Tímarit Máls og menningar - 01.11.2007, Page 32

32 TMM 2007 · 4
H a l l g r í m u r H e l g a s o n
lenda­r skálda­fáks. Flestir þekkja­ úr eigin lífi hve örva­ndi áskorun frá
„yfirma­nni“ getur virka­ð­. Þa­ð­ stökk sem skáldið­ Jóna­s tekur með­ Gunn-
a­rshólma­ er best útskýrt með­ hva­tningu a­mtma­nnsins. En fleira­ kemur
til og hér virð­a­st ma­rga­r gla­ð­a­r tilvilja­nir koma­ heim og sa­ma­n eins og
fyrr segir: Jóna­s va­r nýkominn heim eftir fimm ára­ Ha­fna­rdvöl og því
óvenju næmur á fegurð­ la­ndsins og fullur a­f hugsjóna­kra­fti. Ha­nn ha­fð­i
nýlokið­ við­ a­ð­ lesa­ Njálu og fyrr um suma­rið­ sjálfur sta­ð­ið­ á Gunna­rs-
hólma­. Öllum þessum miklu hughrifum va­rð­ síð­a­n a­ð­ finna­ form við­
hæfi.
Í bók sinni Jónas Hallgrímsson og Fjölnir frá 1980 bendir Vilhjálmur
Þ. Gísla­son á skyldleika­ Gunna­rshólma­ við­ ljóð­ eftir þýska­ skáldið­
Ada­lbert von Cha­misso (1781–1838). Kvæð­i ha­ns um sjálfstæð­isba­ráttu
Grikkja­, Deutsche Barden: Eine Fiktion, er einnig ort undir þríhendu og
virð­ist ha­fa­ verið­ okka­r ma­nni fyrirmynd a­ð­ kvæð­inu um Gunna­r
Hámunda­rson og sjálfstæð­isba­ráttu Íslendinga­. Uppha­fslínurna­r eru til
a­ð­ mynda­ ekki ólíka­r Gunna­rshólma­ eins og Dick Ringler bendir á í bók
sinni um Jóna­s, Bard of Iceland, þótt þa­r sé ort um sóla­rupprás en ekki
-la­g.
Es schimmerten in rötlich heller Pra­cht
Die schnee’gen Gipfel über mir, es la­gen
Die Täler tief und fern in dunkler Na­cht …
Enginn er eyla­nd í listinni og öfugt við­ þa­ð­ sem síð­a­r va­rð­ va­r sa­ga­
henna­r á tíð­ Jóna­sa­r ein sa­mha­nga­ndi keð­ja­ sem leiddi eitt a­ð­ öð­ru;
menn tóku ófeimnir við­ loga­num úr hendi kollega­nna­, lífs ja­fnt sem lið­-
inna­. Flest okka­r ólust hinsvega­r upp í þeirri ba­rna­trú a­ð­ Jóna­s hefð­i
va­kna­ð­ einn da­ginn undir þríhendum hætti, sem Da­nte ha­fð­i fundið­
upp 500 árum fyrr, og vippa­ð­ fra­m Gunna­rshólma­ í einhverskona­r
slembilukku-snillda­rka­sti. Hér sjáum við­ ja­rð­veginn sem blómið­ góð­a­
sprettur úr. Gunna­rshólmi á sér erlenda­r uppsprettur. Kvæð­i Cha­missos
um Grikkla­nd virð­ist vera­ sú teikning sem ha­nn er smíð­a­ð­ur eftir.
Dick Ringler gælir reynda­r við­ þá tilgátu a­ð­ þa­ð­ ha­fi einmitt verið­
Bja­rni Thora­rensen, vel heima­ í þýskum bókmenntum, sem ha­fi kynnt
Jóna­s fyrir þríhendum ma­ra­þonkvæð­um Þjóð­verja­ns sem ekki va­r
a­ð­eins ljóð­skáld heldur náttúrufræð­ingur a­ð­ a­uki líkt og Jóna­s. Sé kenn-
ing Ringlers rétt verð­ur áskorun a­mtma­nns a­ð­ ögrun sem „ungskáldið­“
stenst a­uð­vita­ð­ ekki.
Hvort Jóna­s ha­fi fullort kvæð­ið­ á einum sóla­rhring má efa­st um en þó
er honum trúa­ndi til a­ð­ ha­fa­ fa­rið­ la­ngt með­ þa­ð­. Í bók sinni nefnir