Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.2016, Blaðsíða 38

Helgarblað 11.–14. nóvember 201622 Fólk Viðtal
Tók mikið á andlegu hliðina
Í upphafi vinnunnar við sýninguna
tóku þau nokkrar vikur í að lesa öll
viðtölin en þau voru með yfir 200
klukkustundir af efni. Guðrún segir
að það hafi tekið mikið á þau and-
lega að lesa allar þessar ofbeldissögur
með það að markmiði að fiska út það
sem átti að vera með í sýningunni.
„Maður áttar sig samt ekki á því
fyrr en eftir á. Það er svo auðvelt að
verða samdauna efninu. Á einum
tímapunkti vorum við öll orðin and-
lega uppgefin. Charlotte, leikstjórinn
okkar, sá þó hvað var í gangi og greip
í taumana. Hún hélt svo vel utan um
okkur og það er henni að þakka hvað
við erum samheldinn og flottur hóp-
ur.“
Guðrún segir að langflestir sem
sögðu meðlimum RaTaTam sögu sína
hafi verið að segja sögu sína í fyrsta
skipti. „Það sýnir kannski hversu al-
gengt heimilisofbeldi er,“ segir Guð-
rún og bætir við að það hafi verið
mjög sláandi að þrátt fyrir að sögurn-
ar væru margar hverjar ólíkar væru
þær í grunninn allar eins, ofbeldi er
alltaf ofbeldi.
„Það er ógnvekjandi að sjá
mynstrið. Hvernig samböndin byrja
og hvernig gerandinn nær smátt og
smátt að brjóta þolandann niður.“
Konur ekkert minni gerendur
Líkt og áður segir byggir leikverkið á
sönnum frásögnum Íslendinga. Þar
kemur til dæmis í ljós í rannsóknum
sem hópurinn lagðist yfir að kynin
beita ofbeldi jafnt og að karlmenn eigi
mun erfiðara en konur með að viður-
kenna ofbeldið.
„Það er oft hugsunarháttur karl-
manna að þeir láti ekki konu berja sig.
Og ef hún gerir það þá ertu ekki mað-
ur með mönnum ef þú viðurkennir
það. Því er það látið liggja í þagnar-
gildi.“
Guðrún bendir með þessu á að
konur séu ekkert minni gerendur en
karlmenn þegar kemur að heimilis-
ofbeldi, þó svo að birtingarmyndin sé
oft önnur. „Það er sárt að horfa upp á
kynsystur mínar beita ofbeldi þannig
að barnsfeður þeirra fái ekki að um-
gangast börnin sín.“
Þó svo að leikverkið sé með alvar-
legan undirtón er einnig að finna
mikinn húmor í sýningunni. Guðrún
segir það bráðnauðsynlegt að geta
hlegið að erfiðri lífsreynslu eftir á. Eða
að minnsta kosti að einhverjum hluta
hennar.
Þakklát fyrir lífsreynsluna
Þrátt fyrir allt sem á undan er gengið
er Guðrún þakklát fyrir lífsreynsluna
sem hefur kennt henni að sjá lífið frá
allt öðru sjónarhorni. Hún hefur í dag
mun meiri trú á sjálfri sér og því sem
hún tekur sér fyrir hendur en áður
en hún kynntist ofbeldismanninum.
Reynsluna tekur hún, til dæmis,
með sér á svið í Tjarnarbíói og miðl-
ar henni áfram með það að markmiði
að uppræta heimilisofbeldi fyrir fullt
og allt.
„Ofbeldi er gríðarlegt mein í ís-
lensku samfélagi en ég hef fulla trú á
að við getum í sameiningu gert betur.
Bæði sem einstaklingar og sem sam-
félag.“ n
PLUSMINUS OPTIC
Smáralind
www.plusminus. is
Sumar
kaupauki
Sólgler
með öllum gleraugum
Index 1,5*
Sjóngler
2/1
Tveir fyrir einn
MARGSKIPT SJÓNGLER
Tilboð: tveir fyrir einn
www.plusminus.is
„Það er erfitt fyrir
gerendur að horf-
ast í augu við sjálfa sig og
viðurkenna að þeir beiti
ofbeldi.
Heimilisofbeldi
Best varðveitta leyndarmál fjölskyldunnar
Ofbeldi á heimilum í einhverri
mynd er tiltölulega algengt
fyrirbæri, því miður. Ofbeldið
getur tekið á sig margvíslegar
myndir bæði andlegar og lík-
amlegar, og er ekki einskorðað
við ákveðna þjóðfélagshópa
eða stéttir. Þeir sem búa við
ofbeldi af einhverju tagi reyna
oftast að fela það út á við.
Ofbeldið verður þannig
gjarnan best varðveitta
leyndarmál fjölskyldunnar. Það er því erfitt að meta umfang þess nákvæmlega
eða hversu margir einstaklingar, börn og fullorðnir, búa við ofbeldi.
Einu marktæku ábendingarnar um fjölda fórnarlamba heimilisofbeldis
eru þær sem fást frá samtökum er reyna að aðstoða þau sem fyrir ofbeldinu
verða. Þó er þar aðeins um toppinn á ísjakanum að ræða því allt of margir
láta ofbeldið yfir sig ganga án þess að leita sér hjálpar og geta margar ástæður
l egið þar að baki.
Gjarnan tengist ofbeldi innan fjölskyldunnar áfengismisnotkun eða mis-
notkun á vímuefnum af einhverju tagi. Það þarf þó alls ekki að fara saman
þótt oft valdi langvarandi misnotkun áfengis og vímuefna ofbeldishneigð.
Margir nota vímuna sem afsökun fyrir ofbeldishneigð sinni, en sú afsökun er í
raun marklaus. Víman kallar aðeins fram ofbeldistilhneigingar sem búa undir
niðri.
Ofbeldi í hjónabandi eða sambúð fylgir oft ákveðnu ferli. Áður en ofbeldið
brýst fram á sér stað eins konar spennuhleðsla. Parið veit að brátt verður grip-
ið til ofbeldisins, hver svo sem ástæðan er. Konan, sem oftast er fórnarlambið
ásamt börnunum, gerir allt sem hún getur til þess að blíðka manninn og
koma í veg fyrir árás á sig eða börnin. Maðurinn svarar með auknum yfirgangi
sem endar með ofbeldi.
Eftir að ofbeldið hefur átt sér stað segist maðurinn sjá eftir öllu saman
og gerir allt sem hann getur til þess að sannfæra konuna um að þetta muni
aldrei gerast aftur. Konan reynir þá gjarnan að gleyma því sem gerðist en eftir
ákveðinn tíma endurtekur allt þetta ferli sig. Ef áfengis- og vímuefnanotkun
eru með í spilinu hjá öðrum eða báðum aðilunum, fórnarlambinu og ofsækj-
andanum, er afneitun gjarnan fylgifiskur ofbeldisins.
Eitt af því sem einkennir þann sem beitir ofbeldi innan veggja heimilis-
ins er, að hann kemur fram sem tvær gersamlega óskyldar mannverur. Á það
við bæði um karla og konur, þótt oftast séu það karlar sem beita ofbeldi eins
og fyrr segir. Utan veggja heimilisins kemur sá er fyrir ofbeldinu stendur fram
eins og hinn fullkomni heimilisfaðir en um leið og heim er komið vill hann
öllu ráða og kúgar heimilisfólkið.
Allir verða að lúta vilja hans. Með öðrum, t.d. á vinnustað, er hann gjarnan
elskulegur og viðfelldinn en innst inni þráir hann vald í einhverri óljósri
mynd. Sá er beitir ofbeldi á heimili sínu þjáist gjarnan af einhvers konar
minnimáttarkennd sem aftur verður kveikja ofbeldisins t.d. þegar áfengi
er haft um hönd. Fórnarlambinu er þá kennt um allt í lífinu sem ekki hefur
gengið eins og ofbeldismaðurinn vildi, jafnvel það að hann skuli beita ofbeldi.
Reynslan sýnir því miður að litlar líkur eru á því að sá sem beitir maka sinn
og börn ofbeldi bæti ráð sitt eða taki upp nýja lifnaðarhætti. Þvert á móti eru
meiri líkur á því að ofbeldið aukist með tímanum. Ofbeldismaðurinn leitar
sér líka ógjarnan hjálpar að fyrra bragði.
Öll þau sem búa við slíkt ofbeldi innan heimilisins í einni eða annarri
mynd ættu því að leita sér aðstoðar til að losna úr sambandinu. Mörg samtök
bjóða upp á hjálp þegar í slíkt óefni er komið. Og þótt erfitt geti verið að horf-
ast í augu við sjálfan sig og viðurkenna að sambúðin sé komin í óefni, þá er sú
viðurkenning gjarnan fyrsta skrefið burt úr aðstæðum sem til lengdar brjóta
einstaklinginn niður.
Heimild: Doktor.is
Ofbeldið er oft best varðveitta
leyndarmál fjölskyldunnar Ger-
andinn kúgar heimilisfólkið. Mynd ShuTTerSTOcK
Leiksýningin
hefur fengið
góðar mót-
tökur Guðrún
segir konur
ekkert minni
gerendur.
Mynd Tjarnarbíó