Læknablaðið - 01.12.2016, Blaðsíða 17

LÆKNAblaðið 2016/102 545
R A N N S Ó K N
Inngangur
Ósæðargúlpur í brjóstholshluta ósæðar (thoracic aortic aneurysm) er
tiltölulega sjaldgæfur sjúkdómur þar sem þvermál ósæðar er auk-
ið um að minnsta kosti 50% miðað við eðlilega vídd ósæðar.1 Ný-
gengi samkvæmt erlendum rannsóknum er talið vera á bilinu 6-10
tilfelli/100.000/ári. Sú staðreynd að flestir sjúklingar eru einkenna-
lausir gerir nákvæmt mat á nýgengi erfiðara.2 Orsök gúlpmynd-
unar í ósæð er ekki að fullu þekkt en hrörnun á miðlagi hennar
virðist vega þungt í sjúkdómsferlinu. Ójafnvægi á myndun og
niðurbroti millifrumuefnis veikir miðlag æðaveggsins sem veldur
þenslu og gúlpmyndun.3,4 Bandvefssjúkdómar eins og heilkenni
Marfans eða heilkenni Ehler Danlos og tvíblöðku-ósæðarloka
auka líkur á myndun ósæðargúlps. Háþrýstingur er einnig þekkt-
ur áhættuþáttur.5 Erfðarannsóknir hafa leitt í ljós ýmis tengsl við
ósæðargúlpa og lýst hefur verið stökkbreytingum sem koma fram
í fjölskyldum. Í heildina eru ættgengir ósæðargúlpar taldir skýra
um 20% sjúkdómstilfella.6-8
Algengustu einkenni ósæðargúlps eru brjóst- eða bakverkir
og einkenni hjartabilunar þegar ósæðarlokan er lek.9 Oftar en
ekki eru sjúklingar þó án einnkenna og greinast fyrir tilviljun.
Inngangur: Ósæðargúlpur í brjóstholi er frekar sjaldgæfur sjúkdómur þar
sem meðferð er flókin og fylgikvillar algengir. Tilgangur rannsóknarinnar
var að kanna árangur skurðaðgerða við ósæðargúlpum á Íslandi með tilliti
til snemmkominna fylgikvilla, 30 daga dánartíðni og langtímalifunar, en
slík rannsókn hefur ekki verið gerð áður á Íslandi.
Efniviður og aðferðir: Afturskyggn rannsókn á 105 sjúklingum (meðal-
aldur 60,7 ár, 69,5% karlar) sem gengust undir aðgerð vegna ósæðar-
gúlps í rishluta ósæðar á Landspítala frá 1. janúar 2000 til 31. desember
2014. Sjúklingar með áverka á ósæð eða bráða ósæðarflysjun (acute
aortic dissection) voru útilokaðir. Upplýsingar fengust úr sjúkraskrám og
voru skráðar ýmsar klínískar breytur, aðgerðartengdir þættir og fylgikvill-
ar. Heildarlifun var reiknuð með aðferð Kaplan-Meier og var meðaleftir-
fylgdartími 5,7 ár.
Niðurstöður: Alls höfðu 52 sjúklingar (51,0%) tvíblöðku-ósæðarloku og 10
(9,5%) höfðu fjölskyldusögu um ósæðargúlp. Helmingur sjúklinga (50,5%)
var einkennalaus. Algengasta tegund aðgerðar var ósæðarrótarskipti með
lífrænni loku. Tveir þriðju sjúklinga fengu fylgikvilla og voru þeir alvarlegir í
31,4% tilfella. Heilablóðfall greindist hjá tveimur sjúklingum (1,9%) en aðrir
tveir sjúklingar létust innan 30 daga frá aðgerð (1,9%). Lifun einu ári frá
aðgerð var 95,1%, og var lifun karla betri en kvenna (97,2% á móti 90,4%,
p=0,0012, log-rank próf) en 5 ára lifun var 90,3%.
Ályktanir: Árangur skurðaðgerða við ósæðargúlp í rishluta ósæðar á
Íslandi er sambærilegur við erlendar rannsóknir. Fylgikvillar eru tíðir þótt
tíðni heilablóðfalls sé lág, eins og 30 daga dánartíðni. Langtímalifun er
góð, en lifun karla er betri en kvenna.
Árangur aðgerða við ósæðargúlp
í rishluta ósæðar á Íslandi 2000-2014
Helga Björk Brynjarsdóttir1 læknanemi, Inga Hlíf Melvinsdóttir2 læknir, Tómas Guðbjartsson1,3 læknir,
Arnar Geirsson3 læknir
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Landspítalinn, 3hjarta- og lungnaskurðdeild Landspítala.
Fyrirspurnum svarar Arnar Geirsson arnarge@landspitali.is
Höfundar hafa útfyllt eyðublað um hagsmunatengsl.
https://doi.org/10.17992/lbl.2016.12.111
Greinin barst til blaðsins 7. júní 2016, samþykkt til birtingar 29. október 2016.
Tilviljanagreiningum hefur fjölgað á Vesturlöndum samhliða
fjölgun myndrannsókna vegna óskyldra sjúkdóma í brjóstholi, til
dæmis við leit að æxlum í lungum eða við tölvusneiðmyndatöku
á kransæðum.10
Ef rof eða flysjun (dissection) verður á gúlpnum er 30 daga
dánarhlutfall allt að 25% hjá þeim sem ná lifandi í aðgerð, en rof er
jafnframt langalvarlegasti fylgikvilli sjúkdómsins.11,12 Því er reynt
að gera skurðaðgerð á æðargúlp áður en hann rofnar. Hætta á rofi
og flysjun eykst við aukið þvermál ósæðarinnar. Ef þvermálið er
6 cm er árleg tíðni rofs eða flysjunar í kringum 14%.13 Algengasta
viðmið fyrir fyrirbyggjandi skurðaðgerð er þegar þvermál ósæðar
er komið yfir 5,5 cm hjá einkennalausum sjúklingum. Oft er miðað
við minna þvermál hjá sjúklingum með aðra áhættuþætti flysjun-
ar, eins og tvíblöðku-ósæðarloku, þekkta bandvefssjúkdóma eða
gúlpa sem stækka ört (>3 mm á ári).13,14 Ósæðargúlpar sem valda
einkennum eru fjarlægðir með skurðaðgerð, óháð stærð.
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna árangur skurð-
aðgerða við ósæðargúlp í rishluta ósæðar á Íslandi en slík rann-
sókn hefur ekki verið gerð áður hérlendis. Helstu áherslur voru á
snemmkomna fylgikvilla, 30 daga dánarhlutfall og langtímalifun.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn og náði yfir 15 ára tímabil frá 1.
janúar 2000 til 31. desember 2014. Listi yfir sjúklinga var fenginn
úr sjúklingabókhaldi Landspítala og var leitað eftir aðgerðakóð-
um fyrir ósæðarrótarskipti, viðgerð á ósæð og aðgerðir þar sem
hjarta- og lungnavél var notuð með blóðrásarstöðvun í djúpri kæl-
Á G R I P