Bókasafnið - 01.07.2017, Blaðsíða 14

14 Bókasafnið
Með tilkomu internetsins opnuðust nýir mögu-leikar í miðlun upplýsinga. Internetið er tæki þar sem allar mögulegar upplýsingar,
til að mynda fræðigreinar, geta verið ókeypis og
aðgengilegar almenningi. Einhvern vegin hefur þró-
unin samt sem áður verið sú að mikið af upplýsingum
eru lokaðar á internetinu nema gegn himinháu gjaldi.
Rannsóknir sem gerðar eru við íslenska háskóla eru að
hluta eða öllu leyti styrktar af opinberu fé og ættu rann-
sóknaniðurstöðurnar þar af leiðandi að vera aðgengilegar
almenningi. Í mörgum tilvikum er svo ekki, heldur er þeim
haldið í rándýrri gíslingu útgáfufyrirtækja. Þetta er ástæðan fyrir því
að fl eiri og fl eiri háskólar um allan heim hafa mótað stefnu þar sem
starfsmenn þeirra eru hvattir til að birta í greinar í tímaritum sem eru í
opnum aðgangi. Markmið opins aðgangs er að útgefnar greinar fræða-
fólks og annað fræðiefni séu aðgengilegar óhindrað og án endurgjalds á
rafrænu formi gegnum Internetið.
Stefna Háskóla Íslands um um opinn aðgang að rannsóknaniður-
stöðum og lokaverkefnum var samþykkt í háskólaráði þann 6. febrúar
20141.  Einnig voru útbúnar verklagsreglur um birtingar vísindagreina
í opnum aðgangi sem tóku gildi 1. september 2015. Í kjölfarið ræddu
aðilar frá Vísinda- og nýsköpunarsviði HÍ og frá Landsbókasafni Ís-
lands - Háskólabókasafni um mögulegt varðveislusafn fyrir vísinda-
greinar skólans í opnum aðgangi.  Settur var saman hópur sem hittist
reglulega veturinn 2015 - 2016. Ákveðið var að Landsbókasafn myndi
sjá um rekstur varðveislusafnsins og að notaður yrði opni hugbúnaður-
inn Dspace, sem er sami hugbúnaður og er notaður fyrir Skemmuna.
Ástæðan fyrir því að Skemman var ekki notuð fyrir þetta efni var að
Opin vísindi: nýtt varðveislusafn
Sigurgeir Finnsson hefur lokið MLIS í bókasafns- og upplýsingafræði. Hann starfar sem verkefnastjóri Opinna
vísinda á Landsbókasafni Íslands – Háskólabóksafni.
1. http://www.hi.is/adalvefur/stefna_um_opinn_adgang
2. Evrópsku rannsóknasjóðirnir FP7 og H2020 gera kröfu um að niðurstöður rannsókna styrktar af þeim birtist í varðveislusafni sem er
OpenAIRE samhæft.
hugbúnaði hennar hefur verið breytt
umtalsvert, of mikið til að hún standist
kröfur sem evrópskir rannsóknasjóðir
gera, eða sé OpenAIRE samhæfð2.
Fleiri aðilar fj ölluðu um málið og
má þar nefna samstarfsnet opinberu
háskólanna og mennta- og menn-
ingarmálaráðuneytið. Sumarið 2016
var ákveðið að opna varðveislusafnið
Opin vísindi með málþingi 15. septem-
ber. Hinum háskólunum sex var boðið að
vera aðilar að varðveislusafninu og verkefnisstjórn
mynduð. Í henni eru aðilar frá öllum háskólunum
og Landsbókasafni Íslands – Háskólabókasafni.
Málþingið var vel sótt, og er það til marks um auk-
inn áhuga um þetta málefni. Meðal ræðumanna var
Dr. Kenneth D. Crews sem talaði um höfundarrétt
í tengslum við opin varðveislusöfn.
Varðveislusafnið er eins og er einungis hugsað
fyrir efni sem hefur verið birt í opnum aðgangi.
Hugsanlegt er að safnið verði í framtíðinni
gagnasafn allra útgefi nna verka háskólanna. Þau
úrlausnarefni sem bíða verkefnisstjórnarinnar eru
margs konar. Hópurinn er enn að læra á safnið og
hvernig skráningum skal háttað. Ritstjórnarstefna
er enn í mótun og verklag um innsendingu efnis
á eftir að þróast. Á döfi nni eru kynningar fyrir
starfsmenn háskólanna þar sem opin aðgangur
verður kynntur, sem og varð-
veislusafnið sjálft. Búnar hafa
verið til leiðbeiningar um
innsendingu efnis og eru þær
aðgengilegar á vef Lands-
bókasafns http://libguides.
landsbokasafn.is/opinvisindi.
Efni sem vistað er í Opin
vísindi verður varðveitt
varanlega. Safnið er því
kjörinn vettvangur til að þess
að safna saman á einn stað
öllum fræðilegum skrifum
starfsmanna íslensku háskól-
anna og verða um leið öfl ugt
gagnasafn sem almenningur
getur notað í þekkingarleit
sinni.