Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2002, Blaðsíða 51

vJWAiMmír bmiaa,
hvert stefnum við á Islandi?
Hvernig sjá hjúkrunarfræðingar fyrir sér að hægt sé að upp-
fylla markmið heilbrigðisáætlunar heilbrigðisráðuneytisins til
2010? í næstu tölublöðum íjalla hjúkrunarfræðingar um til-
tekin markmið áætlunarinnar. Herdís L. Storgaard, hjúkrunar-
fræðingur, framkvæmdastjóri Árvekni, veltir fyrir sér mark-
miði 3, eða hvernig unnt verði að draga úr slysum og slysa-
dauða barna um 25 prósent.
Fjöldi slysa á börnum á íslandi
Á tímabilinu 1991-1995 létust 65 börn á aldrinum 1-14 ára.
Samkvæmt yfirliti yfir komur barna 14 ára og yngri á
sama tímabili á slysadeildina í Fossvogi leita tæplega 11 þús-
und börn á deildina árlega vegna slysa. Það má því gera ráð
fyrir að tæplega 22 þúsund börn verði fyrir slysum á landinu
árlega.
Ástæður slysa á börnum á íslandi
í þeim rannsóknum, þar sem tilteknir slysaflokkar hafa verið
skoðaðir nákvæmlega, koma sameiginlegar vísbendingar fljótt
í ljós. Þeim má skipta í 3 flokka.
1. Barnið. Böm hafa ekki líkamlegan og andlegan þroska til
að forðast né vara sig á þeim hættum sem geta leynst i
umhverfinu. Flest börn hafa náð þessum þroska um 10 ára
aldur.
2. Skortur á eftirliti með börnum. Þetta einkennir mjög
íslenskt þjóðfélag. Hér á landi er ábyrgðin færð mjög
snemma yfir á herðar barnanna, að þau gæti sín sjálf án
þess að það miðist við getu þeirra og þroska til þess.
3. Umhverfið. Mikið hefur skort á að tekið hafi verið tillit til
barna í lögum og reglugerðum sem sérsaklega hafa verið
sett til að vernda einstaklingana, en þetta hefur verið að
breytast á liðnum árum. Til eru lög og reglur sem koma
eiga í veg fyrir slys á börnum en oft og tíðum er ekki farið
eftir þeim og afleiðingarnar eru skelfilegar.
Árvekni (átakaverkefni um slysavarnir barna og unglinga)
Verkefnið hefur verið í gangi í 3 ár og hefur komið ýmsum
málum áleiðis. Mikilvægt er að sett verði markmið til að
fækka slysum og slysadauða barna um 25% og unnið verði
markvisst eftir þeim á næstu árum og að tímanum loknum
verði árangurinn mældur.
Skráning og úrvinnsla úr slysatölum
Tölur yfir aldur, kyn, og hvar og hvernig börnin slasa sig eru
grundvöllur þess að hægt sé að setja raunhæf markmið til að
fækka slysum. Tölurnar eru líka verkfæri til að meta hvemig
til hefur tekist. Það er þvi ákaflega mikilvægt að hægt verði að
fá aðgang að þessum tölum sem fyrst. Tölumar em til en það
er erfiðara fyrir okkur sem vinnum að slysavörnum að fá þær.
Ur þessu þarf að bæta sem fyrst.
Áhrifaríkar leiðir til úrbóta.
Mikilvægt er að líta á vandann frá ýmsum hliðum.
1. Barnið: Hlutverk okkar sem vinnum við slysavamir hlýtur
óneitanlega að vera að fræða foreldra um það hversu lítið
barnið getur sjálft gert til að forðast þær hættur sem eru í
nánasta umhverfi þess.
2. Eftirlit: Það er einnig mikilvægt að fá foreldra til að skilja
að því yngra sem barnið er, því betur þurfi að gæta þess.
Stórátak þarf til að koma fólki í skilning um hið misskilda
frjálsræði íslenskra barna sem myndi í sumum löndum
vera talið ill meðferð á börnum
3. Umhverfið: Mikilvægt er að stuðla að öruggu umhverfi
fyrir börn alls staðar þar sem þau em.
Fræðslan þarf að vera stöðug og miðlast í gegnum heilsu-
gæslu og fjölmiðla. Upplýsingar þurfa að vera aðgengilegar, t.d.
í bæklingum eða á heimasíðu. Sífellt bætast við nýir foreldrar
og mikilvægt er að fræða foreldra um helstu nýjungar á þessu
sviði. Til að skapa bömum ömggt umhverfí þarf að fara í gegn-
um alla þætti umhverfisins og tryggja bömum öryggi með setn-
ingu laga og reglna, sem taka mið af þörfum bama, og sjá til
þess að þeim sé ffamfylgt því annars koma þau ekki að gagni.
Fræðsla til þeirra sem taka ákvarðanir er einnig mikilvæg og
miklu skiptir að fá opinbera aðila til að skilja að öryggi bama er
forgangsverkefni. Löggæsla, t.d. refsing, er líka mikilvægur
þáttur í forvömum og í sumum tilfellum það eina sem dugar.
Breyta þarf hugsunarhætti fólks um slysavarnir. Margir
ganga með þá flugu í höfðinu að ekkert komi fyrir þá. Þetta
má að hluta til rekja til eðlis mannsins og þeirra hugmynda
sem fólk hefur myndað sér um að slys séu yfirnáttúruleg og
ekki sé hægt að fyrirbyggja þau.
Það þarf ekki að líta lengra en til nágrannalanda okkar en
þar hafa þessar aðferðir verið uppistaðan í slysavörnum barna
og þar hefur tekist að fækka slysum til muna. í sumum
löndum hefur slysum á börnum fækkað það mikið að þau eru
helmingi færri en hér á landi. Þessi aðferð hefur einnig verið
notuð hérlendis til að fyrirbyggja dmkknunarslys og hefur hún
skilað stórkostlegum árangri.
Herdís Storgaard, Herdis.Storgaard@hr.is
51
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 78. árg. 2002