Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2002, Blaðsíða 20

en hjúkrunargreiningar (Griffiths, 1998). Slík umræða hefur
einnig verið í gangi hér á landi þó ekki sé unnt að finna slíkt á
prenti. Niðurstöður þessarar rannsóknar eru því athyglisverðar
fyrir það hve fáar læknisfræðilegar greiningar eru notaðar
(4,7%) í stað hjúkrunargreininga. í ljósi þess að hjúkrunarfræð-
ingar lýsa þeim heilsufarslegu viðfangsefnum sem þeir fást við
einungis í 58,8% tilfella með hjúkrunargreiningum sem sam-
svara NANDA-hjúkrunargreiningum má ætla að hjúkrunarffæð-
ingar eigi erfitt með að nota NANDA- „fagmálið" eitt og sér til
að lýsa viðfangsefnum sínum. Þetta gæti skýrst að einhveiju
leyti af þvi að NANDA-hjúkrunargreiningar endurspegla ein-
göngu vandamál sem hjúkrunarffæðingar hafa þekkingu og leyfi
til að greina og meðhöndla þegar reyndin er sú að stór hluti
hjúkrunarstarfa felst í því að fylgja eftir fyrirmælum lækna.
Engin einhlít skýring er á því hvers vegna fjórar af hveij-
um tíu hjúkrunarskrám höfðu enga hjúkrunargreiningu. Vitað
er að legutími hefur þar áhrif (Ásta Thoroddsen og Hrund Sch.
Thorsteinsson, 2002) og tímaskortur hefur oft verið nefndur.
Að draga ályktun af ástandi sjúklings, flokka saman einkenni
og komast að niðurstöðu í formi hjúkrunargreiningar virðist
vefjast fyrir mörgum hjúkrunarfræðingum. Spyrja má hvort
hjúkrunarfræðileg nálgun vefjist fyrir hjúkrunarfræðingum. Þá
hefur formlegum kröfum til skráningar og eftirlit með
skráningu almennt verið ábótavant á sjúkrahúsum.
Niðurstöður þessarar rannsóknar benda sterklega til þess að
sjúkdómsgreiningin ein og sér varpi litlu ljósi á heilsufar
sjúklinga. Sem dæmi má nefna að sjúklingar, sem höfðu fengið
sjúkdómsgreiningu undir flokknum heilablóðfall (flokkur
heilaæðasjúkdóma (cerebrovascular disease)), fengu samtal 54
mismunandi tegundir hjúkrunargreininga. Þá gátu sjúklingar
með sama sjúkdóm verið með frá 1 og upp í 10 mismunandi
hjúkrunargreiningar. Það virðist því ljóst að hjúkrunargrein-
ingar auk sjúkdómsgreininga lýsa mun betur heilsufarslegu
ástandi sjúklingsins en sjúkdómsgreiningin ein og sér. Grein-
ingin Parkinsonsjúkdómur endurspeglar ekki vel heilsu
sjúklings en hjúkrunargreiningar eins og skert hreyfigeta, skert
sjálfsbjargargeta, breyting á líðan, næring minni en líkamsþörf,
hægðatregða, hætta á skaða, trufluð munnleg tjáskipti og
veikluð húð gefa mun breiðari og skýrari mynd af því.
Athygli vekur einnig í hve fáum tilvikum fylgikvillar
læknisfræðilegrar meðferðar, s.s. lyfjameðferðar, eru skráð
(2,2%). Dæmi um þetta eru hætta á fylgikvillum lyfjameð-
ferðar eða rannsóknar og hætta á blæðingum. í úrtaki þessarar
rannsóknar voru einungis gögn frá lyflækningadeildum og
endurhæfingardeild, en athyglisvert væri að skoða gögn frá
skurðlækningadeildum einnig til samanburðar.
Þegar niðurstöður eru skoðaðar út ffá heilsufarslyklunum
má segja að sérhæfing deildanna endurspeglist í fjölda hjúkr-
unargreininga undir hveijum lykli þar sem líkamleg vandamál
eru yfirgnæfandi. Athygli vekur einnig hve fáar hjúkrunargrein-
ingar eru undir lyklum, s.s. hlutverki og félagslegum tengslum,
sjálfsmynd og þekkingu, aðlögun og streitu og gildismati og trú.
í rannsókn Dapice, Hanley og Wong (1987) á hjúkrunargrein-
20
ingum lungnasjúklinga komu fram sams konar niðurstöður. Þær
veltu fyrir sér hvort hjúkrunargreiningar undir þessum lyklum
ættu e.t.v. ekki við í þeim sjúklingahópi eða hvort skýringar
væri að leita í því að hjúkrunarfræðingar notuðu ekki nægilega
ýtarleg matstæki fyrir sálfélagsleg vandamál. Þær bentu á að
vönduð upplýsingasöfnun væri forsenda fýrir sem nákvæmastri
greiningu hjúkrunarvandamála og að notkun nákvæms mats-
tækis hjálpaði til við að finna einkennin sem vísuðu á hjúkr-
unargreininguna. Griffiths (1998) bendir einnig á að hjúkrunar-
fræðingar ræði fremur um sálfélagsleg vandamál sjúklinga
sinna við skýrslugjöf á vaktaskiptum fremur en skrá þau með
formlegum hætti sem hjúkrunarvandamál.
Hinn mikli fjöldi greindra sálfélagslegra vandamála í úrtak-
inu sýnir að málinu er gaumur gefinn í klínísku starfi. Andleg
vanlíðan, sem ekki er til í NANDA-flokkunarkerfinu, var oft
notuð (n=65) sem hjúkrunargreining. Slík greining er ónákvæm
og getur verið vísbending um mun sértækari vandamál. Svo
breið greining er heldur ekki líkleg til að vísa á sértæka
hjúkrunarmeðferð. Hins vegar virðist NANDA-flokkunarkerfið
ekki bjóða upp á hjúkrunargreiningar um andlega vanlíðan sem
íslenskir hjúkrunarffæðingar sætta sig við. Athyglisvert er til
dæmis að hjúkrunargreiningar varðandi aðlögun, streitu eða
álag komu ekki fyrir í úrtakinu þrátt fyrir að flestar hjúkrunar-
skránna, sem úrtakið tók til, tilheyrðu sjúklingum með heila-
blóðfall og langvarandi lungnasjúkdóma sem hafa glímt við
erfiðar breytingar á heilsufari. Þetta gæti skýrst af því að
NANDA-flokkunarkerfið býður einungis upp á fremur dæm-
andi greiningar varðandi aðlögun (t.d. skert aðlögun, ófullnægj-
andi aðlögunarleiðir sjúklingsins) og engar greiningar varðandi
álag og streitu sjúklingsins. Einnig er athyglisvert að hjúkrunar-
greiningin ótti er aldrei notuð í úrtakinu gagnstætt því sem víða
kemur ffam hjá bandarískum hjúkrunarffæðingum (Lunney
o.fl., 1997). Hér getur verið um menningarlegan mun að ræða
eða að þýðingin ótti nái ekki enska hugtakinu „fear“ nægilega
vel. Talsverður blæbrigðamunur er á hugtökunum ótti og
hræðsla. Ástæða er til að kanna þessa hugtakanotkun ffekar
meðal íslenskra hjúkrunarffæðinga sem og að gera nánari inni-
haldsgreiningu á hjúkrunargreiningum sem notaðar eru í dag-
legu starfi um andlega vanlíðan sjúklinga.
I mörgum tilvikum er hægt að segja nákvæmlega fyrir um
hvaða hjúkrunarvandamál birtast hjá sjúklingum með
ákveðnar sjúkdómsgreiningar. Líðan og skynjun tveggja
einstaklinga með sama sjúkdóm getur hins vegar einnig birst á
mjög mismunandi hátt. Birtingarform sjúkdóms getur einnig
verið mjög mismunandi á milli einstaklinga.
I niðurstöðum hér að ffaman voru birtar skráðar hjúkrunar-
greiningar hjá sjúklingum með algengustu sjúkdómaflokkana í
úrtakinu. Ekki reyndist unnt að finna niðurstöður rannsókna um
hjúkrunargreiningar allra þessara hópa til samanburðar. Niður-
stöður rannsóknar á skráðum hjúkrunargreiningum sjúklinga
með astma, berkjubólgu og lungnaþembu (Dapice, Hanley og
Wong, 1987) sýna mjög sambærilegan lista við þann sem hér
var kynntur í töflu 8. Hjá þeim koma einnig ffam hjúkrunar-
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 78. árg. 2002