Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.1998, Side 23

Þorgerður Ragnarsdóttir
Viðtal við Auðnu Agústsdóttur
Að velja UIAÁiAA
meðferð?
Hér á landi sem annars staðar í vestrænum heimi leitar
sumt fólk óhefðbundinna úrræða til að ná bata. Oftast er
um að ræða viðbót við hefðbundna vestræna læknismeð-
ferð þó einstaka kjósi eingöngu óhefðbundna meðferð.
Umræðan um óhefðbundna meðferð hefur aukist á síð-
ustu árum m.a. af því að fólk hefur betri aðgang að upp-
lýsingum um hvað i boði er og ekki síður af því að sumt
heilbrigðisstarfsfólk vísar á eða býður sjálft slíka meðferð.
En hvers vegna leitar fólk úrræða utan heilbrigðiskerfisins?
I rannsókn sinni „Upplifun krabbameinssjúklinga af notkun
á óhefðbundinni meðferð" leitaði dr. Auðna Ágústsdóttir
m.a. svara við þeirri spurningu.
Auðna telur að ástæðurnar fyrir því að fólk leitar sér
aðstoðar út fyrir heilbrigðiskerfið geti verið margar. Flestar séu
þó litaðar af von um bata, slæmri reynslu af hefðbundnum
lausnum og löngun til að bera ábyrgð á eigin lífi og líðan.
„Áður fyrr var talið að óhefðbundin meðferð væri eins
og síðasta hálmstráið sem fólk reyndi þegar öll von um
bata með hefðbundnum aðferðum væri úti,“ segir Auðna.
„Rannsóknir sýna hins vegar að u.þ.b. helmingur krabba-
meinssjúklinga hefur notað slíka meðferð áður en sjúk-
dómur þeirra varð ólæknandi eða beitt slíkum aðferðum
snemma á sjúkdómsferlinum. Sumir þeirra sem veikjast
hafa vanist einhverjum heilbrigðislausnum í uppeldi sínu
sem þeir reyna fyrst áður en þeir fara til læknis, t.d. ýmis
húsráð, slökun og vítamínskúra. Þessar aðferðir gefa þeim
von um að ástandið batni t.d. með því að stuðla að lækn-
ingamætti líkamans sjálfs eða hreinsi burt líkamlega og
andlega skaðvalda. Fyrir það fólk sem notar þessar að-
ferðir þá er hugmyndafræðin á bak við þær þeim að skapi
og rökrétt jafnvel þó ekki sé hægt að styðja það með
rannsóknum eins og oft er hægt með meðferð innan heil-
brigðiskerfisins. Upplýsingar um hugsanlegar aukaverkanir
sumra óhefðbundinna aðferða skortir og komið hafa upp
tilfelli þarf sem fólk hefur hlotið skaða af. Það er hins vegar
líka Ijóst að vestrænar læknisaðferðir geta farið illa með
fólk, t.d. hafa sum gigtarlyf afleitar aukaverkanir. Sumir vilja
forðast þær aukaverkanir og láta reyna á eitthvað sem
þeim hugsanlega getur liðið betur af án alvarlegra fylgi-
kvilla. Aðalatriðið í þessu vali á óhefðbundinni meðferð er
vilji til að taka stjórnina í eigin hendur og bera ábyrgð á
eigin heilsu og líkama."
í samskiptum sínum við heilbrigðiskerfið fylgir fólk ákveðn-
um leikreglum. Meginreglan hefur verið sú að læknirinn
Auðna með Katrínu dóttur sinni.
greinir kvillann og ákveður síðan meðferð. Flestir læknar
fylgja enn þessari hefð.
„Hefðbundin vestræn læknisfræði sviptir fólk oft tæki-
færi til að taka stjórnina í sínar hendur. Vestræn lækning
býður alltaf þá meðferð sem talin er vera best á hverjum
tíma og annað er ekki í boði,“ segir Auðna. „Að leita
annarra leiða tengist lífsstíl fólks og hentar lífsskoðun
sumra og ósk um að halda um taumana. Reyndar er
ótrúlegt hvað hentar fólki í þeim efnum. Sumir leggja t.d. á
sig ofurvítamínkúra, stólpípur og ýmis konar böð sem á
einhvern hátt fellur að hugmyndum þeirra um hvernig
mannveran starfar. Það sem skiptir máli er að fólk finni
sína samsetningu af líkamlegum og andlegum ráðum. Það
er svo ábyrgt fyrir því sem það er að gera og trúir á
meðferðina. Hið sama á við um hefðbundna meðferð. Fólk
leggur mikið á sig við að ganga í gegnum sumt af
hefðbundinni læknismeðferð, t.d. krabbameinslyfjameð-
ferð, í trausti þess að það muni hjálpa því.“
Hvað með afstöðu hjúkrunarfræðinga? Hvaða ráðlegg-
ingar geta þeir gefið?
„Hjúkrunarfræðingar þurfa ekki að ráðleggja um eitt
eða neitt,” segir Auðna, „Fólk velur sjálft og hefur í flestum
tilfellum þegar valið hvað það vill gera. Það er hins vegar
mikilvægt að hjúkrunarfræðingar séu opnir, tilbúnir til að
hlusta og samþykkja að sjúklingurinn hefur frelsi til að velja
og nota aðrar aðferðir en við höfum lært að séu vísinda-
lega studdar. Með neikvæðri afstöðu eða fordómum
lendum við í andstöðu við sjúklinga og getum ekki veitt
þeim þann stuðning sem þeir þurfa. Hver og einn hjúkr-
unarfræðingur verður náttúrlega að svara út frá þekkingu
sinni (vísindalegri og persónulegri) en án forsjárhyggju og
fordóma. Þegar ég var að gera rannsóknina mína var ég
svo hrædd um að ég myndi rekast á að fólk væri að gera
eitthvað sem ég gæti ekki sætt mig við því ég teldi það
: 159
Tímarit Hjúkrunarfræðinga ■ 3. tbl. 74. árg. 1998