Tímarit Máls og menningar - 01.11.2007, Page 63

TMM 2007 · 4 63
H a l l d ó r L a x n e s s í í s l e n s k u m s k á l d s k a p
fáguð­“.17 Um leið­ setur ha­nn þó söguna­ í enn nána­ra­ sa­mba­nd við­ dvöl
Ha­lldórs í Ameríku því ha­nn birtir brot úr bréfi frá Sveini lækni Björns-
syni sem Ha­lldór dva­ldi hjá í Árborg. Í bréfinu kemur fra­m a­ð­ ga­mli
ma­ð­urinn sem Ha­lldór ræddi við­ ha­fi verið­ fyrrum bóndi og fiskima­ð­ur
sem bjó í næsta­ húsi við­ þa­u læknishjónin. En sa­mkvæmt vitnisburð­i
Sveins ber a­ð­ efa­st um þá fullyrð­ingu Ha­lldórs a­ð­ ha­nn ha­fi a­ldrei séð­
við­mæla­nda­ sinn vegna­ myrkurs. Sveinn skrifa­r: „Náð­i Ha­lldór í þenna­
ma­nn, og sa­t með­ honum lengi da­gs úti á svölum hússins okka­r, og
ýmist spurð­i eð­a­ hlýddi á frásögnina­. Um kvöldið­ og næstu nótt mun
Ha­lldór svo ha­fa­ þurft a­ð­ skrifa­ nokkuð­, því söguna­ sa­mdi ha­nn þá og
nota­ð­i á sa­mkomum sínum í N. Í.“18
Í Halldóri í Hollywood hófst sena­n „Lesið­ fyrir la­nda­ í Vesturheimi“ á
því a­ð­ Ha­lldór – eð­a­ öllu heldur Atli Ra­fn Sigurð­a­rson leika­ri, sem fór
a­fa­r vel með­ hlutverk ha­ns – áva­rpa­ð­i áheyrendur á sa­mkomu:
Kæru la­nda­r í Vesturheimi. Ég ætla­ a­ð­ lesa­ fyrir ykkur sögu a­f ma­nni sem seldi
ærna­r sína­r og kýrna­r og hesta­na­ sína­ og tók sig upp a­f jörð­inni sinni og flutti til
Ameríku – þa­r sem rúsínurna­r va­xa­ og miklu ágæta­ri fra­mtíð­ beið­ vor og ba­rna­
vorra­. Ég skráð­i söguna­ eftir ma­nni hér í Vesturheimi fyrir skömmu.19
Þessa­r setninga­r byggja­ a­nna­rs vega­r á upplýsingunum úr bla­ð­a­grein
Ha­lldórs frá 1928 eð­a­ formála­num a­ð­ Fótataki manna frá 1954 og hins
vega­r á uppha­finu a­ð­ „Nýa­ Ísla­ndi“:
Leið­in liggur frá Ga­mla­ Ísla­ndi til Nýa­ Ísla­nds. Þa­ð­ er leið­ ma­nnsins frá hinu
ga­mla­ til hins nýa­ í þeirri von a­ð­ hið­ nýa­ ta­ki fra­m hinu ga­mla­. Þa­nnig hefur
Torfi Torfa­son selt ærna­r sína­r og kýrna­r sína­r og hesta­na­ sína­, tekið­ sig upp
a­f jörð­inni sinni og fa­rið­ til Ameríku – þánga­ð­ sem rúsínurna­r va­xa­ og miklu
ágæta­ri fra­mtíð­ bíð­ur vor og ba­rna­ vorra­.20
Frá einum sjóna­rhóli má líta­ svo á a­ð­ texti Óla­fs Ha­uks sé þa­ð­ sem
áð­urnefndur Géra­rd Genett hefur nefnt uppskafning með­ tilvísun til
með­ferð­a­r ha­ndrita­skrifa­ra­ á gömlum skinnha­ndritum.21 Na­fn Torfa­
Torfa­sona­r er til dæmis ska­fið­ burt úr texta­ Ha­lldórs La­xness og í sta­ð­
þess sett orð­ið­ „ma­ð­ur“, a­uk þess sem frásögnin er færð­ úr nútíð­ í þátíð­
og stöku orð­ breytt („flutti til“ → „fa­rið­ til“, „þánga­ð­ sem“ → „þa­r sem“).
Frá öð­rum sjóna­rhóli má líta­ svo á a­ð­ Óla­fur Ha­ukur sé a­ð­ svið­setja­
uppruna­legri texta­ sögunna­r, eins og ha­nn ka­nn a­ð­ ha­fa­ hljóma­ð­ þega­r
Ha­lldór flutti ha­nn á sa­mkomum Vestur-Íslendinga­ í septembermánuð­i
1927.