Dagblaðið Vísir - DV - 19.04.2016, Blaðsíða 30

Vikublað 19.–21. apríl 201626 Fólk Viðtal
gagnvart því að vera stöðugt að sanka
að sér hinum og þessum óþarfa. Að
halda að þú sért öruggari í þessu lífi
með því að eiga nóg af hlutum er auð-
vitað tómt rugl en ómeðvitað held ég
að fólk fyllist öryggiskennd við að eiga
hluti, við höldum að það sé einhver
vörn eða trygging fyrir því að deyja
ekki. Hugarfarið mitt hefur því breyst
og í dag kaupi ég frekar færri en ögn
dýrari hluti sem endast lengur og nýti
þá til fulls.“
Bjó til kveðjustund
Ekki liðu nema örfáir mánuðir frá
brunanum þar til Hafsteinn fékk
annað rothögg. Þá kvaddi hann
fjórða fjölskyldumeðliminn, eldri
systur sína, Sonju. Henni hafði þá
verið haldið sofandi í öndunarvél í
nokkrar vikur.
„Sonja var með vægari einkenni
en mamma af hrörnunarsjúkdóm-
inum og átti á ýmsan hátt erfitt út
af því. Einn daginn fékk ég símtal
frá manninum hennar sem sagði að
Sonja væri á spítala. Hún hafði þá
fengið blóðtappa í lungað og missti
í kjölfarið meðvitund.“
Skiljanlega var ekki auðvelt að
horfa á náinn ástvin berjast fyrir líf-
inu og geta ekkert gert. Óvissan var
því mikil, að sögn Hafsteins.
„Okkur var ýmist sagt að hún
myndi ná sér eða að hún myndi ekki
ná sér eða að hún myndi ná sér en
aldrei vera sama manneskjan og
áður. Að lokum var ákveðið að not-
ast við líknandi meðferð og taka
öndunarvélina úr sambandi,“ rifjar
Hafsteinn upp. Hann er þó sáttur við
hvernig leiðir skildu hjá þeim systk-
inum. „Ég útbjó kveðjustund með
henni deginum áður en súrefnið
var tekið af henni og hún tók síðasta
andartakið.“
Leiðir einstaklinga saman
Hafsteinn er með BA-gráðu í sálfræði
en árið 2010 lauk hann meistara-
gráðu frá háskólanum í Denver í
átakastjórnun (conflict resolution)
og sáttamiðlun (mediation). Síðan
þá hefur hann unnið sem sálfræði-
ráðgjafi og sáttamiðlari og er vara-
formaður í SÁTT, samtaka um sátta-
miðlun, og einn af stofnendum.
Í mjög stuttu máli útskýrir Haf-
steinn að sáttamiðlun snúist um að
hlutlaus sáttamaður skapi skilyrði
fyrir fólk sem er í einhvers konar
ágreiningi að leiða sín mál til lykta á
sanngjarnan og uppbyggjandi hátt.
„Þannig er það mitt hlutverk sem
sáttamiðlari að draga fram þekkingu
og sköpunargáfu einstaklinganna
við að leysa vandann og tryggja á
sama tíma að þeir hlusti á hver ann-
an og sýni hver öðrum viðeigandi
virðingu. Mál leysast í 80 til 90 pró-
sent tilvika ef maður bara fær tæki-
færi til að skapa réttu skilyrðin svo
þessir aðilar geti talað saman.“
Verkefnin hafa verið mörg og
fjölbreytt. Hafsteinn hefur með-
al annars unnið með innanríkis-
ráðuneytinu að innleiðingu ger-
anda og þolanda sáttamiðlunar inn
í íslenskt réttarkerfi. Þá hefur hann
þjálfað lögreglumenn og sýslumenn
um allt land í geranda og þolanda
sátta miðlun. „Þessi tegund sátta-
miðlunar kallst uppbyggileg rétt-
vísi og á bara við innan réttarkerf-
isins þar sem gerandi hefur brotið
af sér gagnvart þolanda. Hún er því
að ýmsu leyti mjög ólík þeirri sátta-
miðlun sem ég hef unnið við síðustu
átta árin þar sem tveir eða fleiri jafn
réttháir aðilar vilja bara hittast til að
leysa ágreining sín í milli.“
„Hugmyndafræðin þar á bak við
er að brotaþolinn fá meiri stjórn á
því hvernig hann eða hún vill leiða
málið til lykta, fái skýringar á því af
hverju gerandinn gerði það sem
hann gerði og geti séð hvort ger-
andinn iðrist gjörða sinna og þol-
andinn fær jafnframt tækifæri til
að fyrirgefa gerandanum ef þol-
andinn vill það. En að fá afsökunar-
beiðni eða bara fyrirgefa óháð því
að gerandi biðjist afsökunar getur
oft hjálpað þolandanum að ná sér
eftir það sem gerðist. Þá fær ger-
andinn að auki tækifæri til að bæta
fyrir skaðann í samræmi við óskir
þolandans,“ segir hann og bætir við
að sé þessum fundum rétt stjórnað
þá séu hagsmunir þolandans alltaf
hafðir í fyrirrúmi.
„Með þessu er líka verið að huga
að hagsmunum gerandans og sam-
félagsins því ef gerandinn áttar
sig á afleiðingum gjörða sinna og
hvaða áhrif það hafði á þolandann
þá er hann ólíklegri til að brjóta af
sér aftur. Jafnframt er kostnaðurinn
minni og málin leyst á styttri tíma en
ella þegar notast er við þessa aðferð.“
Að sögn Hafsteins er enginn vafi
á því að með þessum hætti er hægt
að leysa málin á þann hátt að all-
ir aðilar komi út úr aðstæðunum
sem sterkari einstaklingar. Eins og er
mega aðeins minni háttar brot fara í
sáttamiðlun hér á landi.
„Því miður erum við langt á eftir
nágrannaþjóðum okkar þar sem
þessi aðferð er mun viðurkenndari
fyrir dómstólum og notuð í alvarleg-
um málum eins og ofbeldis- og kyn-
ferðisbrotamálum, annaðhvort fyrir
eða eftir uppkvaðningu dóms. Það
er afskaplega leitt að sjá og þetta er
neikvæð þróun vegna þess að ávinn-
ingurinn fyrir þolendur og gerendur,
sem og samfélagið í heild, er mjög
mikill.“
Snýst um að axla ábyrgð
Eins og gefur að skilja hefur Haf-
steinn ósjaldan velt fyrir sér hugtak-
inu um fyrirgefningu. En á hún alltaf
við? Er hægt að fyrirgefa allt, jafnvel
morð eða kynferðisbrot?
„Margir halda að þeir séu
að gefa eftir ef þeir ákveða að
fyrirgefa. Þeir hafi ósjálfrátt
þá tapað leiknum. Það á auð-
vitað aldrei að horfa framhjá
þeirri staðreynd að alvarlegt
brot hafi átt sér stað eða gera
á einhvern hátt lítið úr tilfinn-
ingum þolandans. En kannski
má líka hugsa þetta þannig
að gerandinn er að vissu leyti
þolandi líka. Hann er þolandi
samfélags sem hefur getið
hann af sér. Það er ekki eins
og gerandinn detti fullskap-
aður úr einhverju tómi held-
ur þroskast hann og þróast í
þeim kerfum, stofnunum og
fjölskyldumynstrum sem við
sem samfélag bjóðum upp
á. Einhvers staðar hlýtur ger-
andinn að öðlast þessar skoð-
anir, langanir og hegðun
sem á endanum leiða til þess að
hann brýtur af sér. Þannig að þegar
hlutirnir eru skoðaðir í samhengi
og ef við fengjum allar upplýsingar
um hvernig flestir gerendur eru aldir
upp þá myndum við, held ég, nán-
ast án undantekninga fyrirgefa þeim
um leið. Við sem samfélag ölum upp
fólk og afbrot lýsa í raun bara hversu
vel okkur er að takast til, á þessu
þurfum við að taka ábyrgð og gera
það á uppbyggilegan hátt.”
Umræðan um biturleika, reiði,
fórnarlömb og gerendur hefur líklega
sjaldnast átt eins vel við og nú – í ljósi
atburðanna sem nýverið skóku ís-
lenskt samfélag og ríkisstjórn. „Þessir
einstaklingar léku ákveðið hlutverk
í þessu samfélagi,“ segir Hafsteinn.
„Aðstæðurnar voru fyrir hendi og
það var frjór jarðvegur fyrir þá til
að leika þessi hlutverk. En það er
líka okkar ábyrgðarhluti að standa
vörð. Það voru margir sem tóku þátt
í þessu gullæði, og það voru mörg
viðvörunarljós sem var ekki tekið
mark á. Við kusum fólk í þessar stöð-
ur til að sjá um þetta fyrir okkur, þess
vegna hlýtur ábyrgðin að vera hjá
okkur að einhverju leyti. Við þurf-
um að spyrja okkur hvers vegna við
buðum upp á aðstæður fyrir þessa
atburði til að þróast og dafna eins og
þeir gerðu.“
Skoðanakerfið breytir öllu
„Þegar upp er staðið þá gaf það
mér mikið að lenda í öllum þess-
um áföllum og ég lít alls ekki á mig
sem fórnarlamb. Þetta varð til þess
að ég þurfti að endurskoða mín lífs-
viðhorf, eins og bara það af hverju
við erum hérna á jörðinni og út á
hvað þetta gengur allt saman og sú
vegferð hefur gefið mér mikið. Ég
missti systur mína vegna manns
sem ákvað að enda hennar líf. Ég get
ekki svarað fyrir það af hverju þessi
einstaklingur, á þessum tímapunkti,
fékk leyfi til að enda líf annarrar
manneskju. Það er ekki hægt að
dæma mig fyrir að vera ekki reiður
manninum vegna þess að mitt skoð-
anakerfi er ekki endilega það sama
og hjá næsta manni.“
„Ég hef fyrirgefið öllum varð-
andi allt sem fyrir mig hefur komið
og jafnframt fyrirgefið mér og beðist
afsökunar fyrir allt sem ég veit að
ég hef gert öðrum. Ég væri ekki sá
sem ég er í dag ef ég hefði ekki geng-
ið í gegnum þetta. Ef maður lendir
aldrei í átökum, ágreiningi, erfið-
leikum eða áföllum þá held ég að
maður læri ekki eins mikið um lífið
og eftir stendur ef til vill spurningin;
er gott eða slæmt að lenda í slíku?
Og svarið gæti verið að það fer eftir
því hvernig við tökumst á við við-
fangsefnið.“ n
„Mér þótti gríðarlega vænt um Hafdísi“ Þegar Hafsteinn komst á unglingsaldur tók hann fram úr systur sinni í þroska.
Mynd ÞorMar Vignir gunnarSSon„Ég sagði
honum
hvernig mér leið,
að mér þætti
vænt um hann og
elskaði hann.
nokkurra ára gamall með pabba
Hafsteinn og faðir hans voru ætíð nánir og
góðir vinir.
Fiskur er okkar fag
- Staður með alvöru útsýni
Opið allt árið, virka daga,
um helgar og á hátíðisdögum
Kaffi Duus v/ Smábátahöfnina í Keflavík - Aðeins 5 mínútur frá Leifstöð, lítið við í leiðinni • Sími: 421 7080 • duus@duus.is • Opið frá kl. 10:30 - 23:00 alla daga
Allt það besta í íslenskri og indverskri matargerð