Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2005, Blaðsíða 23

GREIN
Öryggi og gæöi í heilbrigðis-
þjónustu
losts, blæðinga í efri hluta meltingarvegar og
legutíma (Needleman o.fl., 2002). I rannsókn á
sjúklingum á gjörgæsludeild, sem farið höfðu í
kviðarholsaðgerð, kom fram að færri hjúkrunar-
fræðingar á hvern sjúkling þar tengdist aukinni
hættu á öndunarfærafylgikvillum eftir aðgerðina
(Pronovost, Dang, Dorman, Lipsett, Garrett,
Mollie og Bass, 2001).
Vinnuumhverfi
og sinna þeim (Page, 2003) en þetta getur einmitt ógnað
öryggi sjúklinga. Hafa deildarstjórar einatt verið nefndir í
þessu sambandi í ljósi breytts hlutverks þeirra (Agústa Benný
Herbertsdóttir, 2002). Niðurstöður rannsókna benda einnig
til þess að vinnustundafjöldi geti haft áhrif á líkur á mistökum
í starfi (American Nurses Assosiation, 2003; Rogers, Hwang,
Scott, Aiken og Dingen, 2004) þ.e.a.s. langur vinnutími og
mikið álag. Einnig hefur komið fram að fjöldi nánast allra
tegunda atvika er tengdur fjölda hjúkrunarfræðinga (Unruh,
2003) og er það mjög athyglisvert.
Ýmsir þættir í vinnuumhverfi hjúkrunarfræð-
inga hafa áhrif á gæði og öryggi. Florence
Nightingale dró þá ályktun að hátt dánarhlut-
fall hermanna á sjúkrahúsinu í Skutari forðum
daga væri vegna „mengaðs“ umhverfis. En nú á
dögum er umhverfið „rnengað" af öðrum orsökum
(Curtin, 2003). Umhverfi sumra sjúkrahúsa er
læknandi (therapeutic) því ýmislegt í umhverf-
inu ýtir undir skjótan bata, en umhverfi ann-
arra er „eitrað" (toxic) því ýmislegt í umhverfinu
hindrar bata (sama heimild). Hjúkrunarfræðingar
sinna hjúkrun en stjórnendur skapa umhverfi
og kringumstæður þar sem hjúkrun fer fram. Ef
umhverfið er „eitrað“ er meiri hætta á að hjúkr-
unarfræðingar hætti störfum, sjúklingar þjáist og
að lokum muni sjúkrahúsin tapa því fé sem þau
voru að reyna að spara, s.s. með fækkun hjúkr-
unarfræðinga (sama heimild).
Komið hefur í ljós að skipulag stofnana (organ-
izational models), sem leiðir til meira sjálfræðis
hjúkrunarfræðinga (nurse autonomy), meiri stýr-
ingar aðfanga af hendi hjúkrunarlræðinga á vett-
vangi og betri samskipta milli lækna og hjúkr-
unarfræðinga, gefur betri raun fyrir sjúklinga
(Aiken, Sochalaksi og Lake, 1997).
Gerðar hafa verið fjölmargar rannsóknir á vinnu-
umhverfi hjúkrunarfræðinga og niðurstöður
þeirra hafa m.a. leitt í Ijós að ýmislegt í vinnuum-
hverfinu getur ógnað öryggi sjúklinga, s.s. marg-
víslegt skipulag, t.d. vaktafyrirkomulag, fækkun
í mannafla, vinnulag, verklagsregur, vinnuleið-
beiningar og stofnanabragur (Page, 2003).
Bent hefur verið á að oft fari mikill tími hjúkr-
unarfræðinga í alls konar rekstrarstörf (house-
keeping), s.s. að útvega menn til viðgerða, flutn-
ing sjúklinga, tölvuvinnslu og skýrslugerð í stað
þess að hafa nákvæmt eftirlit með sjúklingum
Fleiri umhugsunarverðar rannsóknarniðurstöður hafa komið
fram og má þar nefna rannsóknir á misskilningi í samskiptum
(miscommunication) sem getur haft mikil áhrif á gæði og
öryggi heilbrigðisþjónustu og er sérstaklega áberandi þegar um
atvik er að ræða (Firth-Cozens, 2004). Oft þarf ekki mikið til
að misskilningur verði, t.d. varðandi lyfjaskammt, ef fyrirmæli
eru ekki vel læsileg eða ekki er skýrt að orði kveðið ef fyrirmæli
eru gefin munnlega.
Öryggisbragur (safety eulture)
Margt áhugavert varðandi öryggisbrag kemur fram í niðurstöð-
um nýrrar alþjóðlegrar rannsóknar Itoh og Abe ( 2004) en rann-
sóknin fór fram samhliða í Japan, Nígeríu, á Nýja-Sjálandi og
íslandi og svipuð rannsókn hefur einnig verið gerð í Danmörku
(Itoh og Andersen, 2004). Leifur Bárðarson, yfirlæknir á deild
gæðamála og innri endurskoðunar á Landspítala-háskólasjúkra-
húsi, sá um gagnasöfnun hér á landi.
I rannsókninni kemur m.a. fram að öryggisbragur hefur mikil
áhrif á gæði og öryggi en öryggisbragur er flókið hugtak sem
útskýrt er á eftirfandi hátt:
Öryggisbragur er samheiti yfir gildi, viðhorf, skynjun, hæfni og
hegðunarmynstur einstaklinga og hópa sem ákvarða aðferðir
og leikni við að stýra öryggismálum á stofnun. Með hugtakinu
er ekki einungis átt við ábyrgð stjórnenda varðandi öryggi,
samskiptamynstur og reglur er lúta að öryggismálum heldur er
hugtakið öryggisbragur einnig notað um áhuga starfsmanna,
siðferðisþrek, skynjun atvika og viðhorf gagnvart stjórnend-
um, s.s. trausti í þeirra garð. Oryggisbragur er einnig tengdur
öðrum þáttum, s.s. þreytu, því að taka áhættu og broti á verk-
lagsreglum/ vinnuleiðbeiningum, ákvarðanatöku, einstaklings-
hyggju/samhyggju, viðurkenningu á áhrifum streitu á eigin
verki, viðurkenningu á mikilvægi streitustjórnunar, viðkenn-
ingu á mannlegum mistökum og vitund um eigin hæfni (Itoh
og Abe, 2004).
Tímarit hjúkrunarfræöinga 1. tbl. 81. árg. 2005