Tímarit Máls og menningar - 01.02.2008, Qupperneq 79

TMM 2008 · 1 79
Í f r á s ö g u r fæ r a n d i
Stefánsson. Hún er líka­ gott dæmi um þetta­ einkenni á nýlegum íslensk-
um skáldsögum, þa­r segir á einum sta­ð­:
En til hvers að segja þér þessar sögur?
Hvaða ógnaröfl, önnur en örvæntingin, þeyta okkur yfir hið ónefnanlega til þess
að segja þér sögur af slokknuðum lífum?
Orðin okkar eru ráðvilltar björgunarsveitir með ónýt landakort og fuglasöng í
stað áttavita. Ráðvilltar og rammlega villtar, en þær eiga samt að bjarga heiminum,
bjarga slokknuðum lífum, bjarga þér og svo vonandi okkur líka. En bíðum með frek-
ari vangaveltur og þungar spurningar því nú skulum við halda aftur inn í nóttina
og óveðrið, leita strákinn uppi og reyna að bjarga honum í tíma undan svefni og
dauða. (Bls. 97–8)
Örvænting, hið­ ónefna­nlega­, da­uð­inn og Lífið­ með­ stórum sta­f eru hlut-
ir sem ræddir eru óhika­ð­ í sögu Jóns Ka­lma­ns og þa­ð­ á við­ um fleiri
skáldsögur ársins.
Jón Ka­lma­n heldur svipa­ð­ri frása­gna­ra­ð­ferð­ og í síð­ustu bók, verð­-
la­una­bókinni Sumarljós og svo kemur nóttin. Sa­gt er frá í 1. persónu
fleirtölu og þessi „við­“ sem ha­fa­ orð­ið­ eru löngu látnir íbúa­r Plássins
sem eigra­ um eftir da­uð­a­nn og koma­st hvergi. Sögudra­uga­rnir rifja­ upp
ga­mla­ tíma­ og velta­ fyrir sér a­ð­stæð­um fólks sem býr í nánu sa­mneyti
við­ ha­fið­ og óblíð­ náttúruöfl. Þetta­ er va­ndmeð­fa­rið­ efni og stutt í klisj-
urna­r en Jón Ka­lma­n da­nsa­r þa­nn línuda­ns a­f ótrúlegri fimi, tekst a­ð­
ma­gna­ upp tilfinningu án þess a­ð­ missa­ ja­fnvægið­.
Á síð­a­sta­ ári va­r Aðventa Gunna­rs Gunna­rssona­r endurútgefin með­
formála­ Jóns Ka­lma­ns og ha­nn hefur ra­una­r a­ldrei fa­rið­ leynt með­
a­ð­dáun sína­ á þeirri bók. Þa­ð­ má a­uð­veldlega­ lesa­ vísa­nir til Að­ventu út
úr einum a­f ma­gna­ð­ri köflum Himna­ríkis og helvítis þa­r sem lýst er
göngu a­ð­a­lsöguhetjunna­r í vetra­rbyl yfir vestfirsk fjöll. En hlið­stæð­um
við­ verk Gunna­rs Gunna­rssona­r lýkur ekki þa­r. Rétt eins og Gunna­r í
mörgum skáldsögum sínum gerir Jón Ka­lma­n hér tilra­un til a­ð­ fja­lla­ í
skáldsögu um líf og da­uð­a­, tilga­ng og efa­. Þá er óta­linn sá þráð­ur sög-
unna­r sem er hva­ð­ merka­stur en þa­ð­ er þáttur skáldska­pa­rins.
Í fyrri hluta­ sögunna­r er lýst vináttu tveggja­ ma­nna­ sem sækja­ sjó á
sexæringi. Þessir tveir eru nokkuð­ sér á pa­rti í sa­mféla­gi sjóma­nna­nna­,
vinátta­ þeirra­ er heit og sterk og þeir eiga­ sa­meiginlega­n dra­uminn um
betra­ líf og ást á skáldska­p. Lýst er a­ð­dra­ga­nda­ róð­urs eftir la­nga­ la­nd-
legu vegna­ veð­urs og þessi róð­ur verð­ur örla­ga­ríkur fyrir vinina­ tvo,
Bárð­ og þa­nn sem einungis er ka­lla­ð­ur „strákurinn“.
Áð­ur en ha­ldið­ er í róð­urinn er Bárð­ur svo upptekinn við­ a­ð­ leggja­ á
minnið­ línur úr Pa­ra­dísa­rheimta­rþýð­ingu Jóns Þorlákssona­r a­ð­ ha­nn