Fréttatíminn - 18.03.2016, Side 46

Íslenskir pabbar bestir í heimi
Skýrsla um alþjóðlegu rannsóknina Heilsa og lífskjör skólabarna kom
út þann 14. mars síðastliðinn. Skýrslan er unnin á vegum Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar og nær til 220 þúsund barna á aldrinum ell-
efu, þrettán og fimmtán ára í 42 löndum í Evrópu og Norður Ameríku.
Háskólinn á Akureyri lagði spurningalista fyrir um tólf þúsund íslensk
börn fjórða hvert ár frá aldamótum og reyndust íslensk ungmenni af
báðum kynjum og í öllum þremur aldurshópunum meta samskipti sín
við feður jákvæðari en börn í öðrum löndum.
Árgangarnir sem rannsóknin nær til nú eru fyrstu árgangarnir sem
nutu góðs af breytingu á foreldraorlofi sem jók rétt feðra.
„Nýjar rannsóknarniðurstöður frá Ársæli Arnarsyni og hans sam-
starfsfólki sýna að íslensk börn eru í sérlega góðu sambandi við feður
sína en mín gögn sýna að það er stærra bil á milli kynjanna þegar kem-
ur að umönnun fjölskyldumeðlima en í nokkru öðru. Þannig að feður
eiga nokkuð langt í land með að taka jafn mikila ábyrgð á börnum sín-
um og mæðurnar gera,“ segir Þóra Kristín Þórsdóttir, félagsfræðingur.
Merrild MØRK er dökkbrennt malað kaffi úr 100%
Arabica baunum. Lengri brennsla þýðir að baunirnar
verða dekkri og braðeinkenni kaffisins fá tíma til að
losna úr læðingi. Dökkbrennda kaffið hefur mikla
fyllingu og snert af beiskju og því hentar það sérstak-
lega vel með mjólk.
Dökkbrennt
malað kaffi
Hentar sérstaklega vel ef þú vilt
mjólk í kaffið
Merrild 304
Spenntur fyrir
föðurhlutverkinu
Hugi Hlynsson verður faðir í næsta
mánuði og segist spenntur að tak-
ast á við hlutverkið.
Huga finnst foreldrahlutverkinu
eiga að vera jafnt skipt milli föður
og móður. „Þetta á að vera full-
komlega sameiginlegt ferli, hvort
sem kemur að uppeldi eða öðru í
umönnun barnsins. Auðvitað eru
hlutir sem eru mér líffræðilega
ómögulegir, eins og fæðingin og
brjóstagjöf. Kannski finn ég leið til
að gera annað í staðinn.“
Hugi segist sjálfur hafa verið al-
inn upp við mikið jafnrétti á heim-
ilinu og eigi svipað náið samband
við báða foreldra. „Ég sé föðurhlut-
verkið sem nýtt og spennandi verk-
efni og ef maður er ekki spenntur
fyrir nýju verkefni gerir það manni
bara erfiðara fyrir. Því fylgir mikil
óvissa að verða faðir í fyrsta skipti.
Ég býst við miklu og hröðu lær-
dómsferli.“ | sgþ
Treystir ekki kerfinu
Á Íslandi, líkt og annars-
staðar, hefur fjölskyldustefna
stjórnvalda því færst úr því
að vera byggð á módeli sem
gerir ráð fyrir einni fyrir-
vinnu og öðrum uppalanda
yfir í fjölskyldustefnu sem
byggir á því að tveir ein-
staklingar sjái sameiginlega
um uppeldi og fyrirvinnu.
Heimir Hilmisson félagsráðgjafi
segir þó að þegar komi að börnum
sem eigi foreldra á tveimur stöðum
séu lög og reglur enn í miklu ósam-
ræmi við yfirlýsta fjölskyldustefnu
stjórnvalda. Sumir feður þurfi, því
miður, enn að kenna á gamaldags
hugsunarhætti og vanþróuðu kerfi.
Heimir, sem hefur rannsakað sér-
staklega upplifun feðra, sem ekki
búa með börnum sínum, af kerfinu
og skrifaði mastersritgerð um efnið
árið 2014, segir upplifun feðranna
vera þá að kerfið geri ráð fyrir því
að faðir barns greiði meðlag og að
barn búi hjá móður, annað fyrir-
komulag sé ekki í boði. Kerfið líti
þannig enn á feður fyrst og fremst
sem fyrirvinnur frekar en uppal-
endur.
Feður enn séðir sem fyrirvinnur
„Á meðan foreldrar búa enn
saman er gerð krafa um að mæður
og feður sinni börnunum sínum
saman en um leið og foreldrar búa
ekki saman og mæta til sýslumanns
vegna sameiginlegs forræðis er enn
þetta viðhorf um að móðirin eigi að
hugsa um börnin en faðirinn eigi að
vinna,“ segir Heimir. „Í rannsókn
minni talaði ég við feður, sem áttu
eitt til þrjú börn. Reynsla þeirra af
því að fara til sýslumanns var sú að
ekkert annað kæmi til greina en að
lögheimili færi til móður og að faðir
greiddi meðlag. Einnig var upplifun
feðranna af þessum fundum sú að
samtalinu væri einungis beint til
móðurinnar og að þeir hefðu í raun
ekkert erindi á fund sýslumanns.“
Heimir telur vandamálið felast
í því að of mikil ábyrgð sé sett á
herðar of fárra aðila sem sjaldnast
séu sérfróðir um hag fjölskyldna.
„Við erum með fulltrúa sýslu-
manna sem taka stórar ákvarðanir
um líf barna. Þeir eru með fína lög-
fræðimenntun en hafa enga þekk-
ingu á því hverjar þarfir barnanna
eru, né af fjölskyldukerfum. Þessar
ákvarðanir byggja yfirleitt á einu
eða tveimur viðtölum við foreldra
og oftast er búið að ákveða niður-
stöðuna áður, án þess að skoða að-
stæður almennilega og án þess að
ræða við börnin. Málin eru hrein-
lega ekki skoðuð nægilega. Það
vantar að fleiri komi að borðinu.“
„Rosalega sárt“
Umgengnisforeldrar, sem langoft-
ast eru feður, og fjölskyldur þeirra
eiga oft erfitt með að sækja rétt
sinn eða koma fram opinberlega
af ótta við að missa það litla sam-
band sem þeir hafa. Fréttatíminn
ræddi við föður sem hefur upplifað
þennan ótta. Hann vill ekki koma
fram undir nafni, svo við köllum
hann Jón.
Jón og barnsmóðir hans slitu
samvistum þegar sonur þeirra var
6 ára og dóttir þeirra 3 ára. Þau
deildu forræði en þar sem Jón hóf
vinnu í öðru bæjarfélagi var ákveð-
ið að börnin færu til hans þrjá daga
aðra hverja viku. Síðan eru liðin
fimm ár.
„Þetta var ekki góður skilnaður
því hún var í tygjum við annan
mann þegar ég fór. Ég var með
börnin í þrjá daga aðra hverja helgi
en þar sem hún djammar mikið um
helgar þá var engin fyrirstaða að fá
börnin flestar helgar. En við héldum
áfram að rífast því við erum svo
ótrúlega ólík og höfum allt aðrar
hugmyndir um það hvernig við
eigum að ala börnin upp. Til dæmis
gengur syni okkar illa í skóla og við
kennarinn hans vorum sammála
um að hann þyrfti hjálp en til að
fá hjálp þarftu fyrst greiningu og
barnsmóðir mín er ekki sátt við það.
Hún vill bara sem minnst afskipti
frá mér í öllum málum og allt sem
ég sting upp finnst henni slæmt.“
„Hún er partídýr sem sinnir
börnunum eftir sinni hentisemi.
Ég hringdi í börnin á mánudags-
kvöldi í haust og þá voru þau ein
heima að elda sér mat og þá komst
ég að því að svoleiðis er það oft.
Ég missti mig og ákvað að hringja
í barnavernd og lögregluna. Eftir
það sprakk allt og í dag má ég ekki
hitta börnin.“
„Ég hef ekki séð þau síðan um
jólin og sameiginlegt forræði hefur
ekkert um það að segja. Nú bíð
ég bara eftir að sonur minn verði
unglingur og taki ákvörðun um það
sjálfur að flytja til mín. Ég hreinlega
treysti kerfinu ekki til að taka mig
til greina í þessu máli því mín fyrr-
verandi hefur ekki skitið nóg upp
á bak til að missa forræðið. Ég þori
ekki að rugga bátnum og missa það
lita samband sem ég hef. Ég sakna
þeirra auðvitað rosalega. Það var
alltaf ég sem las fyrir þau á kvöldin
og eyddi með þeim tíma eftir
vinnu. Auðvitað er þetta rosalega
sárt.“ | hh
Pabbahlutverkið
M
yn
d
| R
ut
Saga fæðingarorlofs
1946
Mæður fengu 3 mánaða leyfi frá vinnu og
bætur sem voru háðar fjárhag eiginmanns
væru þær giftar.
1954
Mæður hjá hinu opinbera fengu greitt
fæðingarorlof í 3 mánuði.
1975
Allar útivinnandi mæður fengu rétt á fæð-
ingarorlofi í 3 mánuði og allar mæður sem
höfðu verið skráðar í vinnu fyrir fæðingu
fengu greitt þriggja mánaða fæðingarorlof
eftir fæðingu barns.
1980
Allar mæður fengu rétt á greiðslum frá rík-
inu í 3 mánuði vegna barnsburðar og hægt
var að úthluta einum mánuði til feðra.
1990
Fæðingarorlof mæðra lengt í 6 mánuði.
1998
Feður fengu rétt á tveggja vikna fæð-
ingarorlofi.
2000
Orlofið varð þrískipt: móðir og faðir fengu
þrjá mánuði hvor og svo aðra þrjá sem þau
gátu skipt á milli sín.
2012
Frumvarp til laga um að lengja orlofið í 5
mánuði fyrir feður, 5 fyrir mæður og tvo
sem þau geta skipt á milli sín.
80%
karlmanna á
Vesturlöndum
verða feður
46 | fréttatíminn | Helgin 18. MArs–20. MArs 2016