Fréttatíminn - 24.03.2016, Blaðsíða 14

Stjórnendur
Erl. 1,2%
Sérfræðingar
Ísl. 25%
Erl. 10,6%
Sérmenntað
starfsfólk
Ísl. 13,6%
Erl. 3,6%
Skrifstofufólk
Afgreiðslufólk
Ísl. 6,1%
Ísl. 23,4%
Erl. 2,8%
Erl. 20,6%
Bændur
og fiskimenn
Iðnaðarmenn
Vélgæsla
Ósérhæft starfsfólk
Ísl. 5,4%
Ísl. 7,6%
Ísl. 3,9%
Ísl. 8,5%
Erl. 2,1%
Erl. 12%
Erl. 4,7%
Erl. 42,4%
Ísl. 6,5%
Skipting eftir störfum
Innflytjendur taka
lökustu störfin
seinni heimsstyrjöldinni, urðu
eftir stækkun Evrópusambandsins til
austurs, fyrst árið 2004 og svo 2007.
Þá streymdu hundruð þúsunda frá
fyrrum austantjaldslöndunum, eink-
um Póllandi og Litháen, vestur á bóg-
inn í atvinnuleit. Samfara stækkun
ESB var mikil efnahagsþensla í Vest-
ur-Evrópu og eftirspurn eftir vinnu-
afli mikil.
Hallfríður Þórarinsdóttir mann-
fræðingur, sem hefur rannsakað
þjóðflutninga frá Austur-Evrópu til
Norðurlanda og pólska samfélagið á
Íslandi, segir að Pólverjum hafi boðist
ýmis þjónustustörf eða störf í bygg-
ingariðnaði, en sumir stjórnmála-
menn og leiðtogar launaþegahreyf-
ingarinnar hafi látið í ljós áhyggjur af
því að þetta myndi leiða af sér félags-
leg undirboð. Það var eftir miklu að
slægjast hjá Pólverjum en laun í Pól-
landi voru allt að fimm sinnum lægri
en á Norðurlöndum.
Rannsóknir Hallfríðar leiddu í ljós
að þrátt fyrir mismunandi menntun
og starfsreynslu, eru Pólverjar fyrst
og fremst ráðnir í láglaunastörf sem
krefjast lítillar sérþekkingar og eru
auk þess á fremur þröngu sviði.
Í samanburðarrannsókn á starfs-
kjörum Pólverja milli Oslóar, Kaup-
mannahafnar og Reykjavíkur kom í
ljós að Ósló er sá áfangastaður sem
borgar hæstu launin en líka sá stað-
ur þar sem farandstarfsmenn eru í
hvað mestri hættu á að vera mis-
munað og verða fyrir ólöglegri með-
ferð og Reykjavík er sá staður sem
borgar minnst í peningum talið en á
sama tíma sá staður þar sem farand-
starfsmenn eiga minnst á hættu að
vera mismunað. Hvor þessara tveggja
staða er álitinn vænlegri til að vernda
farandstarfsmenn veltur á því hvað er
álitið verðmeira: há laun eða tryggar
vinnuaðstæður?
Stór hópur á botninum
Innflytjendur eru alls ekki einsleit-
ur hópur, þeir koma viða að og hafa
margvíslegan reynsluheim. En stór
hópur þeirra sem hefur komið hingað
til að vinna býr ekki við góð lífskjör á
íslenskan mælikvarða.
Með öðrum orðum hefur inn-
flytjendastefnan falist í því að leyfa
stórum hópi fólks að svamla um á
botni samfélagsins með ákaflega gis-
ið, ef nokkurt öryggisnet, til að fyrir-
tækin hafi nægt vinnuafl. Sárafáir
sem koma hingað á eigin vegum fá að
vera, það eru fyrirtækin sem ráða því
meira og minna hverjir setjast hér að.
En hversu opið er samfélagið? Geta
innflytjendur í láglaunastörfum látið
drauma sína rætast um betra líf fyrir
börnin sín en þeir áttu sjálfir?
Eldri rannsóknir hafa leitt í ljós að
staða ungmenna af erlendum upp-
runa í skólakerfinu er mun verri en
meðaltal Evrópusambands- og EES
landanna. Verst er staða drengja.
Sextíu prósent allra karla í hópi inn-
flytjenda, sem bjuggu hér við lok
grunnskóla, höfðu ekki lokið námi á
framhaldsskólastigi við 22 ára aldur,
samkvæmt rannsókn frá árinu 2004.
Þetta er nær helmingi hærra brottfall
en meðal íslenskra jafnaldra þeirra.
Ný skýrsla UNICEF bendir til þess
að staða innflytjendabarna kunni
að vera að batna og hlutfall þeirra
sem líði skort hafi lækkað á liðnum
árum. Árið 2009 bjuggu 9,4 prósent
barna innflytjenda við skort en 6,8
árið 2014. Börn innflytjenda skáru
sig hinsvegar úr þegar kemur að hús-
næðishrakningum og þrengslum.
Bergsteinn Jónsson, framkvæmda-
stjóri UNICEF, segir að hluti þeirra
sem eiga erlenda foreldra hafi ekki
verið stór í mælingunni og því sé ekki
hægt að útiloka skekkjur. Svarhlut-
fall var hlutfallslega minna hjá fólki
af erlendum uppruna og því erfitt
að fullyrða annað en að það þurfi að
safna gögnum á reglubundnari hátt
en gert er. Það vanti enn stórar yfir-
gripsmiklar rannsóknir á högum inn-
flytjendabarna.
42 prósent erlendra ríkisborgara
eru í störfum ósérhæfðs starfs-
fólks á meðan 8,5 prósent íslenskra
ríkisborgara sinna slíkum störfum.
45 prósent íslenskra sinna störfum
stjórnenda, sérfræðinga eða sér-
menntaðs starfsfólks en aðeins 15
prósent erlendra.
Þar sem erlendir ríkisborgarar
hafa almennt betri menntun en
íslenskir bendir þetta til kerfis-
bundinnar mismununar. Tungumál
og uppruni erlendra ríkisborgara
heldur þeim niðri á vinnumarkaði.
Það má sjá á stöplaritinu að er-
lendir ríkisborgarar eru hlutfalls-
lega fleiri meðal iðnaðarmanna,
auk fólks í ósérhæfðum störfum,
og nánast jafn margir meðal af-
greiðslufólks. Í öðrum starfs-
greinum eru útlendingar færri en
Íslendingar. Af þessu má sjá að
Íslendingar verða mjög misjafnlega
varir við innflutning fólks af er-
lendu bergi eftir því í hvaða starfs-
greinum það er eða hversu hátt upp
metorðastigann það hefur unnið
sig. 
Hverjir vilja
eiginlega flytja
til Íslands?
4,2%
Árborg4+96A2,6%Akureyri3+97A 3,2%Garðabær3+97A 3,6%Skagafj.4+96A 3,7%Mosfellsb.4+96A
6,4%
Akranes6+94A4,6%Seltj.nes5+95A 6,5%Kópav.7+93A5,1%Borgarb.5+95A 5,5%Vestm.eyjar6+94A
10,4%
Ísafjörður10+90A 10,8%Reykjanesb.11+89A7,4%Hafnarfj.8+92A 11,7%Fjarðarb.12+88A8,5%Reykjav.9+91A
Heimild: Hagstofa Íslands
Af stærri bæjum er hlutfall erlendra lægst á Akureyri eða 2,6 prósent. Það
er álíka hlutfall og var á Íslandi árið 2000, áður en innflutningur erlends
vinnuafls hófst að ráði. Á sama mælikvarða má segja að Garðabær sé
staddur á 2001, Skagafjörður á 2005 og Seltjarnarnes á 2006.
Hæst er hlutfallið í Fjarðabyggð en uppbygging álversins á Reyðarfirði
hefur skapað þörf fyrir vinnuafl langt umfram það sem sveitarfélögin fyrir
austan gátu uppfyllt. Í Fjarðabyggð er fimmti til fjórði hver karlmaður á
aldrinum 25 til 50 ára erlendur ríkisborgari og sjötta til fimmta hver kona á
aldrinum 20 til 45 ára.
Miðað við spá og væntingar samtaka fyrirtækja, SA, má gera ráð fyrir að
erlendum ríkisborgurum fjölgi um eitt til tvö þúsund manns árlega á næstu
árum og erlendir ríkisborgarar verði orðnir um 14 prósent af íbúum lands-
ins árið 2030. Miðað við þá spá má segja að Fjarðabyggð sé stödd á árinu
2024, næstum aldarfjórðungi á undan Akureyri í átt til fjölmenningarsam-
félagsins.
Árið 2000 á Akureyri — 2025 í Fjarðabyggð
Hlutfall erlendra ríkisborgara í stærri bæjum
15,7%
Sandgerði16+84A
14,9%
Ölfus15+85A
15,6%
Snæfellsbær16+84A
13,5%
Patreksfjörður14+86A
18,7%
Tálknafj.19+81A 16,9%Svalbarðsstr.17+83A
16,8%
Bolungarvík17+83A
15,2%
Borgarbyggð15+85A
16,3%
Borgarfj. eystri16+84A
14,9%
Grundarfj.15+85A
12,5%
Hvolsvöllur13+87A12,9%Þórshöfn13+87A
Heimild: Hagstofa Íslands
Erlendir ríkisborgarar
í smærri þorpum
Fyrir utan 101 Reykjavík, Fella-
hverfið og Bakkana eru hlutfalls-
lega flestir erlendir ríkisborgarar í
nokkrum sjávarþorpum. Hlutfallið
er hæst á Tálknafirði, þar er um
fimmti hver íbúi er erlendur.
Nærri 30 prósent fólks á aldr-
inum 25 til 50 ára eru erlendir ríkis-
borgarar á þessum stöðum. Það
er t.d. tilfellið í Bolungarvík. Þar
eru 45 prósent karla á aldrinum 30
til 34 ára erlendir og 35 prósent
kvenna á aldrinum 25 til 29 ára.
Frá aldamótum hefur íslenskum
ríkisborgurum í Bolungarvík fækk-
að um 161 en erlendum ríkisborg-
urum fjölgað um 83. 
Nær þriðjungur
vinnandi erlendur
Engin
Ísl. 0,0%
Erl. 0,2%
Barna- og unglingaskóli
Ísl. 42,1%
Erl. 27,8%
Starfsmenntun
Ísl. 33,6%
Erl. 46,1%
Háskólamenntun
Ísl. 24,3%
Erl. 25,9%
Munurinn á menntun íslenskra
ríkisborgara og erlendra ríkisborg-
ara á Íslandi er einkum sá að þeir
erlendu eru mun líklegri til að hafa
starfsmenntun. Hlutfall háskóla-
menntaðra er svipað og einnig hlut-
fall þeirra sem hafa enga menntun.
En mun fleiri erlendir ríkisborgarar
hafa starfsmenntun eða 46 prósent
hópsins á móti 34 prósent hjá ís-
lenskum ríkisborgurum.
Um 42 prósent íslenskra ríkis-
borgara hafa aðeins barna- eða
unglingapróf eða minni menntun
en þetta hlutfall er mun lægra hjá
erlendum ríkisborgurum, eða 28
prósent. 
Menntun íslenskra og
erlendra ríkisborgara
Betur menntaðir
en Íslendingar
Laun erlendra ríkis-
borgara og innfæddra
Hlutfall meðaltekna erlendra
ríkisborgara sem hlutfall af tekjum
ríkisborgara viðkomandi lands.
Meðaltal áranna 2013 til 2015.
Heimild: Evrópska hagstofan.
Noregur 88%
Finnland 80%
Danmörk 78%
Svíþjóð 74%
Ísland 82%
Samkvæmt upplýsingum frá evr-
ópsku hagstofunni hafa meðal-
tekjur erlendra ríkisborgara verið
um 82 prósent af meðaltekjum
íslenskra ríkisborgara undanfarin
ár. Þetta er svo til sama hlutfall
og meðaltal Norðurlandanna.
En hlutfallið er mjög misjafnt
milli Norðurlandanna. Það er
lægst í Svíþjóð og Danmörku en
hæst í Noregi. Munurinn kann að
liggja í því hversu margt starfs-
fólk Noregur dró til sín til að
standa undir ört vaxandi hag-
kerfi áður en olíuverðið féll. Sam-
setning erlendra ríkisborgara
þar kann því að vera annað en í
hinum löndunum.
Til samanburðar á launamun
erlendra og íslenskra ríkisborgara
má benda á að samkvæmt könn-
un VR á launamun kynjanna var
launamunurinn um 14,2 prósent á
síðasta ári. Þar af er 9,9 prósent
metið sem kynbundinn launamun-
ur. Mismunurinn liggur í ólíkum
störfum, vinnutíma og öðru sem
raskar samanburði.
Mælingar á launamun erlendra
og íslenskra ríkisborgara er ekki
eins þróaðar en samanburður evr-
ópsku hagstofunnar bendir til að
hann sé umtalsverður. 
Erlendir ríkisborg-
arar með 18 prósent
lægri tekjur
Það er auðvitað vita vonlaust að
segja til um á hvað fólk trúir út frá
hagstofuupplýsingum, en ef erlend-
um ríkisborgurum á Íslandi er skipt
eftir hvaða trúarbrögð eru ríkjandi í
löndum sem þeir eiga ríkisborgara-
rétt sést að bróðurparturinn er frá
löndum þar sem kristni er ríkjandi. .
Um 31 prósent jarðarbúa eru
kristnir en 92 prósent erlendra ríkis-
borgara á Íslandi. Næst fjölmennasti
hópurinn eru búddistar, 7,1 prósent,
en þeir eru 3,4 prósent erlendra ríkis-
borgara á Íslandi. sem trúleysi er al-
gengara en tengsl við trúarhópa. 2,6
prósent erlendra ríkisborgara koma
frá slíkum löndum en trúlausir eru
rúm 16 prósent jarðarbúa. Þar vega
trúlausir Kínverjar þyngst.
Fjórði hópurinn eru múslimar en
þeir eru 1,7 prósent erlendra ríkis-
borgara á Íslandi. Múslimar eru rúm
23 prósent jarðarbúa. Þar á eftir koma hindúar en þeir eru aðeins 0,6 pró-
sent erlendra ríkisborgara á Íslandi en 15 prósent jarðarbúa. Fáir koma frá
svæðum þar sem forfeðradýrkun eða önnur hefðbundin trúarbrögð eru
ríkjandi og gyðingar eru fáir í heiminum og hlutfallslega enn færri meðal
erlendra ríkisborgara á Íslandi.
Sundurgreining erlendra ríkisborgara á Íslandi eftir trúarbrögðum sýnir
betur en margt annað að Ísland er ekki fjölmenningarsamfélag að sama
skapi og næstu nágrannalönd. Hópur innflytjenda á Íslandi er einsleitur
enda er stærstur hluti þeirra fluttur inn af tiltölulega fáum aðilum; stórum
fyrirtækjum og starfsmannaleigum og -miðlunum. 
Kristnir
91,6%
Búddistar
3,4%
Trúlausir
2,6%
Múslimar
1,7%
Hindúar
0,6%
Þjóðtrú
0,004%
Gyðingar
0,02%
Kristnir
31,4%
Búddistar
7,1%
Trúlausir
16,3%
Múslimar
23,2%
Hindúar
15,0%
Þjóðtrú
5,9%
Gyðingar
0,2%
Erlendir
ríkisborgarar
á Íslandi Í heiminum
Trúarbrögð
Fáir múslimar, langflestir kristnir
Kynni fólks af fjölmenningarsamfélagi eru misjöfn eftir því hvar
það býr, við hvað það starfar og og hvaða stétt það tilheyrir.
Vel launaður sérfræðingur í Garðabæ hefur þannig allt aðra
upplifun af fjölgun erlendra ríkisborgara á Íslandi en fátæk
verkakona í Breiðholti. Myndin er af dyrabjöllum í Asparfelli.
Mynd | Rut
14 | fréttatÍminn | PÁSKAHElGin 24. MARS–28. MARS 2016