-
fundur frá Yalta-fundinum hefði ógnað
vestrænum hagsmunum eins mikið og
þessir tveir dagar í Reykjavík. Aðrir,
þeirra á meðal George Shultz, þáver-
andi utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, sögðu fundinn þann merkasta
sem leiðtogar stórveldanna hefðu átt!
Sjálfur telur Gorbachev fundinn hafa
verið vendipunkt í samskiptum aust-
urs og vesturs.
Í dag er fullyrt að hann hafi stuðlað
að endalokum kalda stríðsins. Hann
hafði sannarlega áhrif á afvopn-
unarviðræður og átti sinn þátt í því að
INF-samningurinn um meðaldrægar
eldflaugar var gerður, samkomulag
náðist um START II og bann við til-
raunum með kjarnavopn. Þá fékk
hreyfingin um útrýmingu kjarnavopna
byr undir báða vængi.
Það er ekki að ósekju að þetta er
rifjað upp á þrjátíu ára afmælinu, nú
þegar talsverð spenna er aftur komin í
samskipti Rússlands og Vesturlanda.
Raunar má spyrja sig að því, hvort
leiðtogafundurinn í Höfða og arfleifð
hans geti nýst til að vinna úr þeim
ágreiningi sem nú blasir við. Hvort við
getum dregið lærdóm af Höfðafund-
inum sem gagnast við að leysa alþjóð-
legar deilur í dag? Að minnsta kosti
sýndi hann okkur mikilvægi þess að
þjóðarleiðtogar ræði ágreiningsefnin
og leiti diplómatískra lausna. Loki ekki
á samskipti sín á milli heldur reyni að
skapa traust og draga úr spennu. Það
kann að vera erfitt, en sannir leiðtogar
stækka við slíkt en minnka ekki.
Með vissri einföldun má segja að
með Höfðafundinum hafi Ísland slitið
barnsskónum í alþjóðlegu tilliti. Það
var ekki átakslaust enda þurfti að
leysa mörg vandamál á stuttum tíma,
bæði tæknileg og praktísk. Það var til
dæmis ekki auðvelt að finna húsnæði
fyrir alla gesti og útvega nauðsynlegan
tækjabúnað. Mikill fjöldi erlendra
blaða- og fréttamanna kom til lands-
ins, en þar sem fundurinn var lokaður
nýttu þeir tímann til að fylgjast með
ferðum Raisu Gorbachev og fjalla um
land og þjóð; fegurðardrottninguna
Hólmfríði Karlsdóttur, kraftakarlinn
Jón Pál Sigmarsson og reglulegar
sundferðir Steingríms Hermannsson-
ar forsætisráðherra, sem bauð frétta-
mönnum með sér í heita pottinn!
Leiðtogafundurinn í Höfða kom Ís-
landi á kortið. Við urðum betur með-
vituð um hlutverk okkar og skyldur í
alþjóðasamfélaginu og þótt við höfum
vissulega vakið alþjóðlega athygli síð-
an – bæði fyrir góða hluti og neikvæða
– þá var fundurinn alveg einstakur.
Mitt á milli Moskvu og Washington
Eftir Lilju Dögg
Alfreðsdóttur » ...í Höfða sáðu þeir
fræjum, sem urðu til
þess að kalda stríðinu
lauk um fimmtán árum
síðar.
Lilja Alfreðsdóttir
Höfundur er utanríkisráðherra.
Í upphafi aprílmán-
aðar tók Íslandspóstur
upp breytt fyr-
irkomulag varðandi
póstdreifingu í dreif-
býli og 34 minni
byggðakjörnum, sem
felst í því að útburð-
ardögum hefur verið
fækkað úr fimm á
viku, í annan hvern
virkan dag. Sem sagt
tvo daga og þrjá daga vikulega á
víxl.
Nú er saga póstburðar á Íslandi
mæld í árhundruðum. Sagan er sam-
ofin búsetu- og atvinnuþróun þjóð-
arinnar. Góð póstþjónusta hefur á
hverjum tíma þótt bæði sjálfsögð og
nauðsynleg. Margs konar breytingar
hafa verið gerðar á þjónustunni
gegnum tíðina í takt við breytingar á
samfélaginu. Of langt mál er að telja
það upp hér.
Raunar var síðasta
breyting á póstþjón-
ustu sú að fjölgað var
dreifingardögum úr
þremur í fimm daga
árið 2002. Íbúar dreif-
býlis nota póstinn jöfn-
um höndum sem blað-
bera og flutningsaðila
á aðföngum til heimilis
og fyrirtækjareksturs.
Notkun á póstverslun
hvers konar eykst jafnt
og þétt og góð þjón-
usta Íslandspósts á
pakkadreifingu gerir íbúum dreif-
býlis kleift að fá innlenda pakka-
sendingu heim daginn eftir pöntun.
Það er þungamiðja í póstþjónustu í
dreifbýli að eiga möguleika á jafn-
skilvirku og -traustu flutningskerfi
og Íslandspóstur hefur boðið. Það er
næsta óraunverulegt að tíðni póst-
ferða sé núna annan hvern virkan
dag í dreifbýli. Sem sagt lakari þjón-
usta en verið hefur í áratugi. Að ekki
sé talað um þegar frídagar lenda á
póstdögum en þá verður póstur allt
að sex daga gamall þegar hann loks
berst viðtakanda þó að á einhverjum
svæðum sé reynt að dreifa næsta
virkan dag, lendi póstdagur á frídegi.
Íslandspóstur hefur burð-
arhlutverk í póstdreifingu í landinu.
Fyrirtækið er í samkeppni og það er
staðreynd að bréfasendingar hafa og
munu að öllu óbreyttu halda áfram
að dragast saman. Bætt aðgengi og
aukin notkun rafrænna samskipta
breytir myndinni líka verulega. Ný
fyrirtæki í póstdreifingu hafa haslað
sér völl í fjölmennasta þéttbýli lands-
ins. Raunar er það svo að dreifing-
ardagar Íslandspósts í mörgum
hverfum þéttbýlisins eru sambæri-
legir og nú er raunin í dreifbýli. En
íbúar þar verða mun minna varir við
það sökum daglegrar dreifingar á
dagblöðum og annarrar dreifingar.
Til viðbótar er yfirleitt ekki langt á
pósthús í þéttbýli, sé von á sendingu.
Sú þjónustuskerðing sem orðin er
í dreifbýli er ekki ásættanleg. Leita
verður leiða til að bregðast við.
Innanríkisráðuneytið hefur lagt
fram til kynningar drög að nýrri
heildarlöggjöf um póstþjónustu. Þar
er horft til þess valkosts að virkja
krafta samkeppni en tryggja jafn-
framt lágmarksþjónustu. Póstdreif-
ing á samleið með öðrum rekstri. Yf-
irvöld póstmála eiga að móta sem
fyrst útboðsleið vegna póstdreif-
ingar, þá sérstaklega gagnvart svæð-
um þar sem Íslandspóstur hefur
dregið úr þjónustu sinni og fullyrt er
að ríkið þurfi að styrkja eftir að
einkaréttur á póstþjónustu verður
afnuminn. Það er allt eins líklegt að
póstþjónusta geti aukið hagkvæmni
margs konar rekstrar sem í dag er
jafnvel á vegum sveitarfélaga eða
annarra aðila sem þjónusta dreifðar
byggðir. Mörg fyrirtæki eru nú þeg-
ar í vöruflutningum og -dreifingu um
landið. Á þessi rekstur ekki samleið
með þeim? Markmiðið verði að fjölga
aftur dreifingardögum. Slíkt þarf að
útfæra fyrir einstök svæði þar sem
aðstæður eru mismunandi. Horft
verði til þess að Íslandspóstur sinni
áfram daglegri flokkun og flutn-
ingum á milli landshluta þar sem ný-
ir aðilar kunna að taka að sér póst-
dreifingu.
Póstdreifing er á tímamótum.
Mikilvægt er að bregðast við og gera
úrbætur sem eru í takt við breytta
tíma og þarfir okkar sem búum í
dreifðum byggðum landsins. Hægt
er að bregðast við þeirri afturför
sem nú er orðin raunin. Tækifærin
til að gera betur eru til staðar og að-
kallandi að virkja þau.
Póstur á tímamótum
Eftir Harald
Benediktsson » Póstdreifing er á
tímamótum. Mik-
ilvægt er að bregðast
við og gera úrbætur
sem eru í takt við
breytta tíma.
Höfundur er alþingismaður NV-
kjördæmis og skipar 1. sæti lista
Sjálfstæðisflokksins.
Haraldur Benediktsson