Dagblaðið Vísir - DV - 25.07.2015, Síða 18

Heimilisfang
Kringlan 4-12
6. hæð
103 Reykjavík
fréttaskot
512 70 70fr jál s t, ó Háð dag b l að DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
aðalnúmer
ritstjórn
áskriftarsími
auglýsingar
sandkorn
18 Umræða
Útgáfufélag: DV ehf. • Stjórnarformaður og útgefandi: Björn Ingi Hrafnsson • Ritstjórar: Eggert Skúlason og Kolbrún Bergþórsdóttir
Viðskiptaritstjóri: Hörður Ægisson • Fréttastjórar: Baldur Guðmundsson og Einar Þór Sigurðsson • Umsjónarmaður innblaðs: Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
Framkvæmdastjóri : Steinn Kári Ragnarsson • Umbrot: DV ehf. • Prentun: Landsprent • Dreifing: Árvakur
Helgarblað 25.–27. júlí 2015
Ég leik mjög
skemmtilega týpu
Eftir næstu helgi er
ástandið mjög tvísýnt
Þessi bið er
lýjandi
Ísland færist nær A-flokki
Heiða Rún Sigurðardóttir leikur hlutverk í gamanþáttunum Toast of London. - DV Sigurður Þ. Ragnarsson veðurfræðingur spáir fyrir um verslunarmannahelgarveðrið. - DVSigrún Eggertsdóttir beið í 20 mánuði eftir ADHD-greiningu. - DV
A
llt frá falli fjármálakerfisins
haustið 2008 hafa fjármagns-
höftin, eins nauðsynleg og
þau voru við endurreisn ís-
lensks efnahagslífs, verið einn helsti
dragbítur á lánshæfiseinkunn Íslands
og um leið aukið vaxtakostnað ríkis-
sjóðs á alþjóðlegum fjármagnsmörk-
uðum. Sú staða hefur einnig reynst
afar íþyngjandi fyrir íslensku bankana
enda haldast vaxtakjör þeirra hverju
sinni í hendur við lánshæfi ríkisins.
Fáar og litlar skuldabréfaútgáfur Arion
banka og Íslandsbanka á erlendum
lánamörkuðum á hlutfallslega háum
vaxtakjörum hafa endurspeglað þessa
stöðu. Erfitt er að leggja mat á þann
óbeina kostnað sem höftin hafa valdið
íslenska þjóðarbúinu, bæði ríkissjóði
og íslensku atvinnulífi, með þessum
hætti en líklega nemur hann tugum
milljarða króna.
Nú er hins vegar útlit fyrir að betri
tímar séu í vændum. Í kjölfar þess að
stjórnvöld kynntu áætlun sína um los-
un fjármagnshafta hafa öll alþjóðlegu
lánshæfismatsfyrirtækin – Moody's,
Fitch og Standard & Poor's – tilkynnt
á skömmum tíma um að lánshæfis-
einkunn ríkissjóðs hafi verið hækkuð.
Þá hefur S&P einnig hækkað alla stóru
bankana í fjárfestingarflokk sem mun
að óbreyttu hafa jákvæð áhrif á að-
gengi og lánakjör þeirra á erlendum
mörkuðum. Íslensk fyrirtæki munu
njóta góðs af þessari þróun í formi
lægri fjármögnunarkostnaðar.
Fá fordæmi eru fyrir því að stóru
lánshæfismatsfyrirtækin þrjú tilkynni
nánast samtímis um slíka hækkun
á lánshæfismati þjóðríkis. Ekki var
sjálfgefið að lánshæfi íslenska ríkis-
ins myndi hækka við það eitt að hafta-
áætlun stjórnvalda væri opinberuð.
Fram kemur í rökstuðningi allra mats-
fyrirtækjanna að hækkun á lánshæf-
iseinkunn ríkissjóðs grundvallist fyrst
og fremst á því að áætlunin sem slík
sé trúverðug. Þannig er gengið út frá
því að stjórnvöldum muni takast að
standa vörð um þann efnahagslega
stöðugleika sem náðst hefur samtím-
is því að forsendur skapist fyrir því
að skuldir ríkissjóðs lækki verulega
á komandi árum. Þá skiptir ekki síst
máli að stærstu kröfuhafar slitabúa
gömlu bankanna hafa nú þegar sam-
þykkt stöðugleikaskilyrði stjórnvalda
sem gefur fullvissu um að hægt verði
að hefja almenna losun hafta á aðra
innlenda aðila strax á næsta ári.
Gangi áætlun stjórnvalda í megin-
atriðum eftir er raunhæft að búast við
því að lánshæfismat ríkissjóðs muni
hækka um nokkra flokka til viðbótar
á komandi misserum – og ætti að öllu
eðlilegu að vera komið í A-flokk innan
næstu tólf til átján mánaða. Slík láns-
hæfiseinkunn ætti að þýða umtals-
vert lægra vaxtaálag og vaxtakostn-
að ríkisins. Staðan í dag er hins vegar
sú að ýmsar þjóðir í Evrópu, sem eru
jafnvel með mun verri skuldastöðu en
Ísland, njóta talsvert hagstæðari kjara
á alþjóðlegum fjármagnsmörkuðum
en íslenska ríkið. Það mun án efa taka
breytingum á næstu árum.
Þrátt fyrir að óbeinu áhrifin við
uppgjör slitabúanna og losun hafta
séu hinn raunverulegi mælikvarði á
hversu vel tekst til við að hrinda í fram-
kvæmd haftaáætluninni – hærra láns-
hæfismat og betri vaxtakjör – þá verð-
ur ekki litið framhjá áhrifum þess á
ríkið að kröfuhafar muni þurfa að gefa
eftir eignir að fjárhæð hundruð millj-
arða. Þannig er útlit fyrir að skuldir
ríkissjóðs verði aðeins um fjórðungur
af landsframleiðslu innan fimm ára.
Slíkt skuldahlutfall er á pari við skuld-
ir ríkissjóðs árið 2007 og verður Ísland
því brátt í hópi þeirra Evrópuþjóða
sem eru með lægstu ríkisskuldirn-
ar. Það er öfundsverð staða fyrir þjóð
sem gekk í gegnum eina dýpstu fjár-
málakreppu sögunnar fyrir aðeins fá-
einum árum. n
Ólíkar áherslur
Á fimmtudaginn lauk heimsókn
Gunnars Braga Sveinssonar utan-
ríkisráðherra til Malaví þar sem
Ísland hefur starf-
að í þróunarsam-
vinnu í 25 ár. Á
meðan heimsókn-
inni stóð fundaði
Gunnar Bragi með
utanríkisráðherra
Malaví, ráðherra
sveitarstjórnarmála og ráðuneytis-
stjóra fjármálaráðuneytisins vegna
samstarfs ríkjanna í þróunarsam-
vinnu en á fundunum var einnig
rætt um viðræður um ný markmið
í þróunarsamvinnu, jarðhitamál
og mannréttindi.
Áherslur Gunnars Braga eru alls
ólíkar málflutningi flokkssystur
hans, Vigdísar Hauksdóttur, sem
sagði á sínum tíma um þróunar-
aðstoð Íslendinga: „Tuttugu og
fjórir milljarðar í erlendum gjald-
eyri næstu fjögur ár, á meðan að
íslenska þjóðin telur sig ekki hafa
efni á því að gera hér þær bætur á
Landspítalanum sem þarf til þess
að bjarga lífi og limum lands-
manna. Gjaldþrota maður getur
ekki borgað fyrir aðra.“
Fyrrverandi forstjóri
Baugs til Virðingar
Gunnar Sigurðsson,
fyrrverandi for-
stjóri Baugs í Bret-
landi, hefur snúið
aftur til Íslands
og tekið til starfa
hjá Virðingu. Eft-
ir gjaldþrot Baugs
2009 var Gunnar um tíma stjórn-
arformaður bresku leikfangaversl-
unarkeðjunnar Hamleys auk þess
að koma að ráðgjafarverkefnum í
gegnum félagið Guru Capital sem
var meðal annars í eigu hans og
Jóns Ásgeirs Jóhannessonar.
Gunnar verður fjárfestingastjóri
á framtakssjóðasviði Virðingar sem
rekur sjóðina Eddu og Auður I.
S
taðan í heilbrigðiskerfinu hef-
ur verið mál málanna þetta
sumarið og kemur engum á
óvart eftir illa ígrundaða laga-
setningu stjórnarmeirihlutans á
verkföll hjúkrunarfræðinga og BHM.
Þá var varað við afleiðingum laga-
setningar, að hún leysti engan vanda
en skapaði enn meiri úlfúð inn-
an þessa viðkvæma geira. Sú hefur
raunin einmitt orðið; hundruð heil-
brigðisstarfsmanna hafa sagt upp.
Stjórnvöld virðast með öllu óvið-
búin, ráðherra kvartar undan um-
ræðunni en einstakir þingmenn
Sjálfstæðisflokksins virðast telja að í
stöðunni felist „tækifæri“ til þess að
auka einkarekstur í heilbrigðiskerf-
inu og styðjast þar við gamla kreddu
frjálshyggjunnar; að áföll séu vel til
þess fallin að koma sameiginlegum
gæðum í hendur einkaaðila.
Hjúkrunarfræðingar benda á að
nánast sé verið að ýta hjúkrunar-
fræðingum út í aðrar leiðir en hinn
hefðbundna opinbera rekstur. For-
maður hjúkrunarráðs Landspítalans
hefur bent á að ef menn líti á þessa
stöðu sem „tækifæri“ sýni það algjört
þekkingarleysi á rekstri spítalans.
Opinber rekstur hagkvæmari
Í stuttu máli virðist svo vera að að að-
gerðir stjórnarmeirihlutans ýti und-
ir umræðu um aukna einkavæðingu
innan heilbrigðisþjónustunnar sem
er auðvitað í takt við stefnu Sjálf-
stæðisflokksins til margra ára sem
byggst hefur á tryggð við thatcher-
ismann sem flestir aðrir hafa nú yf-
irgefið. Þannig er skattastefna flokks-
ins enn lituð af nýfrjálshyggjunni þar
sem hinir ríku borga jafnvel hlut-
fallslega minna en þeir sem minna
hafa á milli handanna með því að
fletja út skattkerfið. Stefna flokksins
virðist vera sú að útvista sem flestum
samfélagslegum verkefnum – og ýtt
er undir það með óskynsamlegum
ráðstöfunum í málefnum opinberra
starfsmanna á borð við téða laga-
setningu.
Staðreyndin er sú að flest gögn
benda til þess að opinber rekstur
sé miklum mun hagkvæmari innan
heilbrigðisþjónustunnar en einka-
rekstur. Nægir þar að bera saman
kostnað við ólíkar tegundir heil-
brigðiskerfa. Þá virðast gögnin líka
sýna að þjónustan sé almennt betri í
slíkum opinberum kerfum. Þá benda
gögnin til þess að þetta eigi ekki síst
við um lítil ríki á borð við Ísland.
Ákveðin hugsun
Síðan má benda á að opinbert heil-
brigðiskerfi snýst um ákveðna hugs-
un, þá hugsun að við sem samfélag
eigum eitthvað saman. Þetta hef-
ur löngum verið þyrnir í augu ný-
frjálshyggjumanna og má minna á
kenningu Thatcher um að ekki sé
til neitt samfélag, einungis einstak-
lingar. Þetta má kalla trúarsetn-
ingu nýfrjálshyggjunnar. Við sem
stöndum fyrir aðra sýn í stjórnmál-
um vitum hins vegar að það er mik-
ilvægt að eiga eitthvað sameigin-
legt sem tryggir öllum gott líf; það
að eiga saman spítala og skóla og
heilsugæslu og svo framvegis byggist
á þeirri hugsun að við viljum tryggja
öllum tækifæri til að geta lifað sem
bestu og innihaldsríkustu lífi og að
við lítum á það sem sameiginlegt
verkefni okkar allra. Það kemur svo
einstaklingunum best. Þess vegna
hafa þau samfélög sem byggðust
upp á öflugu velferðarkerfi og mikl-
um jöfnuði; þ.e. Norðurlöndin, ít-
rekað mælst þau samfélög sem eru
farsælust fyrir borgara sína. Það er
vegna þess að þar fá hlutfallslega
fleiri tækifæri til að lifa góðu lífi og
nýta hæfileika sína.
Það má ekki nýta þá alvarlegu
stöðu sem nú er uppi í heilbrigð-
iskerfinu til að taka enn eitt skrefið
frá slíkri samfélagshugsun og ráðast
í aukinn einkarekstur. Sjálfstæðis-
flokkurinn sem fékk 26,70% atkvæða
í síðustu kosningum og minntist ekki
á slíkar hugmyndir fyrir þær kosn-
ingar hefur ekkert umboð til þess
– og sem betur fer virðist ráðherra
flokksins ekki taka undir þær að-
spurður. Ekki er nú líklegt að kjós-
endur Framsóknarflokksins hafi
verið að óska eftir slíkum breyting-
um. Þess vegna verða stjórnvöld að
ná samningum og tryggja öruggan
rekstur Landspítala og heilsugæsl-
unnar – en ekki að nýta „tækifærið“
til að innleiða trúarsetningu nýfrjáls-
hyggjunnar. Á því hefur almenning-
ur í landinu engan áhuga. n
og
Smáratorgi · Korputorgi
HUNDAFÓÐUR
FÆST HJÁ OKKUR
Katrín Jakobsdóttir
FormaðurVG
Kjallari
Almenningur vill öflugt heilbrigðiskerfi„Það er mikilvægt
að eiga eitthvað
sameiginlegt sem tryggir
öllum gott líf.
Áætlunin kynnt Lánshæfismatsfyrir-
tækin hafa tekið vel í áætlun stjórnvalda um
losun hafta.
Mynd SiGtRyGGuR ARi
„Fá fordæmi eru
fyrir því að stóru
lánshæfismatsfyrirtækin
þrjú tilkynni nánast sam-
tímis um slíka hækkun á
lánshæfismati þjóðríkis.
Leiðari
Hörður Ægisson
hordur@dv.is