Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2005, Blaðsíða 5

FORMANNSPISTILL
Mannekla í hjúkrun
Áriö 1999 gaf Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga
út skýrslu um „Manneklu í hjúkrun". Skýrslan
var afrakstur nefndarstarfs á vegum stjórnar
félagsins og deildar hjúkrunarforstjóra. Nefnd-
inni var ætlað að skoða fyrirliggjandi upp-
lýsingar um skort á hjúkrunarfræðingum hér
á landi; meta stöðu vinnumarkaðar hjúkrunar-
fræðinga, atvinnuþátttöku þeirra og líklega
þróun; meta þörf fyrir hjúkrunarfræðinga á
heilbrigðisstofnunum landsins; og síðast en ekki
síst að greina ástæður þess að stöðugur skortur
var (og erj á hjúkrunarfræðingum til starfa og
leggja fram tillögur til úrbóta. Skýrsla þessi inni-
heldur mikið magn gagnlegra upplýsinga og hefur
nýst félaginu og hjúkrunarfræðingum afar vel.
I skýrslunni kemur m.a. fram að árið 1999 voru um
85% hjúkrunarfræðinga á vinnualdri starfandi við
hjúkrun. Einnig að meðalstarfshlutfall var þá 80% og
um 60% hjúkrunarfræðinga unnu vaktavinnu. Meðal
tillagna til úrbóta, sem settar voru fram í skýrslunni,
var að laun hjúkrunarfræðinga yrðu hækkuð og tækju
mið af ábyrgð, sérhæfni og menntun; að vinnuvika
hjúkrunarfræðinga í vaktavinnu yrði stytt f 36 klst.;
að störf hjúkrunarfræðinga yrðu endurskipulögð og
störf, sem ekki krefjast hjúkrunarmenntunar, yrðu
færð á hendur annarra; og að skipulagi klínísks
náms í hjúkrunarfræði yrði breytt og fjárveitingar
til þess auknar þannig að hægt verði að fjölga
hjúkrunarfræðinemum í 120-130 á ári.
A þeim sex árum sem Iiðin eru frá útgáfu þessarar
skýrslu hefur margt breyst í íslensku heilbrigðiskerfi.
Stóru sjúkrahúsin í Reykjavík hafa verið sameinuð,
stofnanir á landsbyggðinni hafa verið sameinaðar
í heilbrigðisstofnanir sem ná yfir stór iandsvæði
og breytingar hafa verið gerðar á skipulagi heima-
hjúkrunar f Reykjavík og nágrenni. Komið hefur
fram í gógnum frá Landspítala-háskólasjúkrahúsi að
bráðleiki hefur aukist verulega og legutími styst. Hvort
tveggja leiðir til aukins álags á hjúkrunarfræðinga,
ekki aðeins á LSH heldur einnig í heimahjúkrun og á
hjúkrunarheimilum. Ofantaldar breytingar valda enn
meiri þörf fyrir fleiri starfandi hjúkrunarfræðinga.
Nokkuð hefur reyndar miðað í úrbótum í samræmi við
tillögur í mannekluskýrslunni. Laun hjúkrunarfræðinga
hafa vissulega hækkað og nýju launakerfi er ætlað að taka
meira tillit til ábyrgðar, sérhæfni og menntunar en fyrra
Elsa B. Friöfinnsdóttir
launakerfi gerði. Einnig er nú unnið að tillögum
til úrbóta varðandi málefni vaktavinnustétta, þ.e.
að gera vaktavinnuna fysilegri kost. En sumt sem
nefnt er í skýrslunni hefur hins vegar lítið eða
ekkert breyst. Þannig sýnir ný rannsókn Önnu
Stefánsdóttur og Hrafns Óla Sigurðssonar (óbirt)i
að um 87% hjúkrunarfræðinga starfa nú við hjúkrun og enn eru 48%
starfandi á þrískiptum vöktum. Þeir rúmlega 400 hjúkrunarfræðingar
(13%) sem ekki starfa við hjúkrun skv. rannsókn Önnu og Hrafns Óla
hafa valið annan starfsvettvang vegna betri vinnutíma, hærri Iauna,
þeir telja starfið áhugaverðara, þar hafa þeir meira sjálfstæði í störfum
sínum en í hjúkruninni og að þar sé umbun og hvatning meiri. Þessi
rannsókn gefur miklar vísbendingar um hvaða breytingar þarf að gera
á sjúkrahúsum og öðrum heilbrigðisstofnunum til að fá menntaða
hjúkrunarfræðinga aftur til starfa við hjúkrun.
Eins og ég gat um hér í upphafi var það mat höfunda
mannekluskýrslunnar að brautskrá þyrfti 120-130 hjúkrunar-
fræðinga á ári til að hægt væri að tryggja landsmönnum við-
unandi hjúkrunarþjónustu. Nú brautskrást um og innan við
110 hjúkrunarfræðingar á ári að meðaltali. Upplýsingar frá
hjúkrunarfræðideild Háskóla Islands um aukið brottfall nemenda úr
námi valda vissulega áhyggjum. Skoða þarf sérstaklega ástæður þess
að hjúkrunarfræðinemar, sem lagt hafa í mikla vinnu og kostnað og
eru jafnvel komnir á þriðja námsár, ákveða að hætta námi. Hvert
námspláss í námi, þar sem fjöldatakmarkanir gilda, er afar dýrmætt
og óviðunandi að það skili ekki nemanda tii brautskráningar.
Að síðustu vil ég nefna athygliverða tillögu um áherslur í fjölgun
hjúkrunarfræðinema. Þórður Kristinsson, mannfræðingur, birti
nýverið skýrslu um „Upplifun karla í hjúkrunarnámi: Hvað
stendur í vegi fyrir auknum hlut karla í hjúkrun?" I skýrslunni
bendir Þórður á að reynsla af umönnunarstörfum virðist vera
sá þáttur sem hafi haft mest áhrif á að karlmenn völdu að fara í
hjúkrunarfræðinám. Hann leggur því til að komið verði á samstarfi
við Atvinnumiðlun stúdenta og álíka stofnanir þar sem karlar verði
sérstaklega hvattir til að ráða sig í umönnunarstörf. Þó höfundur
sé þarna eingöngu að fjalla um áhrifaþætti í vali karla á námi má
þó kannski leyfa sér að álykta að reynsla af umönnunarstörfum
hafi einnig jákvæð áhrif á val kvenna að læra hjúkrunarfræði.
Kynning á hjúkrunarfræðináminu og hjúkrunarstarfinu þarf skv.
þessu að hefjast strax í fyrsta bekk framhaldsskólanna.
Það er sameiginiegt verkefni hjúkrunarfræðideildar HI,
heiibrigðisdeildar HA, Landspítala-háskólasjúkrahúss og annarra
heilbrigðisstofnana, og Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga
að vinna að fjölgun hjúkrunarfræðinema og fjölgun starfandi
hjúkrunarfræðinga. Eg kalla hér með þessa aðila til samstarfs.
; Ég óska hjúkrunarfræðingum og fjölskyldum þeirra gleðilegra jóla
og heilla á komandi ári. Ég þakka gott samstarf á senn liðnu ári.
Elsa B. Friöfinnsdóttir
Tímarit hjúkrunarfræðinga 4. tbl. 81. árg. 2005
3