Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2002, Blaðsíða 14

of the diagnoses could be classified into three Functional
Health Patterns: Activity and Exercise; Perception and
Cognition; and Nutrition and Metabolism. The results strongly
indicate that nursing diagnoses together with medical diagnosis
give a much more holistic view of a health status of patients
than the medical diagnosis alone.
Key concepts; Nursing documentation; nursing diagnoses;
classification system
Hér á landi hefur skapast ákveðin hefð fyrir notkun hjúkr-
unarferlisins og þvi hvemig hjúkrunarviðfangsefni og
-meðferð eru skráð. Segja má að öll skref hjúkrunarferlisins
séu skráð á svipaðan hátt á flestum heilbrigðisstofnunum
landsins. Kennsla um skráningu hjúkrunar hefur breyst og
þróast undanfarin 30 ár, en samræmi hefur verið í kennsluefni
milli mismunandi skóla á hverjum tíma. Ahersluatriði varð-
andi hjúkrunarferlið voru áþekk í Hjúkrunarskóla Islands,
Nýja hjúkrunarskólanum og námsbraut í hjúkrunarifæði við
Háskóla íslands. Hið sama má segja um kennslu nú í hjúkr-
unarfræðideild Háskóla Island og heilbrigðisdeild Háskólans á
Akureyri (Þóra Ragnheiður Stefánsdóttir, 2000; Þórður
Kristinsson og Jörundur Guðmundsson, 2000). Hjúkmnar-
fræðingar, sem útskrifast á hverjum tíma, hafa því svipaðan
bakgrunn varðandi notkun hjúkrunarferlisins.
Samræmt fagmál í hjúkrun
Umtalsverðar breytingar hafa átt sér stað á undanfornum árum
í skráningu hjúkrunar. Hjúkrunarfræðingar hafa áttað sig á
nauðsyn þess að greina þau viðfangsefni sem þeir eru mennt-
aðir til að sjá um og bera ábyrgð á að leysa lögum samkvæmt.
Alþjóðleg vakning hefur einnig verið fyrir samræmdu flokk-
unarkerfi hjúkrunargreininga (Griffiths, 1998; Kim, Camillert
og Mortensen, 1991). Þegar fyrst var farið að skrá hjúkrunar-
greiningar notaði hver hjúkrunarfræðingur sitt eigið orðalag
eins og honum þótti best lýsa vandamáli skjólstæðingsins.
Smám saman hefur fagmál hjúkrunar orðið samræmdara og
likara fagorðaskrá hjúkrunarfræðinnar. Fagorðaskrá, sem
vísindagrein þróar, þjónar þeim tilgangi að gefa flóknum
fýrirbærum ákveðið heiti og auðvelda samskipti milli þeirra
sem nota hana. Slík skrá afmarkar einnig sérstakt ábyrgðar- og
hæfnissvið meðlima greinarinnar (Moorhead, McCloskey og
Bulechek, 1993; Warren, 1983). Samræmt fagmál gerir það
einnig að verkum að unnt er að bera saman hjúkrunarþjónustu
á milli staða m.t.t. sérhæfingar og sameiginlegra þátta. Grund-
völlurinn fyrir samræmdu fagmáli er notkun flokkunarkerfa
en þau eru jafhframt forsenda þess að hjúkrunarfræðingar geti
nýtt sér tölvutæknina og þar með rafrænar sjúkraskrár. Tölvu-
væðingin gerir það að verkum að hægt er að fá fram upplýs-
ingar á skjótan hátt um ýmsa þætti í starfsemi heilbrigðis-
þjónustunnar. Skráning hjúkrunar þarf því að vera á tölvutæku
formi og flokkunarkerfi í hjúkrun eru forsenda þess að það sé
mögulegt. Flokkunarkerfi, sem nota á fyrir hjúkrun, verða að
vera þróuð innan hjúkrunar og taka til hjúkrunargreininga,
14
-meðferðar og helst einnig til mats á árangri meðferðar (out-
come) (Ásta Thoroddsen, 1997; Gyða Bjömsdóttir, 2001;
Henry, Holzhemer, Reilly og Campbell, 1994).
Algengar hjúkrunargreiningar, sem settar eru fram af
hjúkrunarfræðingum, skapa ákveðinn þekkingargrunn fýrir
klínískt starf sem nota má til rannsókna og kennslu og eru
einnig nauðsynlegar fyrir þróun upplýsingakerfa í hjúkrun
(Gordon og Hiltunen, 1995; Henry o.fl., 1994).
Sérstaða hjúkrunargreininga
Hjúkrunargreining er skilgreind sem „klínískt mat á svörun
einstaklinga, fjölskyldu eða samfélags við virkum eða hugsan-
legum heilbrigðisvandamálum eða lífsferlinum. Hjúkrunar-
greining leggur grunninn að vali á árangursríkri hjúkrunar-
meðferð sem hjúkrunarfræðingur er ábyrgur fýrir“ (NANDA,
1999, bls. 149). Að baki hverri hjúkrunargreiningu liggur
ákveðin skilgreining sem aðgreinir hjúkrunargreiningar inn-
byrðis. Til að hjúkrunargreining teljist fullgild þarf hún að
hafa orsakaþætti og greiningarþætti eða einkenni sem jafn-
framt má líta á sem rökstuðning fyrir greiningunni. Heil-
brigðisstofnanir hafa að jafnaði ekki gert kröfu um notkun
ákveðinna flokkunarkerfa, s.s. NANDA. Sú breyting hefur þó
orðið á með nýlegum tilmælum um lágmarksskráningu vist-
unarupplýsinga frá Landlæknisembættinu að allar heilbrigðis-
stofhanir skuli gera grein fýrir hjúkrunarvandamálum og
-meðferð sjúklinga sem lagðir hafa verið inn á stofnanir frá og
með 1. april 2001 (Landlæknisembættið, 2001). Samkvæmt
þeim skulu NANDA-hjúkrunargreiningar notaðar við skrán-
ingu hjúkrunarvandamála. Nýlega var sett fram almenn
kröfulýsing fyrir raffæn sjúkraskrárkerfi ffá heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytinu og samkvæmt henni skal einnig
skrá hjúkrunarvandamál samkvæmt NANDA (Heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytið, 2001).
Vinnuhópur um skráningu hjúkrunar á vegum Landlæknis-
embættisins gaf út þýðingar á hjúkrunargreiningum 1991 og
aftur 1997 auk viðbótar árið 2000 skv. leyfi frá NANDA-
samtökunum (Ásta Thoroddsen og Anna Björg Aradóttir,
1997; Landlæknisembættið, 1991; 2000). Bækur þessar hafa
verið mikið notaðar við kennslu og á heilbrigðisstofnunum
þannig að ætla má að hjúkrunarffæðingar hafi aðallega stuðst
við þær við skráningu hjúkrunar.
Tveir einstaklingar með sömu sjúkdómsgreiningu geta haft
ólík hjúkrunarvandamál þó að einnig megi færa rök fýrir því
að hjúkrunarþarfir þeirra séu líkar (Ehrenberg og Ehnfors,
1999). Staðlaðar hjúkrunaráætlanir eru dæmi um það og
iðulega endurspegla þær ákveðna sérhæfingu í hjúkrun. Nauð-
synlegt er einnig að skoða hvers konar vandamál hjúkrunar-
fræðingar greina og meðhöndla þegar staðlaðar hjúkrunar-
áætlanir eru ekki fýrir hendi. Það sem liggur að baki hverri
hjúkrunargreiningu vísar til vandamála sem skjólstæðingar
hafa sem og viðfangsefna sem hjúkrunarfræðingar fást við og
sem hjálpa til við að lýsa því sem er sérstakt við hjúkrun. Sér-
staða hjúkrunar getur því endurspeglast í greiningunum og eru
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 78. árg. 2002