Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2005, Blaðsíða 12

Tafla 3.
Kostir og gallar kæliúða
Kostir kæliúða Gallar kæliúða
1. Dregur úr sársauka. 1. Skammæ verkun, um það bil ein mínúta.
2. Hagkvæm meðferö. Brúsi af kæliúða (etýlklóríð) 100 ml (80- 2. Ekki djúp deyfing
100 skipti) kostar rúmlega 800 kr., 1 stk. af EMLA-plástrum 3. Eldhætta af sumum þeirra, s.s. etýlklóríöi.
kostar um 250 kr. (upplýsingar fengnar frá apóteki LSH í 4. Aukaverkanir:
október 2004). • Staðbundin óþægindi, roði á húö.
3. Ekki bundið við ákveðinn stungustað á húðinni (eins og • Breyting á húðlit (mjög sjaldgæft).
þegar EMLA er notað). • Mikil og tíð innöndun getur verið hættuleg (deyfandi áhrif).
4. Aukaverkanir eru sjaldgæfar. • Kal á húð (við ofnotkun).
5. Verkar strax.
6. Auðvelt í notkun.
7. Litlar líkur á æðasamdrætti.
8. Auövelt að nota meö annarri meðferð, s.s. stoðmeðferö
ýmiss konar.
(Armstrong o.fl., 1990; Gebauer company, 2002; Henning, 2000; Reis og Holubkov, 1997; Reis o.fl., 1998).
Kostir og gallar við notkun kæliúða
Mikilvægt er að gera sér grein fyrir kostum og göllum þess að
nota kæliúða, bæði fyrir barnið, heilbrigðisstarfsmanninn og
stofnunina. Helstu kosti og galla við notkun kæliúða má sjá
í töflu 3. Sú spurning kemur gjarnan fram hvort kæliúði geti
dregið saman æðarnar sem fyrirhugað er að setja nál í þann-
ig að erfiðara reynist til dæmis að taka blóðsýni. Rannsóknir
meðal fullorðinna (Armstrong o.fl., 1990; Selby og Bowles,
1995) og barna (Ramsook o.fk, 2001), þar sem könnuð hafa
verið áhrif kæliúða á æðasamdrátt og aðgengi að æðum, gefa
til kynna að notkun efnisins auki ekki líkur á æðasamdrætti
né heldur að erfiðara reynist að setja upp æðarlegg eða ná
blóðsýni. jafnframt er mælt með að nota kæliúða eða EMLA-
deyfiplástur á fólk með erfiðar æðar (Selby og Bowles, 1995).
Hins vegar hefur komið fram í klínískri umfjöllun að kæliúði
eins og etýlklóríð eigi það til að draga saman æðar hjá börnum
(Boland, 2000).
Aukaverkanir, sem taldar eru upp í töflu 3, miðast við notkun á
etýlklóríð-kæliúða. Þær eru sjaldgæfar og eiga sér helst stað við
misnotkun og langtíma ofnotkun (Gebauer company, 2002). I
þeim rannsóknum, sem voru skoðaðar, eins og fram kemur í
töflu 2, virðast aukaverkanir ekki vera klínískt vandamál.
Klínísk reynsla af notkun kæliúða á bráðamóttöku barna
á LSH
I febrúar 2004 voru teknar upp nýjungar við verkjameðferð
á bráðamóttöku barna (BMB) á LSH. Starfsfólk deildarinnar
fékk fyrirlestra og lesefni er tengdist notkun kæliúða til sárs-
aukastillingar og í framhaldi af því var byrjað að nota úðann
undir faglegri leiðsögn frá verkefnastjóra. Verklagsreglur voru
útbúnar og þær settar í gæðahandbók barnasviðs
og þar er tilgangi, ábyrgð og framkvæmdarferli
lýst nákvæmlega.
Tvær tegundir kæliúða (Dr. Henning, sem inni-
heldur m.a. etýlklóríð, og Articare cold spray sem
inniheldur isópentan, isóprópanól og mentól)
voru teknar til reynslu. Ábending fyrir notkun
kæliúðans tók m.a. mið af aldri barnsins (2
mánaða), tegund íhlutunar (nálarstungur),
ástandi barns, vali barns, foreldris eða heilbrigðis-
starfsmanns á sársaukameðferð og þeim tíma
sem var til stefnu.
Við mat á árangri meðferðarinnar var reynsla
barnanna af sársauka við íhlutun metin með
sáraukakvarða, s.s. andlitskvarða (Wong-Baker
faces pain raiting scale), tölukvarða (0-10) eða
með hliðsjón af atferli þess (CHEOPS). Af þeim
tveimur aðferðum, sem kynntar hafa verið, hefur
aðferðin að væta bómull með kæliefninu og setja
það síðan á húðina verið meira notuð á BMB.
Reynslan sýnir að ef aðferðin er ekki notuð rétt,
þ.e.a.s. ef of langur tími er látinn líða frá því
að kæliúði er settur á húð og þar til stungið er,
minnka líkur á því að árangur náist sem skyldi.
Enn hafa ekki komið upp vandamál er tengj-
ast hugsanlegum aukaverkunum kæliúðans, s.s.
staðbundin óþægindi. Gagnstætt því sem haldið
var í fyrstu á deildinni hefur úðinn auðveld-
að aðgengið að æðum sem nota á frekar en
að valda t.d. æðasamdrætti. Samþætting ýmiss
Tímarit hjúkrunarfræöinga 1. tbl. 81. árg. 2005