Læknablaðið - 01.03.2016, Blaðsíða 12

120 LÆKNAblaðið 2016/102
áhrif á þennan þátt, til dæmis aðgengi að heimahjúkrun, sjúkra-
hótelum, hjúkrunarheimilum og endurhæfingu eftir aðgerð.
Dánarhlutfall sjúklinga sem hafa mjaðmarbrotnað er töluvert
hærri en í hinu almenna þýði á sama aldri.7 Þrjátíu daga dánartíðni
eftir innlögn eða aðgerð er um 8-10%4,6 og eins árs dánartíðni milli
16-30%.3,22-24 Dánartíðnin er hærri hjá körlum en konum,3,4,6 um 30%
á móti 20% einu ári eftir brot.3
Tilgangur þessarar rannsóknar var að gefa yfirlit um meðferð
og afdrif sjúklinga sem mjaðmarbrotna og gangast undir aðgerð á
Landspítala með sérstakri áherslu á bið eftir aðgerð, búsetu eftir
útskrift af sjúkrahúsi og dánartíðni einu ári eftir mjaðmarbrot.
Efniviður og aðferðir
Framkvæmd var afturskyggn rannsókn á sjúklingum, 60 ára og
eldri, sem mjaðmarbrotnuðu og gengust undir aðgerð á Landspít-
ala frá 1. janúar til 31. desember 2011. Lengd eftirfylgdar var 18-30
mánuðir, eða að meðaltali tvö ár. Sjúklingarnir voru valdir eftir
sjúkdómsgreiningunum S72.0 (lærleggshálsbrot) og S72.1 (lær-
hnútubrot). Aldursbil og sjúkdómsgreiningar voru valdin í sam-
ræmi við þær rannsóknir sem helst var miðað við en hvorttveggja
er misjafnt eftir rannsóknum og gagnagrunnum.
Tilskilin leyfi voru fengin frá Siðanefnd Landspítala, Persónu-
vernd og framkvæmdastjóra lækninga á Landspítala.
Gögn voru unnin úr sjúkraskrám og tölvukerfum Landspítala,
sjúkraskrárkerfinu Sögu og aðgerðarkerfinu Orbit í því augnamiði
að fá almennt yfirlit yfir feril og afdrif sjúklinga eftir útskrift, en
upplýsinga um andlát var aflað úr Þjóðskrá.
Breytur sem voru skráðar voru kyn, aldur, ASA-flokkun (áhættu-
flokkun sjúklinga samkvæmt American Society of Anesthesiolog-
ists,25) tími frá broti að komu á bráðamóttöku, biðtími eftir aðgerð,
hvort aðgerð var framkvæmd fyrir eða eftir 24 klukkustundir eftir
greiningu, tegund brots, hvort aðgerð var framkvæmd í svæfingu
eða deyfingu, lengd aðgerðar, tími á vöknun, legutími á bæklunar-
deild, búseta fyrir og eftir brot og dánarhlutfall einu ári eftir brot
og í lok eftirfylgdar.
Upplýsingar um tíma frá broti að komu á sjúkrahús voru
fengnar úr sjúkraskrá og flokkað í innan við 6 klukkustundir frá
áverka, milli 6 og 12 klukkustundir, milli 12 og 24 klukkustundir
og lengur en 24 klukkustundir.
Tveir sjúklingar biðu óvenju lengi eftir aðgerð, annar í 15 daga
og hinn í 5 vikur og voru þeir ekki teknir með í tölfræðigreiningu.
Í fyrra tilfellinu greindist brotið ekki strax en í því seinna var ekki
hægt að taka sjúklinginn til aðgerðar vegna legusárs.
Öll gögn voru skráð í Microsoft Excel. Tölfræðiforritið R (útgáfa
3.2.3, The R Foundation for Statistical Computing) var notað til
greiningar og úrvinnslu gagna.
Niðurstöður eru birtar sem meðaltal, miðgildi, staðalfrávik og
bil. Tölfræðileg marktækni milli hópa var könnuð með kí-kvaðrat
prófi, t-prófi og log-rank test, miðað var við p<0,05 fyrir tölfræði-
lega marktækni.
Framkvæmd var Cox-aðhvarfsgreining þar sem dánarhlutfall
eftir eitt ár var háður þáttur. Óháðir þættir voru aldur, kyn, ASA-
flokkun, tími frá broti að komu á bráðamóttöku, bið eftir aðgerð,
bústaður fyrir brot og hvort gefin var mænudeyfing eða svæfing
í aðgerðinni. Niðurstöður eru birtar sem p-gildi með 95% efri og
neðri öryggisbil (Confidence Interval, CI) á áhættuhlutfalli.
Upplýsingar um lifun sjúklinga voru fengnar úr Þjóðskrá
30. júní 2013. Lifunargreining (Survival-analysis) var notuð til að
reikna lifun sjúklinga í dögum og birt í Kaplan-Meier grafi.
Dánartíðni þeirra sem höfðu mjaðmarbrotnað var borin
saman við dánartíðni í almennu þýði ≥60 ára í þjóðfélaginu árið
2011, skipt í 10 ára aldursbil samkvæmt upplýsingum á heimasíðu
Hagstofu (hagstofa.is).
Niðurstöður
Alls fóru 255 einstaklingar í aðgerð vegna mjaðmarbrots á rann-
sóknartímabilinu. Af þessum 255 einstaklingum voru 166 (65%)
konur og 89 (35%) karlar. Meðalaldur var 82 ár (± 8 ár; spönn 60-
107). Meðalaldur karla var 82 ár (± 7,7 ár; spönn 61-101) og kvenna
83 ár (± 8,1 ár; spönn 60-107). Ekki var marktækur munur á aldri
kynjanna (p=0,207).
Fleiri hlutu brot á lærleggshálsi (62%) en lærhnútu (38%), og
var þessi munur marktækur meðal kvenna (p=0,001) en ekki karla
(p=0,46). Það var ekki marktækur munur á dánarhlutfalli eftir
tegund brota (p=0,455).
Frá áverka að komu á bráðamóttöku liðu innan við 6 klukku-
stundir hjá 158 (62%) sjúklingum, 6-12 klukkustundir hjá 42 (17%),
12-24 klukkustundir hjá 24 (9%) og meira en 24 klukkustundir hjá
22 (9%). Dánarhlutfall var hærra í hópnum þar sem meira en 6
klukkustundir liðu frá áverka að komu á bráðamóttöku (p=0,008).
Meðalbiðtími eftir aðgerð var 21,8 tímar (± 13,9, spönn 3-77).
Rúmlega einn þriðji hluti sjúklinga, eða 91 (36%), þurfti að bíða
lengur en 24 tíma eftir aðgerð. Í 47 tilfellum (52% af þeim sem
biðu >24 tíma) var bið vegna anna á spítala eða engin ástæða tekin
fram en 24 (26% af þeim sem biðu >24 tíma) voru á blóðþynn-
R A N N S Ó K N
Mynd 1. Búsetustaður og dánarhlutfall sjúklinga fyrir og eftir mjaðmarbrot. Fjöldi
sjúklinga bakvið hlutfallið í hverjum hóp kemur fram í súlunum. Önnur úrræði við
útskrift af bæklunarskurðdeild: Önnur legudeild innan Landspítala, öldrunardeild,
annað sjúkrahús og sjúkrahótel. Af þeim 69 sem voru látnir einu ári eftir brot bjuggu
40 (49% dánarhlutfall) á hjúkrunarheimili fyrir brot og 29 (17% dánarhlutfall) í
heimahúsi. Upplýsingar um búsetu vantaði fyrir nokkra sjúklinga og er heildarfjöldi
því ekki 255 í öllum súlunum.