Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.2016, Blaðsíða 46

Helgarblað 11.–14. nóvember 201630 Menning
Allt á einum stað:
Prentun, merkingar og frágangur.
Inni- og útimerkingar.
Segl- og límmiðaprentun.
Ljósmynda-, striga- og segulprentun.
Textaskraut, sandblástur,
GSM hulstur og margt fleira...
B
rot úr hjónabandi eftir Ing­
mar Bergman, var upphaf­
lega sex þátta sjónvarps­
sería sem frumsýnd var
árið 1973 og naut strax
gríðarlegra vinsælda. Ingmar lét
ekki þar við sitja heldur hélt áfram
að vinna með handritið, hann stytti
sjónvarpsþættina til sýninga í kvik­
myndahúsum og skrifaði að lokum
leikgerð verksins sem hann leik­
stýrði sjálfur, árið 1981. Ólafur Egill
Egilsson hefur samið nýja leikgerð
upp úr öllu þessu efni og fært til nú­
tímans. Ekki verður annað sagt en
að honum takist vel upp, handritið
er feikilega þétt, ekki síst framan af
og þýðandinn, Þórdís Gísladóttir,
Bryndís Loftsdóttir
ritstjorn@dv.is
Leikhús
Brot úr hjónabandi
Höfundur: Ingmar Bergman
Þýðandi: Þórdís Gísladóttir
Leikstjóri og höfundur leikgerðar: Ólafur
Egill Egilsson
Leikendur: Unnur Ösp Stefánsdóttir og
Björn Thors
Leikmynd og búningar: Ilmur Stefánsdóttir
Lýsing: Kjartan Þórisson
Tónlist: Barði Jóhannsson
Sýnt á Litla sviði Borgarleikhússins
Mögnuð
brotlending
hjónabands
Að skilja Leikritið fjallar um
ástina í hjónabandi tveggja
einstaklinga og samskipti
þeirra við sambandsslit.
Aldarafmæli dadaismans fagnað með fyrirlestri og nýrri danssýningu
D
ada er hundrað ára, ein öld
frá því að ein áhrifamesta
listhreyfing 20. aldarinnar
spratt upp úr brjálæði fyrri
heimsstyrjaldarinnar, í al­
gjörri andstöðu við stríðið, borgara­
legt samfélag og gjörvalla rökhyggju
nútímans. Heimurinn var á heljar­
þröm og svarið var dada – merk­
ingarlaust frumöskur: Dada!
Íslenskir listamenn og stofn­
anir hafa lagt sitt af mörkum til að
minnast aldarafmælis hreyfingar­
innar, fyrr á árinu hélt hópur dada­
áhugafólks gjörningapartí á Gaukn­
um, um helgina heldur dr. Benedikt
Hjartarson fyrirlestur um hreyf­
inguna í Listasafni Reykjavíkur og
Íslenski dansflokkurinn frumflytur
nýtt dansverk eftir Ingu Huld
Hákonardóttur og Rósu Ómars­
dóttur sem unnið er út frá hug­
myndum dadaismans. DV heyrði
í bókmenntafræðingnum og
öðrum danshöfundinum
og forvitnaðist um dada­
ismann.
Fáránleiki og galsa-
kennt niðurrif
Dada var framúrstefnu­
hreyfing sem fæddist í
Zürich árið 1916. Þar sem
Sviss var hlutlaust ríki í heims­
styrjöldinni söfnuðust þar friðar­
sinnar víðs vegar að úr Evrópu.
Fjölþjóðlegur hópur listamanna úr
ýmsum greinum sem hafði kom­
ið sér fyrir í borginni hóf að halda
einhvers konar gjörningakvöld eða
uppákomur undir heitinu Cabaret
Voltaire. Varð það vettvangur fyrir
nýstárlega og framsækna list, gjörn­
inga og sviðslistir, upplestur, mani­
festó­yfirlýsingar, tónlist og hvers
kyns performansa. Búningarnir
voru fáránlegir, ljóðin óskiljanleg
og yfirlýsingarnar herskáar. Smám
saman fæddist nafnið dada, fjöl­
þjóðlegt og margrætt orð en kannski
fyrst og fremst bara merkingarlaust
hljóð.
„Það sem einkenndi dada­
ismann var gagnrýni á hefð­
bundna listsköpun. Þetta
var svolítið galsakennd og
„súbversíf“ listsköpun, leik­
ur með þversagnir, fagurfræði
sem byggði á ákveðnum fá­
ránleika, niðurrifi á hefðum og
gagnrýni á ríkjandi smekkvísi,“
útskýrir Benedikt Hjart­
arson bókmennta­
fræðingur.
„Seinna varð
svo gagnrýni á rök­
hyggjuna og skyn­
semishyggjuna
meira áberandi.
Þetta þarf að skoðast
í samhengi stríðsins
enda, var þetta gagnrýni
á nútímamenninguna og þá
skynsemishyggju sem dadaist­
arnir töldu að hefði leitt mann­
kynið inn í stríðið,“ segir hann.
„Grunnþátturinn í dada­inu
var niðurrifið og áherslan á nýtt
upphaf. Þetta byggði á þeirri
hugmynd að hin vestræna
þjóðfélagsgerð og borgara lega
menning væri komin í þrot og
það þyrfti að byrja upp á nýtt.
Það var engin skýr sýn um hvað
skyldi taka við, engin skýr fram­
tíðarsýn, en það voru ákveðin gildi
sem voru lögð til grundvallar og
það fór fram leit að þessu gildum
og þeim þáttum sem hægt væri að
byggja á,“ segir Benedikt og bend­
ir á að þetta sjáist meðal annars í
hugmyndum og nálgun dadaista á
tungumálið.
„Tungumálið var álitið vera sjúkt
og sýkt, enda hafði því verið slitið út
í áróðri stríðsins, notað sem verk­
færi til að knýja áfram ákveðnar
pólitískar, þjóðfélagslegar og fagur­
fræðilegar hugmyndir. Þetta var
tungumál sem ekki var hægt að
vinna með lengur, það var í ein­
hverjum skilningi ónýtt. Það sem
þurfti því að gera var að hverfa til
einhvers kjarna tungumálsins, byrja
upp á nýtt. Það var í þessu samhengi
sem þeir fóru að vinna með það
fyrst og fremst út frá hljóðum, útliti
bókstafa og svo framvegis. Þeir fóru
í grunnþætti tungumálsins, leystu
Heimurinn er á heljarþröm, hvað er til ráða? DADA!
„Þetta var svo-
lítið galsa-
kennd og „súbversíf“
listsköpun, leikur
með þversagnir,
fagurfræði sem
byggði á ákveðnum
fáránleika, niðurrifi á
hefðum og gagnrýni
á ríkjandi smekkvísi.
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is
Dada Einn af frumkvöðlum dadaismans Hugo Ball
les upp ljóð á Cabaret Voltaire í Zürich í júní 1916.
Metsölulisti
Eymundsson
2.– 8. nóvember 2016
Allar bækur
1 PetsamoArnaldur Indriðason
2 DrungiRagnar Jónasson
3 Þín eigin hrollvekja Ævar Þór Benediktsson
4 Pabbi prófessor Gunnar Helgason
5 TvísagaÁsdís Halla Bragadóttir
6 SvartalognKristín Marja Baldursdóttir
7 Elsku Drauma mínVigdís Grímsdóttir
8 Máttur matarins Unnur Guðrún Pálsdóttir /
Þórunn Steinsdóttir
9 Harry Potter og bölvun barnsin
J.K. Rowling
10 Ljóð muna rödd Sigurður Pálsson
Arnaldur Indriðason