Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.1998, Blaðsíða 16

Álit þátttakenda á leiðum til úrbóta fólust í að auka
þyrfti fræðslu í grunnnámi heilbrigðisstétta og opna um-
ræðu um vandann. Fimm af sex þátttakendum fannst að
innbyrðis stuðningur hjúkrunarfræðinga hlyti að vera já-
kvæður og mikilvægt að koma á sjálfshjálparhópum fyrir
hjúkrunarfræðinga með þessa reynslu.
„Sameinaðar gætum við beitt okkur meira út á við. “
„Það gerist títið þegar hver og einn er úti í horni, jafnvel
með mikla skömm á bakinu?"
Hjúkrunarfræðingum sem tóku þátt í könnuninni var
tíðrætt um tilfinningar sínar tengdar skömm. Þeir töldu að
helst myndi innbyrðis stuðningur á meðal hjúkrunarfræð-
inga geta orðið vettvangur til að vinna úr þessum tilfinning-
um. Þegar könnunin var framkvæmd töldu allir þátttak-
endurnir að þeim gengi vel bæði í starfi og einkalífi. Á þeim
tíma sóttu allir hjúkrunarfræðingarnir reglulega fundi AA-
samtakanna.
Umræða
Niðurstöður þessarar könnunar takmarkast af þeim 6
hjúkrunarfræðingum sem svöruðu spurningalistanum og al-
hæfing út fyrir þann hóp á ekki við. Þessir hjúkrunarfræð-
ingar svöruðu sjálfviljugir og hafa náð bata. Engu að síður
gefur hún ýmsar vísbendingar sem hægt er að taka tillit til
við frekari rannsóknir, skipulagningu forvarna, íhlutun og eftir-
meðferð fyrir hjúkrunarfræðinga og ef til vill aðrar heilbrigðis-
stéttir. Niðurstöðurnar líkjast í mörgu erlendum rannsóknum
um samaefni (Sullivan, 1987; Sisley, 1995; Handley, Plumlee
og Thompson, 1991; Bugle, 1996; Peery og Rimler, 1994;
Mynatt, 1996; Robinson, 1994; Ashton og Bay, 1994; Von
Burg og Forman, 1992; Smith og Hughes, 1996).
Margt bendir til að margir hjúkrunarfræðingar hefji mis-
notkun áður en hjúkrunarnámi lýkur. Þessar upplýsingar
undirstrika mikilvægi þess að markvissum forvörnum sé
beitt strax í hjúkrunarnámi. Kennarar og aðrir leiðbeinend-
ur þurfa að þekkja algengustu einkenni neyslu til að geta
brugðist fljótt við. Viðurkennd leið til forvarna er að auka
fræðilega umfjöllun og þekkingu á meðal nemenda og
kennara þar sem kenningar og viðhorf til þessara mála eru
skoðuð á gagnrýninn hátt.
í niðurstöðum kom fram að flestir hjúkrunarfræðingar
notuðu fleiri en eitt vímuefni og margir útveguðu sér og
notuðu vímuefnin í vinnunni. Þekking milli- og yfirstjórnenda
á ferli og einkennum fíknisjúkdóma er mikilvægur þáttur, svo
mögulegt sé að bregðast fljótt við. Á vinnustöðum heilbrigð-
isstarfsmanna ættu að vera til reglur um birgðir, dreifingu og
geymslu lyfja og lyfseðla. Einnig leiðbeiningar / reglur um
staðlaðar aðgerðir sem gripið væri til, þegar grunur er um
neyslu. Einn kostur slíkra vinnuregla væri að starfsfólk til-
kynnti frekar grun sinn um neyslu samstarfsfólks, vitandi að
aðstoð stæði starfsmanninum til boða.
í þessum hópi þátttakenda höfðu ólögleg vímuefni ekki
verið notuð. Líklega er það tengt háum meðalaldri þátttak-
152
enda. íhlutun vinnuveitenda, þ.e. skipulögðum aðgerðum
til að hafa áhrif á sjúkdómsferlið eða stöðva neysluna, var
ekki beitt en þess í stað voru aðgerðir fálmkenndar og
óskipulagðar. Skipulagða íhlutun framkvæma yfirmenn og
þeir sem þekkja starfsmanninn vel og hafa kynnt sér íhlut-
unarferlið. Sé aðgerðin árangurslaus, getur þurft að til-
kynna viðkomandi starfsmann til yfirvalda sérlega ef hann
hefur lögbundið starfsheiti.
í þessari könnun fóru tveir þriðju hjúkrunarfræðinganna
í fleiri en eina áfengismeðferð. Það er heldur hærra hlutfall
en komið hefur fram í erlendum rannsóknum 60%
(Sullivan, 1987). Ástæður þess geta meðal annars verið
auðvelt aðgengi að áfengismeðferð á íslandi, langur neyslu-
tími þátttakenda (að meðaltali tuttugu ár) og möguleiki er á
að stuðningur af einni meðferð hafi ekki verið nægilegur.
Flestir hjúkrunarfræðinganna hefðu kosið að vera settar
þrengri skorður t.d. með takmörkuðum aðgangi að
lyfjaskáp, þegar þeir sneru aftur til í vinnu að lokinni með-
erð. Á stærri stofnunum erlendis (í Bandaríkjnum) er farið
að gera skriflega samninga við starfsmenn, um gagn-
kvæmar skyldur og stuðning eftir meðferð. Helstu kostir
slíks samnings eru að auka öryggi allra sem að málinu
koma, draga úr misskilningi, auk þess sem árangur af
meðferð er aukinn þegar endurkoma starfsmanns er
skipulögð á markvissan hátt (Smith og Hughes, 1996; Von
Burg og Forman, 1992).
í þessari könnun sýndu þátttakendur sterk viðbrögð
þegar fordómar voru til umræðu en allir voru sammála að
miklir fordómar væru ríkjandi á meðal heilbrigðisstétta.
Orsökin var meðal annars rakin til þess að hjúkrunarfræð-
ingar starfa of lengi veikir og hafa misst traust samstarfs-
félaga sinna þegar tilraunir hefjast til að hafa áhrif á sjúk-
' dómsferlið. Fordómar voru auk þess raktir til vankunnáttu
og skorts á fræðilegri umfjöllun um vímuefnasjúkdóma í
námi flestra heilbrigðisstétta hér á landi.
Niðurstöður þessarar könnunar benda til að brýnt sé
að auka fræðslu um forvarnir, einkenni, meðferð og eftir-
meðferð áfengissjúkdóma á meðal hjúkrunarfræðinga og
annarra heilbrigðisstétta. Fræðsla og umfjöllum um þessi
mál þarf að hefjast srax í grunnnámi hjúkrunarfræðinga,
innan Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og á vinnustöð-
um hjúkrunarfræðinga stórum sem smáum. Tilgangurinn
væri að koma í veg fyrir að hjúkrunarfræðingar (og aðrir
heilbrigðisstarfsmenn) ánetjist áfengi- og/eða öðrum vímu-
efnum. Að auki þyrfti að styðja með skipulögðum hætti,
hjúkrunarfræðinga sem eiga í erfiðleikum vegna neyslu til
bættrar heilsu og til að endurheimta fulla starfsorku.
Hver hjúkrunarfræðingur er einstakur og skiptir stéttina
í heild miklu máli.
Tímarit Hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 74. árg. 1998