Dagblaðið Vísir - DV - 07.07.2017, Qupperneq 14

14 umræða Helgarblað 7. júlí 2017
É
g rakst um daginn á eina af
þessum bókum úr bernsk-
unni sem fylla mann minn-
ingum, og það var engin
önnur en „Skólaljóð“ – þessi þykka
bláa sem manni var gefin í barna-
skóla, Kristján J. Gunnarsson valdi
kvæðin en Halldór Pétursson
teiknaði myndirnar. Þarna komst
maður á sínum tíma í kynni við
margt af því sem best hefur verið
sagt og hugsað í ljóðmælum síðari
alda á Íslandi. Og án þess kannski
að skilja það fyrst þegar maður var
krakki hverskonar perlur maður
var með í lúkunum, þá síaðist það
inn. Það var legið yfir myndun-
um, lesið um skáldin og svo ljóð-
in, margt lærði maður utan að og
kann enn. Og samt hvarflaði ekki
að okkur hvílíkt örlæti það var að
gefa okkur öllum svona ljóðasafn.
Ég held að fljótlega eftir að ég
og mín kynslóð hættum í grunn-
skóla hafi nýjar tískur mjög far-
ið að ryðja sér til rúms í barna-
kennslu á Íslandi, og eflaust ekki
allar til bóta. Við höfðum verið
látin læra utan að, kannski meira
en skynsamlegt var, ég veit það
ekki, margföldunartöflur og ártöl
og plöntuheiti og þannig úr nátt-
úrunni, og svo öll kvæðin. En gáf-
aðra og menntaðra fólk í uppeld-
is- og kennslufræðum kom svo á
vettvang og sagði að það væri ver-
ið að kenna krökkum eins og páfa-
gaukum, á meðan mun nær væri
að kenna þeim að skilja hlutina,
en ekki bara að kunna að þylja þá
upp í belg og biðu. Og skólastarf í
landinu fór að taka mið af þessum
nýju hugmyndum.
Hvað sögðu hestarnir?
Ég geri mér ljósa þá hættu að
nú fari ég að tala eins og roskinn
rausari um að allt hafi verið betra
í mínu ungdæmi, en ég held að
ég hafi náð gamla utanaðbókar-
lærdómstímanum í gegnum alla
skólagönguna, þökk sé klassískt
hugsandi kennurum sem urðu
á minni leið. Í Menntaskólanum
við Tjörnina vildu lærimeistarar
eins og Aðalsteinn Davíðsson að
maður lærði utan að svona kveð-
skap eins og allar lausavísur Egils
Skallagrímssonar, og helst Sonar-
torrek eða Arinbjarnarkviðu að
auki. Og í bókmenntasögu sem ég
lærði í HÍ þá var lögð áhersla á að
við læsum sem flest af lykilverk-
um heimsbókmenntanna, læsum
að gagni þannig að við kynnum
bækurnar sæmilega. Þannig var
maður á munnlegu prófi hjá Krist-
jáni Árnasyni spurður á þann hátt
út í efni Ilionskviðu að ljóst væri að
maður hefði ekki bara skautað yfir
það helsta eða lesið endursagnir af
köflunum, heldur tileinkað sér líka
öll smáatriði. Mig minnir að ég
hafi dregið nítjánda kafla og mun-
að strax að í honum hafi Akkilles
loks stokkið upp á sinn stríðsvagn
og ákveðið að halda út á vígvöll-
inn á ný. En það gátu allir vitað
svo að Kristján spurði um hvaða
óvenjulegi viðburður hefði orðið
á leið hans út í bardagana. Og ég
mundi að þá hefðu hestarnir sem
hann beitti fyrir sinn stríðsvagn
snúið sér við og ávarpað kappann.
En þetta var ekki nógu nákvæmt
svar fyrir Kristján svo hann spurði
enn, nú aðeins óþolinmóður, „Já,
en hvað sögðu hestarnir?!“ Þá hló
prófdómarinn, Sigfús Daðason
sem fram til þessa hafði setið þög-
ull, og sagði sinni hrjúfu röddu: „Já
hvað ætli hestarnir hafi sagt?“
Þetta voru meginsnillingar.
Rómversku keisararnir
Því rifja ég þetta nú upp að
skömmu seinna var held ég öllum
áherslum í bókmenntakennslu í
HÍ breytt, í anda nýtískulegri hugs-
unar, og farið að leggja áherslu á
þannig greiningar- og túlkunar-
fræði að menn þyrftu ekki að hafa
gleypt í sig bókmenntaverk heims-
ins, heldur nægði að vera tilbún-
ir til að greina það eftir Hómer,
Cervantes eða Dostojevskí sem
kynni síðar að bera fyrir augu
þeirra. Rétt eins og á yngri skóla-
stigum þar sem hætt var að láta
krakka „þylja ljóð eins og páfa-
gaukar.“
Ég hinsvegar held að það sé
Einar Kárason rithöfundur skrifar
Þér að segja
„Ég hins vegar held
að það sé óvit-
laust að láta börn æfa
og þroska þann hæfileika
sem þau hafa í svo ríkum
mæli, að læra utan að og
muna.
og meinhollur páfagaukalærdómur
Skólaljóðin
Sigfús Daðason „Sagði sinni hrjúfu röddu: „Já, hvað ætli hestarnir hafi sagt?“ MynD KolbRún
bERgþóRSDóttiR
úr grettisljóðum „Þó lærði ég þetta líka,
ekki síst vegna hrifningarinnar á hetjunni.“ MynD DV
SigtRygguR ARi