Fréttatíminn - 06.05.2016, Blaðsíða 18

Í Fréttatímanum í dag er fjallað um hversu mikil og djúpstæð áhrif útstreymi íslensks fjár-magns úr krónuhagkerfinu
hafði á árunum fyrir Hrun. Þótt
ekkert væri að ytri aðstæðum
þjóðarbúsins helmingaðist verð-
gildi krónunnar með skelfilegum
afleiðingum fyrir almenning. Meta
má kaupmáttarrýrnun almennings
frá Hruni vegna þessa upp á um
750 milljarða króna, jafnvel þótt
við drögum frá innistæðulausa
kaupmáttaraukningu bóluáranna.
Panamaskjölin hafa dregið at-
hygli að hinu gríðarlega útstreymi
fjármagns úr krónuhagkerfinu
fyrir Hrun. Á aðeins fjórum árum
óx fjármunaeign Íslendinga í
útlöndum um jafngildi árs lands-
framleiðslu eða um 2200 milljarða
króna að núvirði. Að stærstu leyti
voru þessir fjármunir búnir til með
skuldsetningu fyrirtækja. Bank-
arnir lánuðu fyrir fyrirtækjakaup-
um á allt of háu verði. Seljendur
fluttu síðan féð úr landi. Bankarnir
lánuðu inn í fyrirtækin svo eigend-
urnir gætu greitt sér út svimandi
arð. Eigendurnir fluttu arðinn
síðan út úr krónuhagkerfinu. Eftir
sátu fyrirtækin sliguð af skuldum.
Þetta voru ekki einstök tilvik
heldur nánast regla. Þegar spila-
borgin hrundi höfðu svo til öll ís-
lensk fyrirtæki farið í gegnum skil-
vinduna og mörg þeirra oftar en
einu sinni. Með þessu tókst að búa
til 2200 milljarða íslenskra króna
sem skipt var yfir í haldbetri mynt.
Þegar svikakerfið hrundi lenti
tjónið á almenningi á Íslandi. Þeir
sem byggðu spilaborgina héldu
verðgildi eigna sinna þar sem þær
voru utan krónuhagkerfisins. Í
krónum talið tvöfaldaðist auður
þeirra.
Þannig var Ísland í raun rænt
innan frá. Ísland varð ekki fyrir
erlendri árás; ógnin kom ekki að
utan heldur var innan borgarmúr-
anna.
Stjórnvöld sem gæta áttu að hags-
munum almennings voru blind
fyrir vandanum.
Annars vegar voru þau blinduð
af reynsluleysi og kjánaskap. Ís-
lenska krónan hafði lengst af verið
bundin í gjaldeyrishöft og enginn
hafði reynslu af því að hemja ör-
mynt í veröld frjáls fjármagnsflæð-
is. Þegar Seðlabankinn hækkaði
vexti til að slá á þenslu var hann
í raun að stórauka innstreymi
fjármagns sem leitaði hingað í
vaxtamunaviðskipti. Bankinn steig
því á bensínið þegar hann taldi sig
vera að draga úr hraðanum.
Hins vegar voru stjórnvöld
blinduð af því að þeir sem áttu
að gæta að hagsmunum almenn-
ings voru sjálfir innvígðir í hópinn
sem hafði mestan hag af útstreym-
inu. Þeir sáu ekki vandann fyrir
veislunni. Panamaskjölin afhjúpa
þetta. Hvergi er stjórnmálaelítan
jafn samofin viðskiptum, sem
stríða í raun gegn hagsmunum al-
mennings. Panamaskjölin hafa af-
hjúpað að íslensk stjórnvöld gættu
ekki hagsmuna almennings af því
að þau voru í hinu liðinu.
Það er sorg Íslands að almenn-
ingur kýs ekki fólk sem gætir hags-
muna hans heldur fólk sem gætir
eigin hagsmuna.
Þrátt fyrir að hagvöxtur sé nokkur
á Íslandi og muni að óbreyttu
haldast mikill næstu misseri hefur
gengishrun krónunnar enn djúp
og slæm áhrif á samfélagið. Lágt
gengi býr til fordæmalaust góðæri
kvótaeigenda. Hagur sjávarútvegs-
fyrirtækja eflist þrefalt og fjórfalt
á við önnur fyrirtæki í landinu.
Að öllu óbreyttu er óhjákvæmilegt
annað en að eigendur þeirra mylji
undir sig aðrar atvinnugreinar
og tútni út af auði, völdum og
áhrifum.
Þar sem lágt gengi er forsenda
ferðamannastraumsins vilja
stjórn völd halda gengi krónunnar
lágu. Ferðamenn hafa verið for-
senda alls hagvaxtar á Íslandi á
umliðnum árum sem og spáa um
áframhaldandi vöxt.
Ferðamannaiðnaðurinn er hins
vegar láglaunagrein eins og aðrar
hefðbundnar undirstöður atvinnu-
lífs á Íslandi; fiskvinnsla, stóriðja,
landbúnaður. Áætlað er að flytja
þurfi inn nokkur þúsund manns
á ári mörg næstu árin til að sinna
láglaunastörfum í ferðaþjónustu
fyrst og fremst. Viðvarandi lágt
gengi festir okkur því enn frekar í
láglaunastefnunni, landsins forna
fjanda.
Á Norðurlöndunum er rekin
hálaunastefna. Þau fyrirtæki sem
ekki geta staðið undir góðum
launum fara á hausinn eða flytja
úr landi. Og enginn saknar þeirra,
jafnvel ekki gamalla þjóðarger-
sema á borð við Nokia og Volvo. Á
Íslandi er launin hins vegar sveigð
að þörfum fyrirtækja, ekki fyrir-
tækin að þörfum launþega.
Þetta eru óleyst úrlausnarefni
eftir Hrunið. Hvernig á að deila
réttlátlega út í samfélagið arð-
inum af auðlindunum og hvernig
getum við brotið niður láglauna-
stefnuna.
Gunnar Smári
SKAÐINN AF
AFLÖNDUM
RÁÐAMANNA
Köllunarklettsvegi 1, 104 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is
Útgefandi: Gunnar Smári Egilsson. Ritstjórar: Gunnar Smári Egilsson og Þóra Tómasdóttir.
Fréttastjóri: Þóra Kristín Ásgeirsdóttir. Ritstjórnarfulltrúi: Höskuldur Daði Magnússon. Framkvæmdastjóri og auglýsingastjóri:
Valdimar Birgisson. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 83.000 eintökum í Landsprenti.
lóaboratoríum lóa hjálmtýsdóttir
18 | FRÉTTATÍMINN | 6. MAÍ 2016
KATRÍNARTÚNI 12 WOWAIR.IS WOWAIR@WOWAIR.IS
ALICANTE f rá
12.999 kr.*
BARCELONA f rá
12.999 kr.*
STOKKHÓLMUR f rá
5.999 kr.*
RÓM f rá
12.999 kr.*
*Verð miðast við flug aðra leið með sköttum ef greitt er með Netgíró.
NICE f rá
12.999 kr.*
HVERT
VILTU
FARA.?
maí- jún í
jún í
jún í
maí- jún í
maí- jún í