Dagblaðið Vísir - DV - 07.07.2017, Qupperneq 4

4 Helgarblað 7. júlí 2017fréttir
S
íðastliðinn þriðjudag til-
kynnti fjármála- og efna-
hagsráðuneytið að ný
eigendastefna ríkisins fyrir
fjármálafyrirtæki hafi tekið gildi,
eftir að stefnan var samþykkt af
ríkisstjórn. Stefnan gildir fyrir
fjögur fjármálafyrirtæki, Lands-
bankann, Íslandsbanka, Arion
banka og Sparisjóð Austurlands.
Í eigendastefnunni má finna
umfjöllun um markmið ríkis-
ins með eignarhaldinu, skipulag
eigendahlutverksins og megin-
reglur og viðmið eigenda-
stefnunnar, svo sem varð-
andi stjórnarhætti, kröfur og
árangursviðmið. Mesta athygli
hefur vakið umfjöllun í stefnunni
um sölu bankanna.
Hagfelldar aðstæður og ákjós-
anlegt jafnvægi
Í stefnunni er vikið sérstaklega að
markmiði um sölu og eignarhald
til framtíðar. Þar kemur fram að
ásættanleg skilyrði þurfi að vera
fyrir hendi áður en eignarhlutur
verði seldur og er þar meðal
annars vísað til þess að aðstæður
á fjármálamarkaði þurfi að vera
hagfelldar og æskilegar, líklegt sé
að kaupendur séu til staðar og að
viðkomandi fyrirtæki sé tilbúið til
sölu. Þá er bent á að áður en loka-
ákvörðun um sölu er tekin skuli
horft til þess að fjármagnsupp-
bygging og rekstur viðkomandi
fyrirtækis sé í ákjósanlegu jafn-
vægi. Allt saman eru það nokkuð
matskenndar forsendur og erfitt
að átta sig á hvort eða hvenær er
fyrirsjáanlegt að skilyrðum fyrir
sölu sé fullnægt.
Ljóst er að stefnan er sett á að
hlutir ríkisins verði seldir enda
tekið fram að eignarhald ríkisins
á bönkum sé tímabundið fyrir-
komulag. Með hvaða hætti eða í
hvaða röð hlutirnir verða seldir
er hins vegar ekki tíundað frekar
í stefnunni.
Breytt skipulag við sölu banka
í ljósi fyrri reynslu
Um sölu ríkisbankanna í kring-
um síðustu aldamót hefur mik-
ið verið fjallað síðustu ár og þyk-
ir ljóst að ýmsar brotalamir
voru á því söluferli. Þegar Kaup-
þing, Landsbanki og Glitnir féllu
í október 2008 voru ekki liðin
sex ár frá því að sölu ríkisins á
stórum eignarhlutum í tveimur
fyrrnefndu bönkunum lauk.
Meðal þess sem hefur ver-
ið gagnrýnt í því ferli er hversu
óformlegt og ógagnsætt það hafi
verið. Þá var skipulagið þannig að
ráðherranefnd um einkavæðingu
starfaði undir forystu forsætisráð-
herra en auk hans áttu þrír ráð-
herrar þar sæti. Undir nefndinni
starfaði framkvæmdanefnd um
einkavæðingu sem sinnti nánari
undirbúningi og framkvæmd.
Í skýrslu rannsóknarnefndar
Alþingis um fall íslensku bank-
anna er einkum gagnrýnt að að-
koma löggjafans að söluferli
Landsbankans og Búnaðarbank-
ans hefði verið lítil sem engin,
nánast aðeins eitt lagaákvæði
sem heimilaði að hlutafé ríkis-
sjóðs í bönkunum yrði selt. Ekki
var fest í lög nein stefnumörkun
af hálfu Alþingis eða efnisregl-
ur um hvernig ætti að standa að
sölunni. Það var alfarið í hönd-
um stjórnvalda að ákveða nánari
framkvæmd og forsendur fyrir
sölu bankanna. Af þeim sökum
hafi stjórnvöld getað breytt kröf-
um, forsendum og viðmiðum við
sölu bankanna, einkum á loka-
stigi söluferlisins.
Í hinni nýju eigendastefnu
er skipulagið í dag rakið þannig
að fjármála- og efnahagsráðu-
neytið fari fyrir hönd ríkisins með
eignarráðin í bönkunum og beri
ábyrgð á sölu þeirra en að Banka-
sýsla ríkisins gegni frumkvæð-
ishlutverki við sölu hlutanna og
annist sölumeðferðina. Komi fram
tillaga frá Bankasýslunni um sölu
eignarhluta, og fallist ráðherra á
slíka tillögu, útbýr hann sérstaka
greinargerð um ráðgerða sölu-
meðferð og leggur fyrir hlutað-
eigandi nefndir Alþingis. Þar skal
koma fram hver helstu markmið
eru með sölu hlutans, hvaða sölu-
aðferð verði beitt og hvernig sölu-
meðferð verði háttað að öðru leyti.
Nefndirnar fá tækifæri til að gera
athugasemdir við efni greinar-
gerðarinnar en að því loknu tekur
ráðherra ákvörðun um það hvort
sölumeðferð eignarhlutarins
verði hafin. Þegar tilboð í viðkom-
andi eignarhluta liggja fyrir ásamt
rökstuddu mati Bankasýslunnar á
þeim tekur ráðherra ákvörðun um
hvort samþykkja skuli tilboð eða
hafna.
Aðkoma löggjafans er nú meiri
en áður að söluferlinu þó að
ekki sé beinlínis ráðgert að sölu-
forsendur verði nákvæmlega fest-
ar í lög. Með þessu ætti þó að vera
komið í veg fyrir að stjórnvöld-
um verði unnt á lokastigum sölu-
ferlisins að víkja frá eða hnika til
þeim forsendum sem þá hafa ver-
ið kynntar nefndum Alþingis.
Áhersla á dreift eignarhald
Í undirbúningi einkavæðingar
bankanna upp úr aldamótum
var einkum togast á um hugtök-
in „kjölfestufjárfestir“ og „dreifð
eignaraðild“ og hugmyndir um
þau hugtök mörkuðu að verulegu
leyti hugmyndafræðilegar línur í
opinberri umræðu á þeim tíma.
Niðurstaðan varð sú að smærri
hlutar bankanna voru seldir til al-
mennings en við lokasölu stærstu
hluta ríkisins var gengið út frá því
að selja þá í heilu lagi til eins aðila,
kjölfestufjárfestis.
Í hinni nýju eigendastefnu
kemur fram að stefnt verði að því
að íslensk fjármálafyrirtæki verði í
heilbrigðu og dreifðu eignarhaldi.
Með dreifðu eignarhaldi sé átt við
að eigendahópur sé fjölbreyttur
og að fjármálafyrirtæki verði skráð
á hlutabréfamarkaði. Þá er tekið
fram að sala til erlends fjármála-
fyrirtækis sem er með dreifðu
eignarhaldi geti uppfyllt skilyrði
um dreift eignarhald. Má raunar
í stefnunni finna vísi þess að sala
til erlends fjármálafyrirtækis teljist
æskileg, þar sem slíkt geti stuðlað
að virkari og víðtækari samkeppni
og skapað færi á að lækka fjár-
mögnunarkostnað til hagsbóta
fyrir viðskiptaaðila viðkomandi
fjármálafyrirtækis.
Markmið varðandi einstök
félög
Annað atriði sem var gagnrýnt
við söluferli ríkisbankanna árið
2001 var að ekki hafi legið fyrir
skýr stefna eða áætlun um hvenær
eða í hvaða röð eignarhlutir ríkis-
ins skyldu seldir. Þannig var lengi
vel ráðgert að selja Landsbank-
ann fyrst og Búnaðarbankann síð-
ar en mál þróuðust hins vegar á
þann veg að bankarnir voru seldir
á svipuðum tíma.
Í nýrri eigendastefnu er ekki
að finna áætlun um hvenær hlut-
ir ríkisins verða seldir eða í hvaða
röð. Hins vegar eru áform ríkis-
ins gagnvart hverju og einu félagi
rakin. Varðandi Landsbankann er
stefnt að því að ríkið eigi til fram-
tíðar 34–40% í bankanum, til að
stuðla að stöðugleika í fjármála-
kerfinu og tryggja nauðsynlega
innviði þess. Að öðru leyti verði
eignarhlutur ríkisins í bankanum
seldir á næstu árum en ríkið á nú
98,2% hlut í bankanum. Athygli
vekur að hvað varðar Íslands-
banka er stefnt að því að selja
allan eignarhlut ríkisins en rík-
ið á öll hlutabréf í Íslandsbanka.
Varðandi Arion banka, þar sem
ríkið er 13% eigandi, er vísað til
þess í stefnunni að líklega verði
sá hlutur seldur samhliða sölu
meirihlutaeiganda eða skráningu
bankans á hlutabréfamarkað. Að
lokum segir að stefnt sé að því að
selja 49,5% eignarhlut ríkisins í
Sparisjóði Austurlands, enda sé
ekki markmið ríkisins að vera eig-
andi sparisjóðs til langframa. n
Bankar til Sölu - aftur
Ný eigendastefna ríkisins fyrir fjármálafyrirtæki var kynnt í vikunni
Björn Þorfinnsson
bjornth@dv.is
Við erum stolt af útgáfu á íslenskri tónlist
StudioNorn.is