Fréttatíminn - 22.10.2016, Blaðsíða 12

12 | FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 22. október 2016
vörusamningunum sem kostar
ríkið aukalega milljarð á ári og
heildarkostnaður þeirra næstu tíu
árin, þegar tekið sé tilliti til beins
og óbeins stuðnings, sé á bilinu 220-
240 milljarðar. Helstu gagnrýnend-
ur samningsins bentu jafnframt á
að enginn ábati væri fyrir neytend-
ur af samningunum. Katrín segir
gagnrýni á VG óverðskuldaða. „Við
höfum alltaf verið mjög skýr í því
að við styðjum innlendan landbún-
að og erum hlynnt styrkjum í land-
búnaði. Við vorum reyndar ósátt
við mjög margt í samningnum, svo
sem skort á áherslum á umhverfis-
mál og dýravelferð en ákváðum að
leggjast ekki gegn samningnum eft-
ir að endurskoðunarákvæðið kom
inn í. Okkur fannst það síðri kostur
að halda áfram með þágildandi
samning,“ segir hún.
Eitt af því sem einna harðast
var gagnrýnt var að enginn ábati
hafi verið fyrir neytendur í þess-
um samningum. Tollar á landbún-
aðarvörur voru ekki rýmkaðir og
eru erlendar landbúnaðarvörur því
ekki enn samkeppnishæfar í verði
fyrir íslenska neytendur. Finnst
Katrínu þetta í lagi? Af hverju vilja
Vinstri græn ekki að Íslendingar
geti keypt erlent kjöt á umtalsvert
lægra verði en nú er hægt sökum
tollaálagningar? „Við höfum ver-
ið mjög gagnrýnin á innflutning
á landbúnaðarafurðum af mat-
vælaheilbrigðisástæðum,“ byrjar
Katrín. Ég leyfi mér að grípa fram
í fyrir henni því þessi rök halda
ekki vatni og bendi á að við flytjum
nú þegar inn talsvert magn land-
búnaðarvara, svo sem frosið kjöt,
sem ekki hefur verið talið ógna
matvælaöryggi hér á landi sem
eru einfaldlega tollaðar mjög hátt
til þess að gera íslenskan landbún-
að samkeppnishæfari. Það hagnist
ekki neytendum.
„Já, já, það er þegar gert,“ játar
hún. „En þegar ég tala um matvæla-
öryggissjónarmið á ég við hráa kjöt-
ið,“ útskýrir hún. En ég er að tala
um frosna kjötið, held ég áfram.
„Hvað varðar tollana þá þarf auð-
vitað að skoða það í samhengi við
okkar landbúnað hvernig hann ber
sig í samhengi,“ svarar Katrín. „Mér
fannst tollamálin ekki vera rædd í
samhengi við þennan búvörusamn-
ing og skorta á greiningu á áhrifum
þar á milli. Umræðan fór fram hjá
garðyrkjubændum á sínum tíma
og það hefur gengið upp. Þannig að
það er kannski ekki grundvallaraf-
staða að við séum með eða á móti
tollum en við verðum að gæta þess
að við setjum ekki íslenskan land-
búnað á hliðina og það þarf líka að
umhverfismeta áhrifin af flutningi
landbúnaðarafurða heimshorna á
milli,“ segir hún.
Kannski ekki pólitískur vilji
Ég spyr hvers vegna þessi um-
ræða hafi ekki verið tekin út frá
sjónarmiði neytenda, ekki síður
en bænda. „Kannski hefur ekki
verið nægilegur pólitískur vilji til
þess,“ svarar hún. Hún er líka til
í að skoða einokunarstöðu Mjólk-
ursamsölunnar þegar ég spyr um
það hvað ríkisstjórn með þátttöku
Vinstri grænna hafi hugsað sér að
gera til að auðvelda aðkomu lítilla
fyrirtækja að mólkuriðnaðinum.
„Við þurfum að tryggja upphafleg
markmið með stofnun Mjólkursam-
sölunnar, að gera mjólkurvinnslu
hagkvæmari fyrir neytendur með
því að safna saman allri mjólk á
einn stað, á sama tíma og við auð-
veldum starfsemi lítilla aðila,“ segir
Katrín.
Hugmyndir um samfélagsbanka
Ég vendi kvæði okkar í kross og
spyr hana um hugmyndir Vinstri
grænna um samfélagsbanka. Eru
þær ekki afturhvarf til fortíðar?
Hvernig ætlar VG að tryggja að
slíkur banki verði ekki byrði á rík-
issjóði líkt og Íbúðalánasjóður, til
að mynda? „Við höfum talað fyrir
því að ríkið eigi Landsbankann. Við
leggjum jafnframt áherslu á að við-
skipta- og fjárfestingbabankaþjón-
usta verði aðskilin í bankakerfinu
og það er nokkuð sem við myndum
vilja gera áður en ráðist væri í sölu
bankanna og það þarf að vanda sig
við tímasetningar á bankasölu því
aðalatriðið er að almenningur fái
gott verð fyrir þá eignarhluti sem
verða seldir. Við myndum telja rétt
að selja þá til dæmis fjárfestinga-
hluta Landsbankans og breyta við-
skiptabankahlutanum í banka í
þágu landsmanna sem rekinn væri
undir öðrum formerkjum en hann
er í dag og gæti til að mynda lánað
til fyrstu íbúðakaupa,“ segir hún.
Hljómar kunnuglega
Þetta hljómar óneitalega kunnug-
lega. Árið 2004 tilkynnti þáver-
andi ríkisstjórn Framsóknarflokks
og Sjálfstæðisflokks um aðgerð-
ir Íbúðalánasjóðs til að auðvelda
íbúðakaup með því að lána 90% af
virði íbúða. Hinir bankarnir fylgdu
á eftir og urðu aðgerðirnar til þess
að íbúðaverð hækkaði langt um-
fram það sem gert hafði verið ráð
fyrir. Íbúðalánasjóður var rekinn
með tapi um langt árabil og var
gífurleg byrði á ríkissjóði. Hvern-
ig ætlar Katrín að tryggja að slíkt
gerist ekki með samfélagsbankann
hennar? Hvað lærdóm má draga af
Íbúðalánasjóði? „Íbúðalánasjóð-
ur lánaði náttúrulega til verkefna
sem ekki gengu upp,“ svarar hún.
Ég leyfi henni ekki að klára því ég
skil ekki hvernig hún ætli að tryggja
að öll verkefni nýja samfélagsbank-
ans muni ganga upp og spyr hana
að því. „Nei, nei, maður getur það
ekki. En við erum samt að horfa
til þess að ungt fólk á mjög erfitt
að kaupa sér íbúðir. Ég vil ganga
mjög skynsamlega um þessar dyr
en minni jafnframt á að við vorum
hér með þrjá einkarekna banka sem
fóru rækilega á hausinn þannig að
ekki reyndist það heldur vel. Við
erum með fullt af módelum af sam-
félagsbönkum í kringum okkur sem
ganga upp. Það þarf að vera mjög
skýr rammi, skýr eigendastefna
um samfélagsleg markmið og krafa
um að slíkur banki beri sig,“ segir
Katrín.
Aukin skattur á ríkustu
Stefna Vinstri grænna í heilbrigð-
ismálum er meðal annars að svara
ákalli tæplega 90 þúsund Íslendinga
um að veita 11% af landsframleiðslu
til heilbrigðismála líkt og Kári Stef-
ánsson hefur barist fyrir. En hvar
ætla Vinstri græn að ná í tekjur til
að mæta útgjaldaaukningu upp á
jafnvel hundruð milljarða á tímabil-
inu? „Við viljum fara í frekari laga-
breytingar gegn skattaundanskot-
um, t.d. gegn kennitöluflakki, og
fjárfesta í að efla embætti skattrann-
sóknarstjóra og Ríkisskattastjóra
svo hægt sé að ná í eitthvað af þeim
80 milljörðum sem árlega er skotið
undan skatti hér á landi. Við höf-
um jafnframt talað fyrir auknum
álögum á þá sem eru að nýta sam-
eiginlegar auðlindir, til að mynda
með veiðigjöldum eða uppboði á
aflaheimildum sem við erum alveg
til í að skoða að gera tilraun með,“
segir Katrín.
Þriðjungur kvóta festur við byggðir
Við förum nánar út í umræðu um
fiskveiðistjórnunarmálin, sem
reyndust erfið í tíð ríkisstjórnar
Vinstri grænna og Samfylkingar
sem ekki tókst að ljúka endur-
skoðun á kvótakerfinu þrátt fyr-
ir að miklu miklu púðri hafi verið
eytt í það. Katrín segir aðspurð að
ekki hafi tekist að ljúka því máli því
ríkisstjórnin hafi ætlað sér um of.
„Það var reynt að fara í breytingar
á stjórnarskrá og breytingar á fisk-
veiðistjórnunarkerfinu og hvorugt
kláraðist. Það kennir manni að það
þarf ekki bara eindreginn vilja held-
ur líka þarf að vanda sig.” Áherslur
flokksins eru nokkuð aðrar en þá-
verandi ríkisstjórnar. „Við viljum
hafa þrjú markmið í heiðri, að um-
hverfismál séu í fyrirrúmi, að það
sé einhver byggðafesta, og að þjóð-
in fái tekjur af auðlindinni,“ segir
Katrín. Ég spyr nánar út í byggða-
festuna sem ég á erfitt með að skilja
að muni skila þeim árangri sem
Vinstri græn vænta. Alls er stefnt
að því að þriðjungur kvótans skuli
tengdur ákveðnum byggðalögum.
En hvað meinar flokkurinn með
því, á að skikka útgerðir að gera
út frá ákveðnum byggðarlögum,
þarf að landa aflanum þar, þarf að
vinna hann þar? Hvað þýðir þessi
stefna og hvernig er hægt að rétt-
læta að jafn stór hluti kvótans – og
jafn gífurleg verðmæti – og Vinstri
græn hyggjast festa með þessum
hætti skili því þvít til þjóðarinnar
sem hann myndi gera með öðrum
leiðum sem tryggja hámarkstekj-
ur af auðlindinni? Katrín getur ekki
svarað því. Hún fer að tala um mik-
ilvægi strandveiða – en það er ekki
verið að tala um strandveiðar hér.
Við erum að tala um þriðjung kvót-
ans. Það er gífurlegt hagsmunamál
fyrir þjóðina að festa kvótann með
þessum hætti við byggðir landsins
án þess að geta svarað því til hvaða
jákvæðu áhrif sú ákvörðun muni
hafa á byggðarlög eins og Flateyri.
Ef Flateyri fengi kvóta núna, hvað
myndi gerast þar, spyr ég til að
reyna að skilja. „Strandveiðarnar
hafa skipt þau byggðarlög máli sem
misst hafa allt sitt. Einhver byggðar-
kvóti skiptir máli. Ég er ekki að
segja að fiskveiðistjórnunarkerfið
eigi að vera byggðastefna landsins
en við eigum að hafa byggðamál
í huga þegar við mótum nýtt fisk-
veiðistjórnunarkerfi,“ segir hún og
svarar ekki spurningunni um Flat-
eyri. Ég þráspyr og spyr aftur. Hún
svarar: „Okkar stefna frá 2009
er sú að þriðjungshluti af kvótan-
um sé hugsaður með tengingu við
byggðirnar, þriðjungshluti sé festur
með langtímasamningum og þriðj-
ungshluti hugsanlega boðinn upp
á leigumarkaði. Það er gríðar-
lega erfitt að skapa samstöðu um
breytingu á þessu kerfi líkt og við
fundum þegar við vorum í ríkis-
stjórn og því voru þá lagðar til leið-
ir sem byggðu á öðrum hlutföllum
en þessum,“ segir hún. Katrín von-
ast til að geta aukið tekjur ríkissjóðs
um allt að 15 milljarða á ári í gegn-
um aukna gjaldheimtu í sjávarút-
vegi.
Vill ekki játa mistök
Við snúum okkur að einu helsta
ágreiningsmálinu sem upp hef-
ur komið hjá Vinstri grænum, út-
hlutun leyfa til olíuleitar á Dreka-
svæði sem þávarandi formaður,
Steingrímur J. Sigfússon, stóð fyr-
ir og Katrín samþykkti þrátt fyrir
að augljóst væri að þarna væri far-
ið þvert á grunnhugsjón flokksins
í umhverfismálum. Ákvörðunin
var tekin án samráðs og umræðu
og í kjölfarið ákvað flokkurinn að
bakka skyldi með þessa ákvörðun.
Þegar ég spyr hvort þau hafi gert
mistök vill hún ekki ganga svo
langt. „Það er náttúrulega ekki
gott þegar svona ákvarðanir eru
teknar án þess að þær séu ræddar
í botn. Þetta var mjög umdeilt en
við tókum umræðuna eftir á og við
lentum niðurstöðu sem við erum
sátt með. Við viljum bakka með
þessa ákvörðun,“ segir hún og seg-
ist muni hefja viðræður við þá sem
þarna stunda olíuleit í því skyni að
henni verði hætt. Hún neitar að
trúa því að ríkið sé skaðabótaskylt
og vill láta reyna á að lenda sátt í
málinu.
Vinstri stjórn líklegust
Við ræðum að lokum um stöðu
flokkanna í skoðanakönnunum og
líkurnar á því að hún verði forsætis-
ráðherra í nýrri vinstristjórn. Katrín
gerir lítið úr þeim möguleika. „Við
erum ekki flokkur sem ásælist völd.
Það er mikil vinna að vera í ríkis-
stjórn og við munum ekki fara í rík-
isstjórn bara til þess að vera í stjórn
heldur yrði það að vera út frá þeirri
skýru sýn sem við höfum reynt að
leggja áherslu á fyrir þessar kosn-
ingar. Við eigum mesta samleið
með núverandi stjórnarandstöð-
uflokkum og við höfum unnið vel
saman á þinginu,“ segir hún. Ég er
að gleyma einu… Bakka. „Það var
málamiðlun,“ svarar hún þegar
ég geng á hana. „Þar átti að vera
margfalt orkufrekari iðnaður sem
krafðist tífalt meiri orku,” svarar
hún. Það verður áhugavert að fylgj-
ast með því í hverju málamiðlanir
flokka næstu vinstri stjórnar muni
felast. Vinstri græn eru hins vegar
í sterkri samningsstöðu miðað við
skoðanakannanir og ættu að geta
forðast það að samþykkja mál sem
stríða gegn stefnu þeirra. Þau eru
að minnsta kosti reynslunni ríkari
nú en síðast.
„Það er náttúrulega
ekki gott þegar svona
ákvarðanir eru teknar
án þess að þær séu
ræddar í botn. Þetta
var mjög umdeilt en við
tókum umræðuna eftir
á og við lentum niður-
stöðu sem við erum sátt
með. Við viljum bakka
með þessa ákvörðun.“
Katrín um olíuleit á Drekasvæðinu