Dagblaðið Vísir - DV - 12.05.2017, Síða 60

40 menning Helgarblað 12.–15. maí 2017
V
ið þurfum að reyna að skilja
fagurfræði þeirrar upplýs-
ingabyltingar sem er að eiga
sér stað. Ef við líkjum þessu
við atómöldina þá var kjarn-
orkan farin að hafa rosaleg áhrif þegar
hún var enn bara fræðileg kenning,
hugmynd eðlisfræðinga, en almenn-
ingur fór ekki að átta sig á þessu fyr-
ir en hann sá myndirnar af sveppa-
skýinu. Þetta varð stóra sögnin á 20.
öldinni. Táknin og sögurnar skipta
svo miklu máli. Við erum hins vegar
ekki enn komin að sveppaskýi upp-
lýsingaaldarinnar – en helst myndum
við náttúrlega vilja sjá það áður en
það leiðir til einhverrar tortímingar,“
segir Bergur Ebbi Benediktsson, sem
gaf á dögunum út bókina Stofuhiti –
ritgerð um samtímann, þar sem hann
veltir fyrir sér þeim breytingum á
hugsun, samfélagi og menningu sem
aðgangur að sítengingu og næstum
því óendanlegu stafrænu rými hefur
í för með sér í samfélögum nútímans.
Blaðamaður DV hitti Berg Ebba í
Kringlunni og spjallaði við hann um
gagnamagn, samrými og mikilvægi
fagurfræðinnar til að skilja samtímann.
Nánd í stafrænu rými
Nýja bókin þín virðist vera unnin út
frá þeirri grunnhugmynd að aðgang-
ur að sítengingu og næstum því óend-
anlegu stafrænu rými sé að breyta
því hvernig við hugsum og lifum,
breyta samfélaginu okkar og menn-
ingu. Getur þú nefnt dæmi um slíkar
breytingar?
„Já, ég hef fyrst og fremst verið
að skoða þetta út frá einstaklingn-
um. Ein stóra þversögnin í nútíman-
um er að þessi sítengingar- og sam-
félagsmiðlakúltúr blæs upp og leggur
sérstaklega mikla áherslu á einstak-
linginn. Þú ert með þitt pláss, þinn
prófíl, þínar skoðanir, þína rödd og
það er þín persónulega upplifun og
reynsla sem er álitin trompa allt. En á
sama tíma máir þessi kúltúr einstak-
linginn út að ákveðnu leyti. Við erum
byrjuð að úthýsa svo mikið af hugs-
unum okkar og sjálfsmynd. Með því
á ég við að ef við kaupum okkur eitt-
hvað nýtt, skiptum um hárgreiðslu
eða eitthvað álíka þá verðum við ekki
fullkomlega sátt við okkur fyrr en
við erum búin að taka mynd, pósta
á netið og fjöldinn er búinn að sam-
þykkja það. Kannski virkar þetta hálf-
glatað, algjör hégómi og narsissismi,
en ég tel að í þessu geti líka falist
ákveðin hógværð. Mér finnst ég sjá al-
veg jafn mikla samhygð og „empatíu“
í þessum kúltúr. Það er ákveðin feg-
urð í því að við séum hópsálir. Það
að upphefja einstaklinginn er ekkert
endilega það besta sem mannkynið
getur gert og ekkert endilega leiðin að
frelsinu. Því fylgir líka mikið álag.“
Eitt af því sem þú ert að fjalla um
í bókinni er hvernig það þegar svo til
allir eru tengdir stöðugt inn í sama
stafræna rýmið skapi einhvers kon-
ar nýja nánd. Þegar ég las þetta varð
mér stundum hugsað til þess hvernig
„sam-tíminn“ varð til á 19. öldinni.
Gufulestirnar komu fram og þá gat
fólk í fyrsta skipti ferðast langar leið-
ir á tiltölulega stuttum tíma. Í kjöl-
farið varð nauðsynlegt að samræma
og samstilla klukkur í mismunandi
bæjum í Bretlandi. Þá varð til algjör-
lega nýtt ástand þar sem líf fólks var
skipulagt eftir nákvæmum og sam-
eiginlegum tíma. Það sem þú virðist
vera að lýsa er upphaf einhvers konar
„sam-rýmis“, þar sem lifandi einstak-
lingar á mismunandi stöðum og
raunar allar upplýsingar netsins frá
mismunandi tímum, lifa og hrærast í
sama stafræna rýminu.
„Já, þetta er góð leið til að ramma
þetta inn. Það er mjög áhugavert að
fylgjast með því þegar heimurinn í
heild upplifir einhvern viðburð í sam-
einingu. Dæmið sem ég tek í bókinni
er af því þegar poppstjörnur deyja á
netinu. Við getum hugsað um Steve
Jobs – sem var eiginlega eins og Mes-
sías fyrir ákveðinn hóp – eða kannski
enn frekar Michael Jackson. Í tilviki
Jacksons voru gerð upp mjög erf-
ið siðferðileg mál á ótrúlega stutt-
um tíma, svolítið eins og þegar mik-
ill patríark í fjölskyldu deyr. Þegar
poppstjarna deyr blandast líka saman
persónuleg reynsla einstaklinga, allir
eru að taka þátt í sama samtalinu en
með sínu persónulega „touch-i“, fólk
deilir uppáhaldslaginu sínu með tón-
listarmanninum og tekur þannig þátt
í samtalinu. Þessi nánd og samrými
finnst mér mjög heillandi þó það geti
líka verið svolítið ógnvænlegt, enda
vill maður líka að heimurinn sé svo-
lítið leyndardómsfullur.
Það er auðvitað vel þess virði að
pæla í þessu en þetta er samt ekk-
ert nýtt. Menn eru búnir að vera að
hugsa um þetta í meira en hálfa öld,
Marshall McLuhan kallaði þetta til
dæmis heimsþorpið þegar hann var
að fjalla um sjónvarpið. Hann sá svo
nánast fyrir internetið og velti fyrir sér
hvort einstaklingurinn og friðhelgi
hans myndi hverfa. Menn hafa verið
að spá fyrir um þetta – en oftast hefur
þetta verið svolítið dystópísk sýn. Nú
erum við komin á þennan stað og þá
hefur þetta bara sína kosti og galla.“
Í leit að sveppa-
skýi samtímans
Bergur Ebbi veltir samtímanum fyrir sér í bókinni Stofuhiti sem kom út á dögunum
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is „Ég held að við
þurfum að hugsa
fyrirgefninguna upp á
nýtt, núna þegar það er
hægt að grafa allt upp.
Þoka frekar en upplýsingahaf segir Bergur Ebbi gagnlegra að hugsa ástand sítengingar og
gagnasöfnunar sem einhvers konar gufu eða þoku. Myndin er af þokuverki japanska lista-
mannsins Fujiko Nakaya fyrir utan Tate-nútímalistasafnið í London.
sa
m
sE
t
t
m
y
N
d
d
v
Metsölulisti
Eymundsson
4.– 10. maí 2017
Allar bækur
1 Sagan af barninu sem hvarf
Elena Ferrante
2 StofuhitiBergur Ebbi Benediktsson
3 Litla bakaríið við Strandgötu
Jenny Colgan
4 Hjálp, barnið mitt er grænmetisæta
Jón Yngvi Jóhannesson
5 Ég man þigYrsa Sigurðardóttir
6 Þrjár mínúturRoslund og Hellström
7 Iceland flying highÝmsir höfundar
8 Í skugga valdsins Viveca Sten
9 Leyndarmál eiginmannsins
Liane Moriarty
10 Komdu útBrynhildur Björnsdóttir/
Kristín Eva Þórhallsdóttir
Handbækur / Fræði-
bækur / Ævisögur
1 StofuhitiBergur Ebbi Benediktsson
2 Hjálp, barnið mitt er grænmetisæta
Jón Yngvi Jóhannesson
3 Sterkari í seinni hálfleik
Árelía Eydís Guðmundsdóttir
4 171 Ísland áfanga-staðir í alfaraleið
Páll Ásgeir Ásgeirsson
5 Garðrækt í sátt við umhverfið
Bella Linde/Lena Granfelt/Halla
Kjartansdóttir
6 Stóra garðabókinÁgúst H. Bjarnason
7 Undur MývatnsUnnur Þóra Jökulsdóttir
8 Leitin að svarta víkingnum
Bergsveinn Birgisson
9 Dagbók barnsinsYvonne Perrin
10 Volcano SudokuÝmsir höfundar