Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2005, Blaðsíða 18

hér á landi árið 2002, kemur m.a. fram að pítsan hefur tekið
við sem þjóðarréttur af fiskinum hjá ungu fólki. Fiskneysla
unglingsstúlkna er hverfandi en þær borða sem samsvarar
I einum munnbita á dag af fiski eða 15 grömm. Unga fólkið
neytir þeim mun meira af kolvetnaríkri fæðu eins og pasta og
skyndibitamat. Þetta má ef til vill rekja til breyttra lífshátta
unga fólksins en þeir eru lungann úr deginum í skóla en þar
hefur til skamms tíma ekki verið boðið upp á skólamáltíðir.
Grípa unglingarnir gjarnan mat sinn á hlaupum og borða það
fæði sem nærtækast er, eins og hamborgara og franskar. Það
má því segja að skyndibitafæði hafi tekið við af venjulegum
heimilismat hjá unglingunum. Þá hefur orðið gríðarleg aukn-
ing á gosdrykkjaneyslu, ekki síst hjá ungum piltum sem drekka
tæpan lítra af gosi á dag. Ungt fólk borðar líka óhemjumikinn
sykur, sérstaklega piltar á aldrinum 15-19 ára sem fá um
21% orkunnar úr viðbættum sykri. Meira en helmingur þessa
magns kemur úr gosdrykkjunum.
viðtali sem undirrituð tók við hann og birtist í
Morgunblaðinu. Barn, sem er orðið mjög þungt,
hefur orðið mikið insúlín í blóði en það getur
lækkað blóðsykurinn og valdið þar með mikilli
hungurtilfinningu. Mjög erfitt er að meðhöndla
offitu þegar svo er komið, að sögn Árna. Ýmsir
sjúkdómar tengjast offitu barna og unglinga hér
á landi sem annars staðar þar sem offituvandinn
herjar, t.d. hefur sykursýki af tegund 2 aukist
mjög, sérstaklega á Vesturlöndum. Á síðari árum
hefur þessi sjúkdómur komið fram í æ yngri ein-
staklingum, allt niður í börn á æskualdri. Enn
sem komið er hafa greinst fá tilvik hér á landi.
í Bandaríkjunum er aukning sykursýki það mikil
að talað er um faraldur. Enn fremur hafa mörg of
feit börn mikið kólesteról og háan blóðþrýsting.
Ekki er aðeins að ungt fólk borði óhollari og kolvetnaríkari
fæðu heldur hafa matarskammtar fólks stækkað og á þetta sér-
staklega við um skyndibita sem neytt er á veitingastöðum og
einnig heima fyrir. Hafa fyrirtæki erlendis verið sökuð um að
bjóða þrefaldan eðlilegan matarskammt á verði eins skammts
og hvetja þannig til ofáts. Hafa veitingahús af þessum sökum
breytt um stefnu og bjóða nú mörg hver hollari og fjölbreyttari
fæðu í eðlilegum skömmtum.
Það er talið hafa áhrif á neysluna að börn og unglingar og
foreldrar þeirra eiga í erfiðleikum með að átta sig á þeim upp-
llýsingum sem þau fá frá þjóðfélaginu um hvað er hollt eða
óhollt. Eina vikuna fá þau skilaboð frá fjölmiðlum um að fólk
eigi að borða mikið af kolvetnum og lítið af fitu og próteinum.
Næstu viku snýst þetta við. Að sögn Ingu Þórsdóttur er aðal-
ástæða þessa almenn vanþekking á næringarfræði, matnum og
eigin líkama. Af þeim sökum sé endalaust hægt að bera á borð
fyrir almenning ýmiss konar mistrausta „þekkingu" og lélegar
skyndilausnir.
Árni segir mjög feitan ungling vera með ávísun
upp á slæma heilsu síðar meir á ævinni. Mikil
þyngd veldur álagi á bein og liðamót, hjarta- og
æðakerfi. Hann segir sjaldgæft að börn gangist
undir skurðaðgerð til að láta minnka maga og
segist aðeins muna eftir tveim slíkum tilfellum úr
eigin starfi. Árni bendir á að til að árangur náist
í baráttunni við offitu þurfi að grípa snemma í
taumana.
Það er ekki aðeins að of feitt fólk finni fyrir
líkamlegum einkennum heldur verður það oft
fyrir fordómum sem geta leitt til andlegrar van-
líðanar og hafa rannsóknir hér á landi sýnt það.
Fordómar gagnvart feitu fólki, hvort sem það
eru börn eða fullorðnir, geta stuðlað að sálræn-
um vandamálum, innrætt minnimáttarkennd og
skömm og grafið undan sjálfsvirðingu. Þetta ættu
allir að hafa í huga.
Offita ávísun á slæma heilsu
Getur mikið kólesteról haft forspárgildi?
Tíðni ýmissa kvilla og alvarlegra sjúkdóma er mun meiri meðal
þeirra sem eru of þungir en þeirra sem eru við kjörþyngd og
offita eykur verulega líkur á alvarlegum sjúkdómum, jafnvel
snemma á ævinni.
Læknavísindin standa frammi fyrir þeim vanda að það er mjög
erfitt að meðhöndla offitu barna og fátt er um töfraráð, eins
og kemur fram hjá Árna V. Þórssyni, sérfræðingi í hormóna- og
efnaskiptasjúkdómum barna á Barnaspítala Hringsins. Reynt
er að láta börnin breyta um lífsstíl og fjölskyldurnar með en
hann segir árangur oft sorglega lítinn eins og kemur fram í
Mikilvægt er að sporna við þróun offitu og
ofþyngdar en hvernig verður það gert? Hvað
getum við til dæmis gert til þess að offita og
ofþyngd haldi ekki áfram að vaxa? „Fyrst og
fremst þarf að stemma stigu við neyslu orku-
mikillar fæðu og auka þarf daglega hreyfingu,"
segir Inga Þórsdóttir. Hún segir að enn fremur
þurfi að athuga tengsl blóðfitubreyta, insúlíns
og líkamsþyngdarstuðuls og líkamsbyggingar, því
það geti hjálpað verulega í baráttunni við ofþyngd
og offitu en RÍN búi yfir gögnum sem geri starfs-
16
Tímarit hjúkrunarfræöinga 1. tbl. 81. árg. 2005