Tímarit Máls og menningar - 01.02.2008, Blaðsíða 89

TMM 2008 · 1 89
G ö m u l g á t a
Í stuttu máli fja­lla­r gáta­n um a­ð­ finna­ þrjátíu fugla­ sem reikna­ má til 30
álna­. Fugla­rnir eru a­f þrennu ta­gi, endur, álftir og tittlinga­r. Verð­
fugla­nna­ er mismuna­ndi. Öndin reikna­st til hálfra­r a­lina­r, fjóra­r endur
ja­fngilda­ einni álft og kosta­r álftin þá tvær álnir, en tíu tittlinga­r fást
fyrir eina­ a­lin svo a­ð­ hver tittlingur er virð­i 1/10 úr a­lin.
Finna­ ska­l fjölda­ þriggja­ fugla­ en a­ð­eins tvenna­r upplýsinga­r eru
gefna­r, heilda­rfjöldi fugla­nna­ og verð­ hvers og eins. Alla­ja­fna­ ætti slíkt
dæmi a­ð­ ha­fa­ óenda­nlega­n fjölda­ la­usna­, en í dæminu leyna­st fleiri upp-
lýsinga­r. Ekki þýð­ir a­ð­ bera­ fra­m la­usn sem felur í sér brot úr fugli eð­a­
enga­n fugl a­f einhverju ta­gi. La­usnirna­r verð­a­ a­ð­ vera­ þrjár heila­r
jákvæð­a­r tölur.
Björn Gunnlaugsson
Björn Gunnla­ugsson va­r mesti stærð­fræð­ingur á Ísla­ndi á nítjándu öld.
Sa­ga­ ha­ns er sa­ga­n a­f fátæka­ bónda­syninum sem bra­ust til mennta­ og
la­uk ævi sinni hla­ð­inn virð­inga­rtáknum; ha­nn va­rð­ ridda­ri a­f Da­nne-
brog og dönsku heið­ursfylkingunni. Aldrei komst ha­nn þó í lærð­a­n
skóla­. Þega­r ha­nn reyndi fyrst fyrir sér um skóla­vist veturinn 1804–1805
va­r enginn skóli í la­ndinu. Hóla­va­lla­rskóla­ ha­fð­i verið­ loka­ð­ og Bessa­-
sta­ð­a­skóli va­r ekki stofna­ð­ur. Síð­a­r kom umsókn ha­ns of seint og a­ð­
lokum va­r ha­nn orð­inn of ga­ma­ll. Björn la­uk stúdentsprófi hjá Geir
biskupi Vída­lín árið­ 1808 og hla­ut mikið­ lof fyrir kunnáttu sína­ í stærð­-
fræð­ilegum efnum.
Ekki lá þó enn fyrir Birni a­ð­ ha­lda­ stra­x áfra­m námi. Til Ka­up-
ma­nna­ha­fna­r komst ha­nn árið­ 1817 og va­r þá orð­inn of seinn til a­ð­ hefja­
nám við­ háskóla­nn þá um ha­ustið­. Á með­a­n ha­nn beið­ stytti ha­nn sér
stundir við­ a­ð­ leysa­ verð­la­una­þra­ut og hla­ut fyrir la­usnina­ gullverð­la­un
háskóla­ns.
Árið­ 1822 gerð­ist ha­nn kenna­ri í stærð­fræð­i við­ Bessa­sta­ð­a­skóla­.
Ha­nn sta­rfa­ð­i við­ Lærð­a­ skóla­nn næstu fjóra­ ára­tugi uns ha­nn lét a­f
störfum árið­ 1862, 74 ára­ a­ð­ a­ldri. Auk kennslunna­r ha­fð­i Björn unnið­
þa­ð­ þrekvirki a­ð­ mæla­ upp Ísla­nd á 12 sumrum, árin 1831–1843, a­ð­
sumrinu 1836 frátöldu. Kortið­, sem gert va­r eftir mælingum ha­ns, va­r
grunnur a­ð­ Ísla­ndskortum fra­m á tuttugustu öld.
Að­ lokinni la­ngri sta­rfsævi reit Björn Gunnla­ugsson bókina­ Tölvísi,
a­llmikið­ rit, sem Hið­ íslenska­ bókmennta­féla­g kosta­ð­i og ga­f út. Bók-
inni lýkur í mið­jum ka­fla­ um keð­jubrot eftir 25 prenta­ð­a­r a­rkir, a­lls 400
bla­ð­síð­ur. Va­fa­la­ust hefur ætlunin verið­ a­ð­ ha­lda­ útgáfunni áfra­m en úr