Fréttatíminn - 18.03.2016, Blaðsíða 34

VÍKURVERK EHF • VÍKURHVARF 6 • 203 KÓPAVOGUR • SÍMI 557 7720 • WWW.VIKURVERK.IS
Hafðu það GOTT Í FRÍINU
Njóttu þess að ferðast frjáls um fallega landið okkar.
Eltu sólina og góða veðrið og upplifðu stemninguna meðal góðra vina.
Komdu til okkar um helgina og dettu í sumargírinn.
Við kynnum 2016 árgerðina af hjólhýsum frá Hobby, Fendt og Adria
Opið laugardag og sunnudag
frá klukkan 12 til 16.
liðin 10 ár gagnvart kynferðis-
brotum. Farið sé að viðurkenna ný
atriði sem sönnunargögn og þá fari
fram mikil og góð endurmenntun
hjá starfsfólki sem skili sér í betri
gæðum við meðferð málanna. „Vel
gerð sálfræðivottorð frá fagaðila
á þessu sviði eru til dæmis orðin
mikilvæg sönnunargögn í kyn-
ferðisbrotamálum í dag og þau
vega þungt. Þá er kominn meiri
skilningur á því hvað séu „eðlileg“
viðbrögð eftir áfall. Það eru ekki
allir með þessi dæmigerðu bíó-
myndaviðbrögð eftir brot og það er
að verða meiri skilningur á þessu
í kerfinu. Kerfið er langt í frá hafið
yfir gagnrýni en við erum alltaf að
bæta okkur. Við þurfum alltaf að
vera tilbúin að endurskoða okkar
verkferla og þess vegna er endur-
menntunin svo mikilvæg. Hún
þarf að vera hjá lögreglumönnum
sem eru að rannsaka þessi mál,
hjá ákærandanum sem er að fara
yfir þetta og hjá dómurum. Núna
er til dæmis í gangi vikulangt nám-
skeið um kynferðisbrot á vegum
ríkissaksóknara sem stendur
öllum ákærendum til boða. Það
finnst mér rosalega flott og mjög
mikilvægt. Þá er nýtekinn til starfa
starfshópur á vegum innanríkis-
ráðuneytisins, sem ég á m.a. sæti
í ásamt fleirum í faginu, sem er
að fara yfir nauðgunarmálin og
skoða hvað sé hægt að gera betur.
Það þarf til dæmis að skoða og
laga þetta lága hlutfall kærenda,
það eru of fáir sem kæra, það eru
vísbendingar um að það séu fleiri
sem hafa orðið fyrir kynferðisbroti
heldur en kæra.“
Hrelliklám ný tegund ofbeldis
Að mati Kolbrúnar á ákæruvaldið
að vera framsækið og tilbúið að
leggja nýjungar fyrir dómstóla
þótt alltaf verði að gæta að hlut-
leysi þess. Hún talar um svokallað
hrelliklám, sem sé nýtt hugtak yfir
ákveðna tegund kynferðisbrota.
„Hrelliklám er til dæmis tiltölulega
nýtt álitaefni en í desember síðast-
liðnum féll dómur í Hæstarétti
þar sem fallist var á að það væri
kynferðisbrot að birta opinberlega
myndir sem stúlka hafði sjálf tekið
og sent kærastanum sínum. Hann
birti þessar myndir í óþökk hennar
og braut þannig gegn blygðunar-
semi hennar. Við vildum láta reyna
á þetta með þessum hætti og dóm-
stólar féllust á þau rök að þetta
væri kynferðisbrot. Dómstólar
túlka lögin en við sem ákærendur
þurfum að gefa þeim tækifæri til
þess. Ef við förum ekki með ný
álitaefni fyrir dóm geta dómstólar
aldrei tekið afstöðu til þeirra.“
Hrelliklám tæki til nauðgunar
„Við erum einnig að sjá dæmi um
mál þar sem aðilar sem hafa undir
höndum viðkvæmt kynferðis-
legt myndefni eru að nota það
sem kúgunartæki í því skyni að fá
kynferðismök frá þeim sem mynd-
efnið er af. Þá er því hótað að birta
efnið ef sá sem er á myndunum
kemur ekki og hefur kynferðislegt
samneyti við viðkomandi. Þarna
er verið að nota hrelliklám sem
kúgunartæki og það er mjög al-
varlegt að mínu mati. Ég vil meina
að þetta sé tilraun til nauðgunar.
Nauðgunarhugtakið er þannig
skilgreint að ef þú beitir einhvern
ofbeldi eða hótun um ofbeldi eða
annars konar ólögmætri nauðung,
eins og það heitir í lögunum, þá er
það nauðgun. Ef hótunin felst til
dæmis í því að hóta að birta kyn-
lífsmyndband af einhverjum á
netinu ef hann kemur ekki heim til
þín og hefur við þig samfarir þá er
það að mínu viti tilraun til nauðg-
unar. Mál af þessum toga hafa
komið upp og það á eftir að koma
í ljós hver niðurstaðan verður.
Ákæruvaldið þarf að vera tilbúið
að láta reyna á hlutina þegar
nýjar birtingarmyndir brota koma
fram.“
Flókin refsipólitík
Dómar í kynferðisbrotamálum
hafa verið gagnrýndir í samfé-
laginu sem of vægir. Kolbrún segist
skilja það að vissu leyti en segir að
það sé mjög flókið að ákveða hvað
sé þungur eða hæfilegur dómur.
Hún segir að refsingar í þessum
málaflokki séu að þyngjast þótt
enn sé of mikið bil á milli sumra
brotaflokka og nefnir hún þá sér-
staklega samanburð stórfelldra
fíkniefnabrota og kynferðisbrota.
„Fíkniefnadómar geta verið mjög
þungir og mér finnst vera óeðlilegt
samræmi á milli dóma í málum
sem varða fíkniefnainnflutning
og alvarleg kynferðisbrot. En við
þurfum að gera upp við okkur
hvað við viljum sjá. Er markmiðið
alltaf lengri og lengri tími í fangelsi
eða meiri betrun í fangelsi? Það er
verið að gera marga frábæra hluti
hér fyrir litla peninga og að mínu
viti þyrfti að veita meiri pening
í þennan málaflokk,“ segir Kol-
brún og bætir við að í alvarlegum
kynferðisbrotamálum séu dómar
nánast aldrei skilorðsbundnir.
„Við höfum nýlega séð dóma þar
sem sakborningar voru dæmdir
í 10 ára fangelsi fyrir brot gegn
börnum svo þessir dómar eru alls
ekki alltaf vægir. Nýlega var maður
dæmdur í 4 og hálfs árs fangelsi í
Hríseyjarmálinu svokallaða fyrir
nauðgun. Við berum okkur gjarn-
an saman við nágranna okkar og
síðast þegar ég vissi voru til dæmis
töluvert vægari refsingar fyrir
nauðganir í Danmörku heldur en
hér á landi.“
Embættið rannsakar lögregluna
Rannsókn á meintum brotum
lögreglunnar í starfi er nú einnig
hjá embætti héraðssaksóknara,
en áður fór ríkissaksóknari með
þessi mál. Kolbrún segir að ríkis-
saksóknari hafi stundum leitað
til annarra embætta með aðstoð,
t.d. annarra lögregluembætta og
um tíma aðstoðaði Lögregluskól-
inn við rannsókn málanna. Kol-
brún segir skiptar skoðanir um
hvort þetta fyrirkomulag sé í lagi
eða ekki. „Sumum finnst þetta
ákveðinn vandi, að það séu lög-
reglumenn sem starfi hjá embætt-
inu og þeir séu að rannsaka aðra
lögreglumenn sem eru jafnvel
félagar þeirra. En auðvitað eiga hér
við allar venjulegar hæfisreglur líkt
og annars staðar.“ Kolbrún segir
að þetta snúist um hvort almenn-
ingur geti treyst kerfinu og telji það
yfir allan vafa hafið. Ég vil meina
að svo sé. Embætti héraðssaksókn-
ara er sjálfstætt embætti hlið-
stætt öðrum lögregluembættum.
Lögreglumenn hafa svo mikla og
góða þekkingu á rannsóknum og
stundum þarf að fara í allar þessar
venjulegu aðgerðir eins og húsleit
og handtökur og lögreglan kann
það best. Með breyttu fyrirkomu-
lagi er komin kæruleið í þessum
málaflokki líka.“
Er alltaf mannlegur harmleikur
Það mæðir augljóslega mikið á
varahéraðssaksóknaranum Kol-
brúnu, málin er mörg og flókin.
„Það getur verið mjög erfitt að
vinna við þessi kynferðisbrot.
Maður verður stundum mjög frú-
streraður og pirraður því auðvitað
fer þetta ekki alltaf eins og maður
vill að þetta fari. Stundum þarf að
fella niður mál vegna sönnunar-
stöðu og maður er kannski ekki
alveg sáttur við það og stundum
fær maður ekki óskaniðurstöðuna
í dómi. Þetta er heldur ekki þannig
að maður fagni sigri í sakfellingar-
málum. Þetta er alltaf mannlegur
harmleikur og það er alltaf fólk
sem stendur að sakborningnum.
Einhver sem á jafnvel maka og
börn er að fara í fangelsi. Þá er gott
að endurnærast og fá útrás í cross-
fit en ekki í einhverju öðru.“
Þarna er verið að
nota hrelliklám sem
kúgunartæki og það
er mjög alvarlegt að
mínu mati. Ég vil
meina að þetta sé
tilraun til nauðg-
unar.
34 | fréttatíminn | Helgin 18. mars–20. mars 2016