Fréttatíminn - 10.12.2016, Blaðsíða 30

30 | FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 10.desember 2016
Á Íslandi eru engin tré væri þýðing á titli bókar sem út kom í Barcelona á Spáni fyrr á þessu ári og lýst hefur verið
sem íslenskri skáldsögu skrifaðri á
spænsku. Bókin sem um ræðir ber
titilinn En Islandia no hay árboles og
er eftir Angelu Romero-Astvaldsson.
Angela er ættuð frá Galisíu á Norð-
ur-Spáni, býr á Bretlandi og tengist
Íslandi fjölskylduböndum. Hún er
með doktorsgráðu í bókmennta-
fræði og bókmenntum Rómönsku
Ameríku, og hefur sinnt fræði- og
ritstjórnarstörfum um árabil, m.a.
hjá Bulletin of Hispanic Studies og
við Liverpool háskóla. En Islandia
no hay árboles (2016) er fyrsta skáld-
saga hennar.
Myndaalbúm kveikjan að skáldsögu
Á bókarkápu kemur fram að sagan
hafi borist höfundi með mynda-
albúmi frá Íslandi. Myndir af stöð-
um og fólki á og við Stokkseyri urðu
kveikjan að 300 blaðsíðna skáldsögu
um Einar „með skarð í vör“ og konu
hans Guðrúnu. Sagt er frá lífi kot-
bænda og hjúa við upphaf tuttug-
ustu aldar á Suðurlandi, samdrætti
þeirra hjóna, fyrstu hjúskaparár-
unum í torfbæ, missi frumburðar-
ins og basli. Baráttan við brauðið
markar hversdagslíf þeirra fram á
miðjan aldur, þótt aldrei votti fyr-
ir uppgjöf eða ótta. Þau standa þétt
saman og ást þeirra og gagnkvæm
virðing eru ótvíræð. Með harðfylgi
einsetur Einar sér að byggja hús og
þótt það verði helmingi minna en
hann hafði gert sér vonir um vegna
verðlagningar á innfluttu timbri
nær hann markmiði sínu. Sagga-
loft torfbæjarins sem Guðrún trú-
ir að hafi orðið syni þeirra að bana
víkur fyrir tréilmi og söngli báru-
járnsins í haustrigningunum. Trú-
verðug persónusköpun höfundar og
umhyggja hennar fyrir fólkinu og
samfélaginu sem fjallað er um fær-
ir lesandann nær því að skilja hvað
kreppuár millistríðsáranna höfðu í
för með sér.
Hólmfríður Garðarsdóttir,
prófessor í spænsku við
Deild erlendra tungumála,
bókmennta og málvísinda
í Háskóla Íslands. Í
rannsóknum sínum hefur
Hólmfríður lagt áherslu
á bókmenntir Rómönsku
Ameríku og um þessar
mundir vinnur hún að
nýrri bók um málefni
minnihlutahópa við
Karíbahafsströnd Mið
Ameríkuríkja.
Birt í samvinnu við Hugrás,
vefrit Hugvísindasviðs
Háskóla Íslands.
Glöggt er gestsaugað
Þrátt fyrir veraldlega fátækt búa
bæði Einar og Guðrún yfir ríkidæmi.
Það birtist fyrst og fremst í styrk
þeirra (sem jaðrar við þrjósku) og
æðruleysi gagnvart aðstæðum sín-
um og náttúruöflunum. Mótlætið
er til að takast á við það og það
gera þau samhent. En þegar Einar
sér sig tilneyddan til að fara til sjós
og tryggja þannig fjölskyldu sinni
farborða, fyrst á dagróðarbát frá
Stokkseyri og síðan á síðutogara
frá Suðurnesjum, stækkar umráða-
svæði skugganna sem fylgt hafa
Guðrúnu frá unglingsárum. Þeir
birtast í líki hræfugls sem vomir
yfir og gerist sífellt ágengari. Guð-
rún er meðvituð um tilvist hans og
það er Einar líka. Orð eru óþörf. Það
þarf Siggu, systur Einars, til að færa
ástandið í orð þegar Guðrún er við
það að hverfa inn í heim myrkurs.
Þau umskipti haldast í hendur við
önnur og ekki síður áhrifamikil og
sérstök, hvarf heimilisrollunnar, því
á Álftavatni er ekki heimilishundur
heldur heimiliskind, Móra, sem Ein-
ar – ungur að árum – fann afvelta
skorðaða milli þúfna og bjargaði
frá hröfnum sem byrjaðir voru að
plokka úr henni annað augað. Móra
hefur fylgt honum æ síðan. Hún hef-
ur búið með þeim í húsi og aldrei
vikið frá húsbónda sínum fyrr en
hann fer til sjós. Sérstakt samband
þeirra hefur um árabil vakið athygli
sveitunga hans, en það er Móra
sem gætir og jafnvel verndar Einar
á sama tíma og skuggar í fuglsham
ógna Guðrúnu.
Í skáldsögu Angelu Romero-Ast-
valdson er að finna fjölda tilvísana
í sögu og mannlíf á Íslandi á fyrri
helmingi tuttugustu aldar. Um-
byltingu í atvinnuháttum, sam-
göngum og byggðasögu bregður
fyrir. Íslendingasögur og Alþingis-
hátíðin 1930 koma við sögu og það
gerir Halldór Kiljan Laxness einnig,
auk þess sem heimsókn breska rit-
höfundarins W.H. Audens til lands-
ins árið 1936 eru gerð skil. Harð-
býli til sveita og aðgreining sveita-,
þorpa- og borgarlífs auk fjarlægð-
ar yfirvaldsins (utan kaupmanns-
ins á svæðinu) gerir það að verkum
að til verður framsetning „okkar“
og „hinna“. Þar sem „við“ textans
er alþýða manna en „hinir“ eru
menntuð millistétt og yfirvaldið í
höfuðborginni. Í húsum við Tjörn-
ina eru málverk á veggjum og litrík-
ar ábreiður, en skyr, harðfiskur og
blóðmör á heimili þeirra hjóna að
Álftavatni. Eldhræringar, óveður,
tilkomumiklir fjallgarðar og belj-
andi brim ramma svo frásögnina
inn í skærum litum.
Meitluð og margsamansett
Framangreind endursögn á umfjöll-
unarefnum verksins er þó ofurein-
földun á skáldsögunni En Islandia
no hay árboles, því í raun er frá-
sögn Angelu meitluð og margsam-
sett. Hún hefst á fjórum stuttum
tilvitnunum í textabrot úr ferða-
bókum um Ísland frá 18. og 19. öld,
þar sem áherslan er ekki hvað síst
á persónueinkenni eyjarskegga. Þá
síðustu má finna í ferðabókum W.H.
Auden, frá 1937, en þar segir: „Sem
þjóðarheild, hygg ég að Íslendingar
séu ekki tiltakanlega metnaðarfull-
ir. […] Ég fékk þá almennu mynd af
Íslendingum að þeir væru raunsæ-
ir, á smáborgaralegan hátt, óskáld-
legir og harla litlir hugsjónamenn.“
(ix). Höfundur sækir þó ekki ein-
asta innblástur í umsagnir erlendra
ferðamanna, heldur eru orð Einars
Benediktssonar valin til að ramma
inn samband Einars og Guðrúnar:
„Maðurinnn einn er ekki nema hálf-
ur, / með öðrum er hann meiri en
hann sjálfur“ (xi). Angela lætur ekki
þar við sitja, heldur leggur strax á
fyrstu síðunum grunn að fleiri flétt-
um og í eiginlegum inngangstexta
skáldsögunnar birtist eins konar
forleikur í tveimur þáttum. Fyrst
textabrot þar sem höfundur upplýs-
ir lesendur um merkingu hugtaks-
ins „kvöldvaka“ og hvetur til þess
að sagan sé lesin í heyranda hljóði
(xiii), síðan ber hún á borð kynn-
ingu á manni; „sem nefndur var
Einar Jónsson og bar viðurnefnið
„með skarð í vör“ (sp. el belfo)“
(xv). Kaflinn „Kynning hetjunnar“
(sp. Semblanza del héroe) er settur
fram í stíl Íslendingasagna og til
hans er síðan vísað í kaflabrotinu
„Heima“ (bls. 295-296) í lok skáld-
sögunnar. Athugull lesandi sér sig
þannig knúinn til að endurlesa inn-
gangskaflann þegar lestur skáld-
sögunnar er að baki.
Ævi og örlög þessa íslenska bónda
sem „aldrei fór utan“, sá einungis tré
þar sem hann „hefði aldrei viljað“
(á stað sem lesandinn lærir í sögu-
lok að er við geðsjúkrahúsið Klepp
í Reykjavík) og bar „landið innra
með sér“ (xv), eru svo samtvinnuð
örlögum annarra að í bókarlok er
það „heimurinn sem [hann] ber
innra með sér“ (296). Ljóðræn og
leyndardómsfull líður ævin fram
óaðskiljanleg þessu óblíða landi og
harðri lífsbaráttu. Skilyrðislaus ást
Einars og Guðrúnar er dregin upp
sem óður til kærleikans, sem ekki
þarf að færa í orð, og til undursins
sem umlykur sögupersónur En Is-
landia no hay árboles.
Skáldsaga Angelu Romero-Ast-
valdsson er því ekki hefðbundin
frásögn þar sem línulegri framrás
tímans er fylgt, heldur leikur höf-Flutt í Ármúla 40 // 108 Reykjavík // Sími 534 2727 // www.alparnir.is // e-mail: alparnir@alparnir.is
Góðar jólagjafir
Svigskíði
Pakkatilboð
25% afsláttur
Fjallaskíði
Pakkatilboð
25% afsláttur
Gönguskíði
Pakkatilboð
25% afsláttur
Snjóbretti
Pakkatilboð
25% afsláttur
Áfram ísland
Skíðaúlpa herra
Jólatilboð
Verð
39.995
Mikið
úrval
af fatnaði
Hinir vinsælu
MICROspikes
keðjubroddar
Verð kr. 9.995
Mikið úrval
af húfum,
sokkum og
vetlingum
Verð frá kr. 1.495
Salomon X-Ultra Mid
Til bæði fyrir dömur
og herra
Verð kr. 25.995
Lúffur
Verð frá kr. 5.995
Salomon Speedtrack
Verð kr. 14.995
lÍs en ku
ALPARNIR
s
Skíðabuxur í stærð
128 til 176.
Verð kr. 9.995
Softshell buxur.
Verð kr. 14.995
Shoftshell jakki,
Verð kr. 24.995
20%
jólatilboð
Sjón er sögu ríkari, mikið úrval
af flottum vörum í jólapakkann
100% merino
ullarfatnaður
Fyrir skíðagöngugarpa
Dömu úlpur,
einnig til á herra
Verð frá kr. 19.995
Jólatilboð, rúmföt frá 9.990 kr
Fleiri jólatilboð á www.lindesign.is
Áttablaðarós & sólkross
stærð140x200
12.980 kr
LAUGAVEGI 176 | GLERÁRTORGI | KRINGLAN | LINDESIGN.IS
RÚMFÖT
YFIR 50 GERÐIR AF RÚMFÖTUM