Læknablaðið - 01.03.2016, Blaðsíða 17

R A N N S Ó K N
LÆKNAblaðið 2016/102 125
Inngangur
Magakrabbamein er fimmta algengast krabbameinið
í heiminum og þriðja algengasta dánarorsökin af
völdum krabbameina. Árlega greinist um ein milljón
nýrra tilfella og um þrír fjórðu sjúklinganna deyja af
völdum meinsins.1 Magakrabbamein er nú 2-3% af
krabbameinum á Íslandi en var algengasta krabba-
meinið á Íslandi upp úr miðri síðustu öld.2,3 Horfur
magakrabbameinssjúklinga á Íslandi hafa batnað og
sjúkdómsbyrðin minnkað.2,4 Á tímabilinu 1957-2011 dró
verulega úr nýgengi magakrabbameina á Íslandi, það
lækkaði úr 70,2/100.000 í 6,9/100.000 á ári í karlmönnum
og úr 32,0/100.000 í 4,2/100.000 á ári í konum.2 Á sama
tíma tæplega tvöfaldaðist hlutfallsleg fimm ára lifun hjá
körlum (14-27%) og rúmlega fimmfaldaðist hjá konum
(8-42%).2 Nýgengi magakrabbameina á Íslandi er nú
mjög svipað og á hinum Norðurlöndunum þar sem
það er um 8/100.000 á ári meðal karla og 4/100.000 á ári
meðal kvenna.5
Kirtilfrumukrabbamein (adenocarcinoma) er langal-
gengasta vefjagerð krabbameina í maga, eða um 90%.6
Kirtilfrumukrabbameinum í maga er skipt í tvo flokka
samkvæmt svokölluðu Laurén-vefjaflokkunarkerfi.7
Flokkarnir tveir eru garnafrumukrabbamein (Laurén-
flokkur 1, intestinal adenocarcinoma) og dreifkrabbamein
(Laurén-flokkur 2, diffuse adenocarcinoma). Laurén-flokk-
Inngangur: Magakrabbamein var algengasta krabbameinið á Íslandi upp
úr miðri 20. öld en er nú einungis 2-3% krabbameina. Markmið þessarar
rannsóknar var að gera faraldsfræðilegan samanburð á tveimur megin-
flokkum kirtilfrumukrabbameina í maga samkvæmt Laurén-vefjaflokkun-
arkerfinu, svokölluðum garnafrumu- og dreifkrabbameinum, á tímabilinu
1990-2009.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er afturskyggn. Frá Krabbameinsskrá
voru fengnar upplýsingar um alla sem greindust með magakrabbamein á
árunum 1990-2009. Lýsingar meinafræðings í vefjasvörum tekinna sýna
og brottnuminna æxla voru yfirfarnar og flokkaðar samkvæmt Laurén-
vefjaflokkunarkerfinu. Sjúkraskrár tilfella sem flokkuðust með annaðhvort
garnafrumu- eða dreifkrabbamein voru síðan yfirfarnar með tilliti til far-
aldsfræðilegra þátta.
Niðurstöður: Alls greindust 730 einstaklingar með kirtilfrumukrabbamein
í maga á tímabilinu. Þar af voru 447 flokkuð sem garnafrumukrabba-
mein og 168 sem dreifkrabbamein. Greiningaraldur tilfella með dreif-
krabbamein var marktækt lægri en tilfella með garnafrumukrabbamein.
Kynjahlutfall í hópi garnafrumukrabbameina var 2,3:1 (kk:kvk), en í hópi
dreifkrabbameina 1,1:1 (kk:kvk). Útreiknað aldursstaðlað nýgengi garna-
frumukrabbameina lækkaði um 0,92/100.000 íbúa á ári en nýgengi dreif-
krabbameina um 0,12/100.000 íbúa á ári og var um marktækan mun að
ræða. Miðgildi lifunar í hópi garnafrumukrabbameina var 23,7 mánuðir og
í hópi dreifkrabbameina 20,6 mánuðir. Munur á lifun eftir Laurén-flokki var
marktækur. Áhættuhlutfall andláts hjá sjúklingum með dreifkrabbamein
borið saman við garnafrumukrabbamein var 1,31 (öryggisbil 1,03-1,67),
leiðrétt fyrir aldri, kyni, stigi, greiningarári og niðurstöðu aðgerðar (róttæk,
ekki róttæk eða ekki).
Ályktun: Verulega hefur dregið úr nýgengi kirtilfrumukrabbameina í maga,
en sú lækkun virðist að mestu bundin við Laurén-flokk garnafrumu-
krabbameina. Laurén-flokkun hefur forspárgildi varðandi horfur, þar sem
horfur sjúklinga með dreifkrabbamein eru verri.
ÁGRIP
unin byggir á útliti krabbameinsvefsins við smásjár-
skoðun. Garnafrumukrabbamein einkennist af misvel
þroskuðum píplum. Dreifkrabbamein samanstendur
hins vegar af stökum frumum eða minni hópum og
breiðum af frumum og inn á milli eru svokallaðar
sigðfrumur (signet ring cells).7,8 Klínískur og faralds-
fræðilegur munur er á þessum tveimur vefjagerðum
sem styður flokkun samkvæmt kerfinu.8-10 Blönduð
mein þar sem báðar vefjagerðir finnast eða óflokkanleg
mein samkvæmt Laurén-flokkunarkerfinu eru 10-20%.8
Garnafrumukrabbamein eru talin koma frá garna-
vefjaummyndun (intestinal metaplasia). Hins vegar
virðist sambandið milli dreifkrabbameina og garna-
vefjaummyndunar og rýrnunar magabólgu (atrop-
hic gastritis) veikt eða ekki til staðar.11 Mikilvægasti
áhættuþáttur magakrabbameins er bakterían Helico-
bacter pylori. Hún veldur magabólgum, magasárum og
er jafnvel talin orsök um 300.000 magakrabbameins-
tilfella á ári.12 Helicobacter pylori magabólgur tengjast
bæði garnafrumu- og dreifkrabbameinum í maga, en
tengslin eru sterkari við garnafrumukrabbamein.8,13
Markmið rannsóknarinnar var að gera faralds-
fræðilegan samanburð á tveimur meginflokkum
kirtilfrumukrabbameina í maga samkvæmt Laurén-
vefjaflokkunarkerfinu á Íslandi árin 1990-2009. Megin-
Greinin barst
2. september 2015,
samþykkt til birtingar
8. febrúar 2016.
Höfundar hafa
útfyllt eyðublað um
hagsmunatengsl.
Faraldsfræði tveggja flokka kirtilfrumu-
krabbameina í maga á Íslandi samkvæmt
vefjaflokkunarkerfi Laurén árin 1990-2009
Halla Sif Ólafsdóttir1 læknir, Kristín K. Alexíusdóttir1,2 hjúkrunarfræðingur, Sigrún Helga Lund3 tölfræðingur, Jón Gunnlaugur Jónasson2,4,5 læknir,
Þorvaldur Jónsson6 læknir, Halla Skúladóttir7 læknir
1Lyflæknissviði,
2Krabbameinsskrá
Krabbameinsfélags
Íslands, 3Miðstöð í
lýðheilsuvísindum,
Háskóla Íslands,
4meinafræðideild
Landspítala,
5læknadeild Háskóla
Íslands, 6skurðsviði
Landspítala,
7krabbameinsdeild
sjúkrahússins í
Herning, Danmörku.
Fyrirspurnir:
Halla Sif Ólafsdóttir
hsolafsdottir@gmail.com
http://dx.doi.org/ 10.17992/lbl.2016.03.70