Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.07.1991, Side 35

» FAGMÁL «
þessir eru reiðubúnari og betur í
stakk búnir til að taka á móti fræðslu
en þeir einstaklingar sem dvelja inni
á sjúkrahúsum.
Heilsuskóla eða heilbrigðisskóla
þekkjum við frá nágrannaþjóðum
þar sem þeir eru ýmist ríkisreknir
eða reknir af einkaaðilum, einir og
sér eða í tengslum við heilsuhæli.
Mikil umræða á sér stað í þjóðfélag-
inu í dag um lífsstílssjúkdóma og
hvernig unnt er að fyrirbyggja þá
með fræðslu.
Þrátt fyrir fræðslu og auglýsingar í
fjölmiðlum, er greinilegt að grípa
þarf til víðtækari og róttækari
aðgerða ef árangur á að nást. Heilsu-
skóli byggður á góðum grunni gæti
orðið vænlegur til árangurs þar sem
fólki væri skipulega leiðbeint inn á
brautir sem gætu nýst því til heil-
brigðara lífs og lífshamingju.
í einu tölublaða Heilsuverndar
gefur að líta eftirfarandi staðhæf-
ingu: „Öll viljum við vera fallegri og
hamingjusamari“. Ef við erum rit-
stjóranum sammála þá hlýtur
markmið heilbrigðisþjónustunnar
að taka mið af þessum þáttum.
Náttúrulœkningafélag íslands
hefur rekið einasta heilsuhœli lands-
ins hér í Hveragerði síðan 1955. A
þeim bæ hefur sú hugmynd nú fengið
byr undir báða vængi hvort ekki sé
tímabært að stofna heilsuskóla sem
annað hvort yrði rekinn af ríkinu eða
einkaaðila með þjóðarhag í huga.
Þegar Jónas Kristjánsson læknir
brautryðjandi náttúrulækninga-
stefnunnar á Islandi stofnaði Nátt-
úrulækningafélag Islands og seinna
Heilsuhælið í Hveragerði kvað hann
svo á um að kenna bæri fólki að lifa
rétt til þess að koma í veg fyrir sjúk-
dóma. Hugsjón hans var að setja hér
upp eins konar skóla fyrir unga sem
aldna.
Einn af samtíðarmönnum Jónasar
sagði um náttúrulækningastefnuna
þegar hún var að ryðja sér til rúms
fyrir 50 árum að hún væri sem gull í
lófa framtíðarinnar. Sú framtíðarsýn
hefði eflaust betur ræst ef hug-
myndin um heilsuskóla hefði komið
til framkvæmda um leið og Heilsu-
hælið. En einmitt um sama leiti er
Jónas í skrifum sínum að vitna til
heilsuhæla og heilsuskóla erlendis og
segir að þangað sæki menn nýja
heilsu, nýja von, nýjan skilning, ný
viðhorf til lífsins og nýjan lífsþrótt.
Með ólíkindum er hvað innsæi og
framsýni þessa hugsjónamanns
hefur verið, samanber ræða sem
Jónas flutti á Sauðárkróki 1923 fyrir
hönd framfarafélags Skagfirðinga.
En þar segir hann að ef við íslend-
ingar tækjum okkur ekki til og
breyttum lífsháttum vorum þá yrði
að nokkrum árum liðnum ennþá
meira til af sjúkrahúsum og læknum
og þörfin fyrir slíka þjónustu væri
vandfyllt.
Er það ekki einmitt þar sem við
stöndum í dag 68 árum seinna í sam-
félagi lífsgæðakapphlaups með lífs-
stílssjúkdóma, fjölgun á sjúkrarúm-
um, offramboði á læknum ásamt
hátæknivæddri læknaþjónustu.
Tæknin er góðra gjalda verð en
það er með tæknina eins og vísindin,
óræk vísindi í dag, ótæk eða úrelt á
morgun, á meðan alþýðufræðslan í
skólum skilar sér endurnýjuð í takt
við tímann.
Heilbrigðisþjónustan er talin
grundvallarmannréttindi. Öll leggjum
við okkar skerf að mörkum svo að
hún geti verið sem best og ætlumst til
að hún skili okkur arði. Vel upplýst
þjóð eins og íslendingar hlýtur að
gera sér ljóst að heilbrigðisþjónustan
í dag er ekki það sem við hefðum
vænst að hún væri þrátt fyrir allt það
fé sem í hana er lagt.
Ótryggt heilbrigðiskerfi er ein af
mörgum forsendum fyrir stofnun
heilsuskóla. Heilbrigðiskerfi sem
byggir stofnanir á stofnanir ofan en
skellir svo hurðum í lás á nefið á
neytendum samanber niðurskurð og
lokun deilda á sjúkrahúsum. Slíkt
siðleysi og dæmalaus óvirðing fyrir
veiku fólki vekur okkur tvímælalaust
til umhugsunar um eigið öryggi.
Enn ein forsendan fyrir stofnun
heilsuskóla eru breyttir tímar. Kyn-
slóðin sem er öldruð í dag hugsaði
öðruvísi en sú sem nú er að vaxa úr
grasi. Sú fyrri vissi takmarkað og
lagði allt sitt traust á heilbrigðisstétt-
irnar, „læknirinn minn sagði“,
o.s.frv. En í dag lifum við á fræðslu
og upplýsingaöld og fólk spyr spurn-
inga og leyfir sér að véfengja hluti.
Það veit hvers læknavísindin eru
megnug og hvers ekki. Þessi upp-
rennandi kynslóð gerir kröfur til að
vita og mega velja og hafna. Hún
krefst fræðslu og vill vera ábyrg og
við viljum gera hana ábyrga fyrir
eigin sjálfsbjörg.
Heilsuskóla tel ég vera mikilvœgan
í viðleitninni að kjörorðum Alþjóða
heilbrigðisstofnunarinnar, „Heil-
brigði fyrir alla árið 2000“, þ.e.a.s.
bœta lífi við árin, en ekki bara ári við
lífið.
Þetta viðhorf WHO endurspeglast
í tillögu til þingsályktunar um
íslenska heilbrigðisáætlun ’88-’89 en
hún er líkust því að hafa verið samin
af frumkvöðlun náttúrulækninga-
stefnunnar sem rituðu um þessi mál
fyrir nærri hálfri öld. Hugsjónum
þeirra fylgdi stofnun heilsuhælis.
Heilbrigðisáætluninni íslensku þyrfti
að fylgja stofnun heilsuskóla eða
sambærilegt framtak, ef ævintrýrið
árið 2000 og heilbrigðisáætlunin eiga
að vera annað og meira en orðin
tóm.
Heildarmarkmið heilsuskóla gœti
verið á þessa leið: Að kenna einstakl-
ingi að breyta um lífsmynstur til að
fyrirbyggja sjúkdóma og lœra að lifa
sjálfstœðu lífi og sem þjáninga-
minnstu. Með þessu markmiði
ætlum við að hafa áhrif á og breyta
rótgrónum lífsstíl eða hugsunar-
stefnu í annan og farsælli farveg, þ.e.
að gera hugarfarsbreytingu.
Með áróðri er hægt að hafa áhrif á
gildismat fólks eins og t.d. það hvað
er stöðutákn og eftirsóknarvert á
hverjum tíma. Er þá ekki líka hægt
að gera heilsu og hreysti að stöðu-
tákni fyrir fólk á öllum aldri? Ekki
alls fyrir löngu heyrði ég aldeilis
ágæta skilgreiningu á heilbrigði en
hún var á þá leið að heilbrigður væri
sá einstaklingur sem vaknar upp á
morgnana þegar vekjaraklukkan
hringir, stekkur upp, ýtir á takkann,
teygir úr sér og segir „LOKSINS".
HJÚKRUN ;/9i - 67. árgangur31